Cuộc thi truyện ngắn báo Văn Nghệ 2022-2024 đã tổng kết, trao giải ngày 24-7 tại Hà Nội. 

Ngay trước lễ trao giải, có những phân tích của một nhà phê bình chê tác phẩm được giải nhì của tác giả Ngô Tú Ngân học “viết theo kiểu của chị Tư” (nhà văn Nguyễn Ngọc Tư), nhưng ở “phiên bản lỗi”.

Tác phẩm đoạt giải còn cần cơ duyên

Trong đó “lỗi” lớn nhất của tác phẩm mà nhà phê bình chỉ ra là: “Ý nghĩa của truyện ngắn này là gì? Nó chuyển tải tư tưởng nào? Đọc cả truyện chỉ thấy một người đàn ông khổ sở đi tìm mẹ, gia nhập gánh hát rồi bệnh ung thư chết, đưa về quê nhà! Miêu tả cuộc đời khổ như vậy để đi đến vài câu “đạo lý văn hoa” cũ kỹ”.

Bỏ qua những lỗi “vụn vặt” về ngôn ngữ, hay sự thiếu logic, không ít người đồng tình với câu hỏi mà nhà phê bình đặt ra: Viết một câu chuyện về thân phận buồn bã như vậy để đi tới đâu?

Và ban tổ chức cũng lường trước được dư luận, như thể khen chê là điều không bao giờ tránh khỏi với kết quả một giải thưởng văn chương bất kỳ.

Nhà văn Nguyễn Bình Phương - chủ tịch hội đồng giám khảo của cuộc thi - không ngạc nhiên khi sẽ có những người không đồng tình với đánh giá của hội đồng giám khảo.

Bởi lẽ “trong nghệ thuật, cùng một tác phẩm mỗi người lại có sự tiếp nhận, thẩm thấu, đồng cảm khác nhau dẫn tới các đánh giá khác nhau”.

Ông khẳng định ở những cuộc thi như cuộc thi truyện ngắn này, ngoài chất lượng là cơ sở đặt lên hàng đầu, thì việc đoạt giải còn phụ thuộc nhiều yếu tố phụ khác.

Như tính cân bằng giữa giá trị truyền thống với giá trị sáng tạo mới, giữa giá trị của vẻ đẹp văn chương thuần túy với giá trị giáo dục nhân tính, trong đó có cả tính cân bằng giữa các vùng chủ đề với nhau.

Và không thể không nhắc tới yếu tố cơ duyên. Tác phẩm đoạt giải là những tác phẩm có cơ duyên may mắn chiếm được sự đồng cảm trong tiếp nhận, thẩm thấu của đa số thành viên tại một hội đồng cụ thể.

“Nhắc điều ấy để cùng nhau thấy rằng những tác phẩm chưa đoạt giải trong cuộc thi này không hẳn là chất lượng nghệ thuật thấp hơn, yếu hơn, và các tác phẩm đoạt giải chưa hẳn đã xuất sắc vượt trội hẳn lên hoặc đã hoàn mỹ đến mức tuyệt đối”, ông Nguyễn Bình Phương nói.

Giám khảo giải thưởng văn chương nên có thêm các nhà phê bình

Đánh giá chung về chất lượng tác phẩm dự giải, ông Phương khẳng định hầu hết các tác phẩm dự thi đã phản ánh, khắc họa nhiều khía cạnh của đời sống xã hội, từ hiện tượng phổ quát cho tới những biến chuyển thầm kín, riêng tư, từ vấn đề của cả cộng đồng cho tới ứng xử của mỗi cá nhân.

Bằng sự nhạy bén, sắc sảo và hết sức trách nhiệm của mình, các tác giả đã tập trung mổ xẻ về đời sống hiện tại.

Bên cạnh những tác giả, tác phẩm kiên định với lối viết đậm chất truyền thống, có không ít những tác giả, tác phẩm thể hiện rõ nét tinh thần tìm tòi, khám phá cách thể hiện mới, từ góc tiếp cận tới giọng điệu, từ bút pháp cho tới bố cục.

Các tác phẩm dự thi đã phản ánh đúng hiện thực của văn chương hiện nay.

Là thành viên hội đồng chung khảo của giải thưởng cuộc thi truyện ngắn báo Văn Nghệ 2022-2024, chia sẻ với Tuổi Trẻ Online, nhà văn Bảo Ninh không bình luận về các tác phẩm được giải, mà góp ý rằng giám khảo các cuộc thi văn chương nên có thêm tiếng nói của các nhà phê bình.

Khóc cười với giải thưởng văn chương

Bỏ quên những tác giả xứng đáng, giải thưởng ít có tiếng vang nhưng những lùm xùm thì ầm ĩ... là chuyện dở khóc dở cười của giải thưởng văn chương ở ta hiện nay.