Nhiều bạn đọc cho rằng việc đăng ký khai sinh cho con đồng nghĩa với việc trẻ đương nhiên được nhập hộ khẩu theo cha mẹ, hoặc đăng ký kết hôn thì vợ chồng mặc nhiên có chung nơi cư trú.

Cách hiểu này tưởng chừng hợp lý về mặt đời sống, song lại không phù hợp với quy định pháp luật hiện hành.

Theo giải thích của cán bộ Công an TP.HCM, pháp luật về cư trú không "mặc định" như nhiều người "lầm tưởng". Việc có giấy khai sinh không đồng nghĩa với việc trẻ đã được đăng ký thường trú. Tương tự, giấy đăng ký kết hôn không tự động xác lập tình trạng cư trú chung của vợ chồng.

Trên thực tế, dù các thông tin về khai sinh, hôn nhân đã được tích hợp và hiển thị trên ứng dụng VNeID, nhưng việc đăng ký thường trú, tạm trú vẫn phải được thực hiện riêng biệt. Trong trường hợp này, quyền đăng ký cư trú thuộc trách nhiệm của chủ hộ, và phải được thực hiện trực tiếp tại công an cấp xã hoặc trên môi trường điện tử VNeID.

Trường hợp của ông L.T.L. (ngụ phường Tân Sơn Nhì) là một ví dụ, dù là chủ hộ hợp pháp, nhà đất rõ ràng, thông tin cư trú đầy đủ, nhưng ông vẫn phải đăng ký tạm trú cho vợ, con.

Một vấn đề nữa, hiện nay việc đăng ký thủ tục thường trú, tạm trú được thực hiện trên nền tảng điện tử thông qua VNeID. Tuy nhiên để đăng ký được là việc không dễ dàng, nên rất nhiều trường hợp không thực hiện được.

Như trường hợp ông L.T.L., trong quá trình thao tác trên ứng dụng VNeID, ông L. liên tục bị từ chối hồ sơ đăng ký tạm trú cho vợ, với các thông báo lỗi như "chủ hộ không hợp lệ" hoặc "không tìm thấy công dân".

Việc hồ sơ bị trả lại nhiều lần nhưng không có hướng dẫn cụ thể khiến ông L. lúng túng và lo lắng thời gian tới đây sẽ bị phạt theo quy định. Bởi từ ngày 15-12, Nghị định 282 năm 2025 (thay thế Nghị định số 144 năm 2021) quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực an ninh, trật tự, an toàn xã hội; phòng, chống tệ nạn xã hội; phòng, chống bạo lực gia đình sẽ chính thức có hiệu lực.

Trong đó các hành vi vi phạm về đăng ký và quản lý cư trú bị phạt tiền 500.000 - 1 triệu đồng. Ngoài ra còn bổ sung hình thức xử phạt cảnh cáo.

Còn các hành vi tẩy xóa, sửa chữa làm sai lệch nội dung xác nhận thông tin về cư trú; mua, bán, thuê, cho thuê, mượn, cho mượn, xác nhận thông tin về cư trú, giấy tờ khác liên quan đến cư trú để thực hiện hành vi trái quy định của pháp luật; cơ sở kinh doanh lưu trú, nhà ở tập thể, cơ sở chữa bệnh, cơ sở lưu trú du lịch, cơ sở lưu trú ở khu công nghiệp và các cơ sở khác (gọi tắt là cơ sở lưu trú - PV) không thực hiện thông báo lưu trú 1 - 3 người lưu trú; cầm cố, nhận cầm cố giấy tờ, tài liệu về cư trú… có thể bị phạt tiền 2 - 4 triệu đồng.

Các hành vi cho người khác đăng ký cư trú vào chỗ ở của mình để vụ lợi; cơ sở lưu trú không thực hiện thông báo lưu trú từ 4 đến 8 người lưu trú; cản trở công dân thực hiện quyền tự do cư trú; cản trở, không chấp hành việc kiểm tra lưu trú, kiểm tra tạm vắng… có thể bị phạt tiền từ 4 - 8 triệu đồng.

Đặc biệt, các hành vi như cung cấp thông tin, giấy tờ, tài liệu sai sự thật về cư trú để được đăng ký thường trú, tạm trú; làm giả dữ liệu, sử dụng dữ liệu giả về cư trú để được đăng ký thường trú, đăng ký tạm trú… có thể bị phạt tiền 8 - 12 triệu đồng.

Công an cấp xã được quyền đột xuất kiểm tra cư trú

Thông tư mới của Bộ Công an bổ sung quy định công an cấp xã được định kỳ, đột xuất thực hiện kiểm tra cư trú từ tháng 7-2025.