Theo Trung tâm Bảo tồn di sản văn hóa thế giới Hội An, so với lần đầu năm 2023, con tàu nổi lên những ngày qua cũng có diện mạo rõ ràng hơn. Kích thước tàu khá lớn, nhiều cấu kiện được làm từ cây gỗ nguyên khối, trọng lượng nặng và dư luận đang rất quan tâm.

Không thể chậm trễ khai quật, trục vớt tàu cổ

Theo ông Phạm Phú Ngọc - Phó giám đốc Trung tâm Bảo tồn di sản văn hóa thế giới Hội An, bờ biển nơi phát hiện xác tàu bị sạt lở nghiêm trọng, gia tăng nguy cơ tác động xấu đến hiện trạng tàu.

Tàu bị vùi lấp và phát lộ luân phiên theo mực nước thủy triều mỗi ngày.

Khi triều rút các cấu kiện gỗ của con tàu lộ ra rồi nhanh chóng khô nứt, giãn nở. Khi nước biển dâng thì sóng đánh trực tiếp vào thân tàu làm các cấu kiện mềm, nấm mốc và phân rã.

Trung tâm Bảo tồn di sản văn hóa thế giới Hội An đề xuất khai quật khẩn cấp theo phương pháp "khai quật ướt". Cụ thể: dùng máy bơm hút cát, nước ra bên ngoài kết hợp với hệ thống chắn nước bảo vệ di vật trong quá trình làm việc.

Việc khai quật sẽ chia hai giai đoạn. Giai đoạn 1 là khai quật khẩn cấp, giai đoạn 2 sẽ triển khai các phương án bảo quản cấp thiết.

Tổng kinh phí được đề xuất khoảng 5 tỉ đồng (2,5 tỉ cho di dời và khai quật khẩn cấp; 2,5 tỉ đồng cho bảo quản cấp thiết).

Gợi ý sơ bộ phương án khảo cổ khẩn cấp, Trung tâm Bảo tồn di sản văn hóa thế giới Hội An phác thảo sẽ cho đóng cừ larsen bao quanh tàu kết hợp bơm hút nước, nạo vét thủ công, làm sạch và xử lý tư liệu khảo cổ.

Khi bề mặt gỗ lộ ra, lực lượng chuyên môn sẽ phủ vải bố thấm nước có xử lý hóa chất bảo quản, định kỳ tưới nước sạch để giữ ẩm cho cấu kiện.

Các di vật trong lòng tàu nếu có thì sẽ được xử lý theo đúng quy trình khảo cổ học.

Do khu vực bờ biển sạt lở nặng, việc bảo tồn tại chỗ không khả thi nên Hội An đề xuất di dời toàn bộ con tàu về khuôn viên Bảo tàng Hội An để bảo quản lâu dài. 

Tại bảo tàng, tàu sẽ được ngâm trong môi trường đặc biệt để xả mặn, khử trùng sinh học nhằm ngăn gỗ mục nát.

Cơ quan chuyên môn cũng sẽ làm nhà bao che để trưng bày tạm khi công tác bảo tồn hoàn tất giai đoạn đầu.

Hết sức thận trọng với con tàu cổ ở Hội An

Tại cuộc họp chiều 11-11, nhiều đơn vị chuyên môn cho rằng khảo cổ là lĩnh vực đòi hỏi chuyên môn cao. Đối với một di vật nằm dưới nước, tuổi đời có thể là hàng trăm năm, kích thước lớn thì hồ sơ phải chặt chẽ.

Theo các đơn vị, tàu gỗ ở Hội An có thể nằm dưới nước từ lâu đời nhưng một khi đưa lên khỏi mặt nước, đặt trong môi trường hoàn toàn khác thì rất dễ hư hỏng, phân rữa.

Do đó, từ khâu đánh giá, tổ chức khai quật, đặc biệt là khâu bảo quản phải tính toán kỹ.

Ông Hà Vỹ - Phó giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Đà Nẵng - nhấn mạnh việc đưa con tàu ở Hội An lên không chỉ là khai quật mà cả "trục vớt", công việc rất phức tạp và phải tính toán các phương án.

Đặc biệt phải có ý kiến, đánh giá từ các cơ quan chuyên môn trước khi làm.

Một số ý kiến cũng cho rằng cần thận trọng khi khai quật bởi vì có khả năng trong lòng tàu còn chứa di vật, đòi hỏi quy trình bảo quản đồng bộ.

Bên cạnh đó, có ý kiến cho rằng nếu buộc phải chờ đợi thời gian dài để làm hồ sơ thì cần đưa ra giải pháp bảo vệ tạm thời hiện trường để tránh tàu bị hư hỏng.

Phó giám đốc Trung tâm Bảo tồn di sản văn hóa thế giới Hội An nói việc khai quật cần làm sớm, không thể để chậm trễ.

Một khi các thủ tục được cho phép thì trung tâm sẽ phối hợp cùng các bên làm ngay, trễ nhất là 10 ngày sau khi được cho phép thì việc khai quật sẽ tiến hành. 

Thời gian khai quật có thể mất trên 30 ngày. Sau đó sẽ tập trung cho việc bảo quản, nghiên cứu, trưng bày.

Vì sao chưa trục vớt, khai quật tàu cổ nổi lên biển Hội An sau bão số 13?

Sau lần đầu nổi lên cuối năm 2023 rồi mất dấu, những ngày qua tàu cổ nghi bị đắm từ hàng trăm năm trước lại nổi lên ở biển Hội An. Vì sao suốt thời gian dài việc trục vớt, khai quật vẫn chưa thể tiến hành?