Nhiều ý kiến hôm qua 8-12 tại Quốc hội chỉ rõ việc thiết lập cơ chế đặc thù không chỉ nhằm tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc hiện hữu mà còn mang ý nghĩa chiến lược để mô hình hóa cách tiếp cận phát triển đô thị mới hiệu quả hơn, bền vững hơn, phù hợp với yêu cầu của giai đoạn phát triển tiếp theo cho ba TP.

Trong đó, tạo cơ chế đột phá vượt trội cho Hà Nội trong triển khai các dự án, đảm bảo khả thi và xây dựng thủ đô phát triển thông suốt, xanh hơn, sạch hơn, hiệu quả hơn. Từ đó, làm giảm áp lực cho các địa phương lân cận, tăng khả năng kết nối vùng và tạo động lực phát triển chung cho cả nước. 

Đặc biệt, việc tăng quyền chủ động cho TP.HCM và Đà Nẵng lựa chọn phương thức đầu tư, lựa chọn nhà đầu tư chiến lược và tận dụng các mô hình đối tác công tư (PPP) linh hoạt. Đây là các điều kiện quan trọng để TP.HCM duy trì vị thế đầu tàu và Đà Nẵng trở thành cực tăng trưởng mới của miền Trung, lan tỏa cho các địa phương lân cận.

"TP.HCM không thể khoác chung một cái áo thể chế"

Đại biểu Hoàng Văn Cường (Hà Nội) nêu rõ TP.HCM từ lâu đã là trung tâm kinh tế lớn của cả nước, vùng năng động, sáng tạo, nơi đột phá thể chế quản lý mới để sau đó nhân rộng ra toàn quốc. Sau khi sáp nhập thêm Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, tiềm năng và vị thế của TP.HCM hiện nay càng lớn mạnh thêm. 

Do vậy ông chỉ rõ "chỉnh thể to lớn như TP.HCM không thể khoác chung một cái áo thể chế" giống như các địa phương khác trong cả nước, mà cần có một thể chế riêng rộng hơn, tạo cho TP.HCM một khoảng trời riêng để tự do sáng tạo, phát triển.

Ông đề nghị ba điểm cần lưu ý chỉnh sửa nghị quyết 98. Trong đó, đầu tiên cần rà soát loại bỏ toàn bộ các quy định đang khiến các cơ chế đặc thù sẽ không thực hiện được. Ông nêu ngay khoản đầu tiên quy định rằng HĐND TP được quyền sử dụng ngân sách địa phương để làm một loạt nhiệm vụ, nhưng lại gắn vào điều kiện "tuân thủ theo quy định của pháp luật". 

Ông chỉ rõ "nếu làm như thế, vậy các cơ chế bên trên không cần xin làm gì cả, vì quy định pháp luật như thế nào chúng ta cứ thế mà làm".

Điểm thứ hai, ông đề xuất dự thảo không liệt kê mà chỉ quy định những nguyên tắc, tiêu chí và sau đó giao cho HĐND TP tự quyết định danh mục các dự án cần ưu tiên thu hút đầu tư chiến lược. 

Cùng với đó cần bổ sung vào dự thảo nghị quyết mới quy định trường hợp cần có các quy định đặc thù khác so với quy định của pháp luật hiện hành thì HĐND TP được ra nghị quyết và báo cáo Chính phủ để trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất. Nếu có cơ chế này, TP.HCM sẽ thực sự có không gian sáng tạo, có cơ chế quản lý mới và thực sự sẽ trở thành "phòng thí nghiệm về thể chế" cho cả nước.

Đại biểu Dương Khắc Mai (Lâm Đồng) cũng dẫn báo cáo tổng kết thực hiện nghị quyết 98 đã chỉ ra rằng nhiều vấn đề vẫn phải xin ý kiến trung ương do bị ràng buộc bởi quy định pháp luật hiện hành, dẫn đến mất nhiều cơ hội bứt phá và làm chậm tiến trình phát triển của TP. 

Từ đó, ông đề nghị cần nghiên cứu sửa đổi một cách căn bản, loại bỏ những nội dung đang tạo thành "điểm thắt" trong quá trình thực hiện nghị quyết 98.

Đặc biệt Quốc hội đã giao nhiệm vụ hình thành trung tâm tài chính quốc tế tại địa phương này, nên cơ chế phải mở, để "trong đủ thông, ngoài đủ thoáng" mới có thể xây dựng và phát triển được. "Những nội dung gì cần đặc thù khác với những quy định của luật hiện hành nên quy định ngay trong nghị quyết này", ông Mai đề xuất. 

Tất nhiên, theo ông, việc mở rộng cơ chế cần phải có cơ chế giám sát để mọi thứ được kiểm soát và điều chỉnh kịp thời. "Được như vậy thực sự TP sẽ trở thành nơi để thử nghiệm thể chế, từ đó giúp chúng ta hoàn thiện thể chế để nhân rộng ra một cách phù hợp với các điều kiện của từng địa phương trong cả nước để cùng nhau phát triển", ông Mai nêu thêm.

Đại biểu Nguyễn Văn Lợi (Trưởng Đoàn đại biểu Quốc hội TP.HCM) bày tỏ đồng tình việc cần phân cấp phân quyền mạnh mẽ hơn cho các địa phương, nhất là địa phương đủ điều kiện để tổ chức thực hiện các dự án lớn. 

Liên quan phân cấp đầu tư và thu hút đầu tư, ông đề nghị giao cho địa phương, cụ thể là HĐND và UBND, quyết định tất cả các dự án nội vùng, nhất là đầu tư hạ tầng chiến lược, còn xin trung ương về hạ tầng kết nối. 

Tương tự, khu thương mại tự do cũng nên giao quyền cho địa phương quyết định từ việc lập, thẩm định, tổ chức dự án, miễn là có trong quy hoạch và nghiêm túc thực hiện các quy định về phân cấp đầu tư, thực hiện phòng chống tiêu cực và tham nhũng.

Hà Nội phấn đấu ngang tầm thủ đô các nước khu vực

Về dự thảo nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù để triển khai các dự án lớn tại địa bàn thủ đô, đại biểu Lê Hữu Trí (Khánh Hòa) nêu rõ việc Quốc hội xem xét nhằm tạo cơ sở pháp lý để thủ đô kịp thời tháo gỡ vướng mắc, khơi thông điểm nghẽn thể chế. 

Đồng thời huy động, sử dụng hiệu quả các nguồn lực nhằm thúc đẩy thủ đô phát triển nhanh, bền vững, hiện đại, sớm trở thành trung tâm động lực thúc đẩy phát triển vùng Đồng bằng sông Hồng, vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ và cả nước. Phấn đấu phát triển ngang tầm thủ đô của các nước phát triển trong khu vực.

Cùng với đó, giải quyết dứt điểm các vấn đề về ùn tắc giao thông; trật tự đô thị; xây dựng đô thị xanh, sạch, đẹp, văn minh; xử lý ô nhiễm môi trường, ô nhiễm nguồn nước; ngập úng ở đô thị và vùng ven đô, góp phần hiện thực hóa tầm nhìn phát triển thủ đô đến năm 2045. 

Ông đề nghị cần rà soát kỹ lưỡng để bảo đảm tính nguyên tắc, chỉ quy định một số cơ chế chính sách đặc thù, vượt trội, phù hợp, thực sự cần thiết để thực hiện các dự án lớn quan trọng trên địa bàn thủ đô. Các cơ chế này phải thuộc thẩm quyền quyết định của Quốc hội nhưng chưa có luật điều chỉnh hoặc khác với quy định của luật hiện hành. 

Cùng với đó cần rà soát đánh giá kỹ lưỡng tác động của cơ chế. Ban hành các quy định xác định rõ trách nhiệm của từng cấp, đặc biệt là trách nhiệm của người đứng đầu trong lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức triển khai và thanh tra, kiểm tra việc thực hiện các cơ chế, chính sách.

Đại biểu Nguyễn Hữu Thông (Lâm Đồng) cũng cho rằng việc cho phép các dự án đầu tư mới cải tạo công trình để xử lý các vấn đề cấp bách như ùn tắc giao thông, úng ngập, ô nhiễm môi trường, trật tự đô thị vốn được xem là căn bệnh trầm kha và là "đặc sản" của Hà Nội. 

Ông nhấn mạnh việc được thực hiện theo cơ chế đầu tư công là khẩn cấp và lệnh xây dựng khẩn cấp là đáp ứng yêu cầu thực tiễn của Hà Nội hiện nay. Nếu không có cơ chế pháp lý đột phá để đẩy nhanh tiến độ thực hiện các thủ tục chuẩn bị cho đầu tư theo quy định thì chi phí xã hội sẽ tiếp tục gia tăng, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống hàng triệu người dân thủ đô, làm suy giảm năng lực cạnh tranh đô thị trong dài hạn.

Tuy nhiên, để cơ chế này phát huy hiệu quả cao thì trong tổ chức thực hiện, ông đề nghị bổ sung thêm quy định theo hướng mở rộng cơ chế huy động khu vực tư nhân vào trong các dự án cấp bách, cho phép áp dụng các hình thức hợp tác công - tư đặc thù, rút gọn đối với các công trình xử lý ùn tắc, úng ngập, ô nhiễm môi trường. "Hà Nội là địa phương có tiềm lực về xã hội hóa lớn, nếu khai thác tốt sẽ giảm đáng kể gánh nặng cho ngân sách", ông Thông nêu.

Về dự thảo nghị quyết phát triển Đà Nẵng, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (TP.HCM) cho rằng Đà Nẵng sau sáp nhập có diện tích lớn nhất cả nước trong nhóm đô thị trung ương, áp lực kết nối Đông - Tây và Bắc - Nam đòi hỏi đột phá về hạ tầng. 

Do đó ông hoàn toàn ủng hộ việc cho phép Đà Nẵng quyết định các chỉ tiêu quy hoạch - kỹ thuật khác quy chuẩn quốc gia tại khu vực TOD, cũng như cho phép phát triển đa chức năng trên đất nhà ga, giữ lại 100% nguồn thu từ TOD để đầu tư lại cho đường sắt đô thị. 

Đây là cơ chế phù hợp thông lệ quốc tế, tạo động lực hình thành các cực tăng trưởng mới. Song ông lưu ý cần bổ sung yêu cầu đi kèm bảo đảm đầy đủ hạ tầng kỹ thuật - xã hội và kiểm soát mật độ dân cư, tránh phát triển tự phát.

Ông ủng hộ mạnh mẽ cơ chế cho phép lập đồng thời nhiệm vụ và quy hoạch chi tiết, lấy ý kiến một lần và cho phép nhà đầu tư tham gia lập quy hoạch khi đã được lựa chọn. Cơ chế này giúp Đà Nẵng tăng tốc độ lập quy hoạch, rút ngắn thời gian chuẩn bị dự án, giảm chi phí thủ tục hành chính và thu hút các nhà đầu tư chiến lược.

Hạ tầng TP.HCM chuyển động nhanh chóng từ khi có cơ chế và chính sách đặc thù

Sau hai năm triển khai, nghị quyết 98 về cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP.HCM đã nhanh chóng được chuyển hóa thành hành động cụ thể, góp phần thay đổi diện mạo hạ tầng TP từng ngày.