Chính phủ vừa ban hành Nghị định 319 để triển khai các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt về phát triển khoa học, công nghệ, nghiên cứu, ứng dụng, chuyển giao công nghệ đối với công trình trọng điểm, dự án quan trọng quốc gia lĩnh vực đường sắt theo các nghị quyết của Quốc hội.

Các tiêu chí cụ thể ra sao?

Theo đó, nghị định mới cho phép lựa chọn tổ chức, doanh nghiệp Việt Nam được giao nhiệm vụ hoặc được đặt hàng nhận chuyển giao công nghệ phục vụ dự án đường sắt, song phải đáp ứng các tiêu chí cụ thể.

Đó là doanh nghiệp được thành lập tại Việt Nam theo đúng quy định pháp luật, có chức năng nhiệm vụ, gắn với ngành nghề kinh doanh và phù hợp với lĩnh vực công nghệ nhận chuyển giao.

Doanh nghiệp phải có quy mô về nhà xưởng, cơ sở vật chất đáp ứng yêu cầu tiếp nhận, lắp đặt máy móc, thiết bị, dây chuyền công nghệ; có nguồn lực tài chính hoặc khả năng huy động vốn.

Cùng đó là đội ngũ chuyên gia, cán bộ kỹ thuật, người lao động có năng lực. Doanh nghiệp cam kết bảo đảm hoàn thành việc tiếp nhận, làm chủ, vận hành công nghệ.

Ngoài ra là một số quy định khác như doanh nghiệp không phải đang thực hiện thủ tục giải thể hoặc bị thu hồi giấy chứng nhận hay mất khả năng thanh toán. 

Đây sẽ là đơn vị có giá chuyển giao công nghệ không vượt dự toán kinh phí nhận chuyển giao.

Trên thực tế trước khi ban hành chính sách này, một loạt "ông lớn" trong ngành sản xuất công nghiệp, xây dựng, công nghệ đã đưa ra những kế hoạch đình đám. Trong đó phải kể đến những tên tuổi như Thaco, Hòa Phát, Viettel, Fecon, Đèo Cả... chủ động tham gia một loạt đề xuất cụ thể.

Kế hoạch tham gia dự án tỉ USD của các ông lớn thế nào?

Vinspeed đang thỏa thuận hợp tác chiến lược với các tập đoàn hàng đầu thế giới về đượng sắt tốc độ cao để chuẩn bị những dự án trọng điệm như tuyến đường sắt Bến Thành - Cần Giờ, Hà Nội - Quảng Ninh và đặc biệt là đề xuất đầu tư dự án tuyến đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam.

Gần đây nhất, một trong những doanh nghiệp đề xuất tham gia vào dự án đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam là Thaco đã có những bước đi chiến lược khi ký thỏa thuận nội địa hóa với Hyundai Rotem.

Theo đó, Hyundai Rotem sẽ chuyển giao cho Thaco những công nghệ tiên tiến nhất trong lĩnh vực công nghiệp đường sắt để sản xuất nội địa tàu điện đô thị và tàu cao tốc mang thương hiệu Thaco.

Cùng đó, hai bên sẽ xây dựng hệ thống tích hợp từ đầu máy toa xe (rolling stock) và hệ thống thông tin tín hiệu... để Thaco làm chủ toàn bộ chuỗi công nghệ. Ông lớn trong ngành ô tô này dự kiến xây dựng tổ hợp công nghiệp đường sắt bao gồm khu sản xuất đầu máy toa xe, hệ thống đường thử khép kín và trung tâm sửa chữa lớn hiện đại...

Hay tới đây tại lễ khởi công, khánh thành các công trình, dự án lớn trên cả nước ngày 19-12, Tập đoàn Hòa Phát sẽ khởi công dự án sản xuất thép đường ray. Trước đó, từ khi dự án đường sắt tốc độ cao được công bố, Hòa Phát đã tuyên bố sẽ đầu tư gần 10.000 tỉ đồng vào dự án này và xúc tiến một loạt bước đi cụ thể.

Như việc từ tháng 5-2025, tập đoàn này đã ký kết hợp đồng dây chuyền công nghệ sản xuất thép ray và thép đặc biệt của SMS Group (Đức) - là dây chuyền hiện đại nhất với chất lượng theo tiêu chuẩn châu Âu. 

Hòa Phát cũng trở thành doanh nghiệp đầu tiên ở Đông Nam Á đầu tư sản xuất ray đường sắt tốc độ cao và dự kiến năm 2027 sẽ ra sản phẩm ray đường sắt đầu tiên.

Cùng đó, doanh nghiệp này đang chuẩn bị nguồn nhân lực với đội ngũ quản lý, kỹ sư công nghệ và nhân sự vận hành nòng cốt. Các nhân sự đã và đang được cử sang châu Âu và nhiều nước để đào tạo chuyên sâu, làm việc trực tiếp với các chuyên gia của SMS để làm chủ công nghệ.

Một số doanh nghiệp khác cũng đang xúc tiến các dự án liên quan, như Công ty Fecon đang nghiên cứu một số dự án đường sắt đô thị Hà Nội tuyến số 2 đoạn qua Nam Thăng Long - Nội Bài (Line 2.3); dự án đường sắt đô thị TP.HCM đoạn Bến Thành - Thủ Thiêm (Line 2); cũng như sẵn sàng tham gia dự án đường sắt cao tốc Bắc - Nam...

Cùng đó, Tập đoàn Đèo Cả cũng dự kiến tăng vốn điều lệ để mở rộng đầu tư lĩnh vực đường sắt cao tốc, metro và sân bay. Doanh nghiệp này đã làm việc với nhiều đối tác như Nhật Bản, Trung Quốc, Mỹ để nghiên cứu công nghệ thi công đường sắt; đặt hàng đào tạo nhân lực...

'Đọ' năng lực doanh nghiệp đề xuất làm đường sắt cao tốc Bắc Nam 67 tỉ USD: Nhiều bất ngờ

Ngoài hai 'ông lớn' như Vinspeed (Vingroup), THACO, nhiều doanh nghiệp khác cũng muốn tham gia cuộc đua đầu tư đường sắt tốc độ cao Bắc - Nam. Vậy doanh nghiệp nào có khả năng đảm đương dự án quy mô 67 tỉ USD?