Một giao dịch, vốn với nhiều người là quyết định tài chính quan trọng nhất đời, lại trở thành hành trình nhiều cửa, nhiều nỗi lo.

Hiện nay ở nhóm giao dịch giữa các cá nhân, người mua phải tự mình xử lý mọi thủ tục: từ tra cứu thông tin, đặt cọc, công chứng, nộp thuế đến sang tên giấy chứng nhận. Mỗi cơ quan lại quản lý một mảnh của quy trình, người dân phải qua nhiều "cửa" khác nhau.

Chính sự rời rạc và tính thủ công trong quy trình này khiến giao dịch dân sự luôn tiềm ẩn nguy cơ pháp lý. Không ít người mua chỉ phát hiện tài sản đang tranh chấp, bị thế chấp hoặc có vấn đề pháp lý... khi đã quá muộn. Đó là lý do nhiều người ngần ngại giao dịch dân sự, dù đây là hình thức phổ biến nhất.

Trong bối cảnh đó, đề xuất của Bộ Xây dựng về việc thành lập Trung tâm giao dịch bất động sản và quyền sử dụng đất do Nhà nước quản lý đã thu hút đáng kể sự quan tâm.

Dự kiến trung tâm sẽ hoạt động giống một sở giao dịch chứng khoán: mọi khâu từ tra cứu thông tin, ký hợp đồng, nộp thuế đến cấp giấy chứng nhận được thực hiện trên một nền tảng thống nhất và liên thông.

Người dân có thể tiếp cận quy trình "một chạm": nhanh, minh bạch và được bảo vệ tốt hơn.

Nếu trung tâm vận hành đúng thiết kế sẽ hạn chế tối đa tình trạng "hai giá" vốn là nguyên nhân khiến nghĩa vụ thuế bị thất thoát và người mua thiếu thông tin thật.

Minh bạch thông tin không chỉ giúp Nhà nước thu đúng, thu đủ mà quan trọng hơn, tạo môi trường giao dịch công bằng hơn cho người dân.

Nhưng một mô hình hiện đại như vậy không thể vận hành nếu thiếu nền tảng dữ liệu. Hiện thông tin đất đai, thuế, dân cư, tín dụng hay công chứng vẫn nằm trong những "kho dữ liệu riêng", chưa liên thông và chưa thể "nói chuyện" với nhau.

Ngay cả các tiêu chí "đúng - đủ - sạch - sống" của từng kho dữ liệu cũng vẫn đang trong quá trình hoàn thiện. Chỉ khi hệ thống thông tin được kết nối đồng bộ, trung tâm mới thực sự phát huy hiệu quả.

Cùng với dữ liệu, câu hỏi pháp lý cũng đặt ra: vai trò của công chứng sẽ được thiết kế thế nào trong mô hình giao dịch tập trung? Trong thực tế, công chứng chính là "gác cổng" quan trọng bảo vệ người mua khỏi rủi ro pháp lý.

Ở mô hình mới, công chứng không nên mất đi vai trò này mà chuyển thành một thành viên của hệ thống, tương tự công ty chứng khoán trên thị trường vốn.

Họ tiếp tục đảm nhiệm việc thẩm định tính pháp lý trước khi bất động sản được đưa vào giao dịch tập trung, chỉ khác là thay vì lật từng tờ hồ sơ giấy, công chứng sẽ làm việc trên nền tảng số hóa, minh bạch hơn và hiệu quả hơn.

Đôi khi những thay đổi lớn không đến từ việc tạo ra điều gì quá mới mẻ mà từ việc làm tốt hơn những gì chúng ta vốn đã có nhưng theo một cách hiện đại và minh bạch hơn.

Khi người dân có thể bước vào một giao dịch minh bạch và an toàn, đó mới là thước đo chân thực nhất của một thị trường lành mạnh.

Cách nào xóa bỏ 'lỗ hổng' từ cơ chế hai giá đất?

Mặc dù hiệu quả quản lý đã được cải thiện, hệ thống tài chính đất đai vẫn còn tồn tại một 'lỗ hổng' lớn: tính thiếu minh bạch trong giao dịch chuyển nhượng hay còn gọi là tình trạng hai giá đất.