Ngày 9-6, Bộ Tư pháp Mỹ chính thức công bố bản cáo trạng dài 49 trang với cựu tổng thống Donald Trump về các sai phạm trong xử lý tài liệu mật quốc gia sau khi ông rời Nhà Trắng, trong đó nêu 37 tội danh.

Những tội danh gì?

Phần lớn tội danh (31/37) cáo trạng nêu liên quan đến việc cố ý lưu giữ thông tin quốc phòng - vi phạm đạo luật gián điệp. 

Các tội danh khác cũng bao gồm âm mưu cản trở công lý, giữ lại tài liệu, che giấu tài liệu phi pháp, giấu giếm tài liệu trong điều tra, có âm mưu che giấu và đưa ra các tuyên bố sai lệch. Trợ lý của ông Trump - ông Walt Nauta - cũng bị truy tố. Tuy nhiên ông Trump đã phủ nhận mọi cáo buộc.

Theo cáo trạng, ông Trump đã xử lý sai các tài liệu mật, trong đó có thông tin về chương trình hạt nhân bí mật của Mỹ. 

Ông cũng đã thảo luận với các luật sư của mình về khả năng nói dối các quan chức chính phủ đang tìm cách thu hồi những tài liệu mật; đã cất một số tài liệu vào các hộp để trong nhà vệ sinh; cất những tài liệu khác ở xung quanh khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago của ông tại bang Florida để tránh bị phát hiện.

"Các luật bảo vệ thông tin quốc phòng đóng vai trò quan trọng đối với sự an toàn cũng như an ninh của Mỹ, và cần phải được thực thi. Việc vi phạm những luật này đặt ra rủi ro cho đất nước chúng ta" - công tố viên đặc biệt Jack Smith, người giám sát các cuộc điều tra với ông Trump, phát biểu trong cuộc họp báo ngày 9-6.

Cũng trong ngày 9-6, lãnh đạo phe đa số tại Thượng viện Mỹ Charles E. Schumer và lãnh đạo phe thiểu số tại Hạ viện Mỹ Hakeem Jeffries nói cựu tổng thống Trump và những người ủng hộ ông "hãy để vụ việc này tiếp diễn một cách yên bình tại tòa án". Hai thành viên Đảng Dân chủ này nhấn mạnh: "Không ai đứng trên pháp luật, kể cả ông Trump".

Nhiều thành viên Đảng Cộng hòa đã bênh vực cựu tổng thống sau thông tin ông bị truy tố cấp liên bang. Họ cho rằng việc truy tố ông Trump là do đương kim Tổng thống Joe Biden ra lệnh (dĩ nhiên ông Biden đã bác bỏ điều này), trong bối cảnh nước Mỹ sắp bước vào cuộc bầu cử tổng thống năm 2024.

"Rõ ràng ông Joe Biden đang biến Bộ Tư pháp của mình thành vũ khí để chống lại đối thủ chính trị của ông ấy. Bản cáo trạng giả tạo này là sự tiếp nối của cuộc chèn ép chính trị bất tận nhằm vào ông Trump" - ông Steve Scalise, nhân vật số 2 của Đảng Cộng hòa tại Hạ viện Mỹ, cáo buộc.

Vẫn được tranh cử tổng thống

Ông Trump bị điều tra hình sự vào mùa xuân năm 2022, sau khi Cục Điều tra liên bang Mỹ nhận được thông tin các tài liệu mật đã tìm thấy trong 15 hộp hồ sơ chính phủ ông Trump đã giao cho Cục Lưu trữ quốc gia Mỹ (NARA). Trong nhiều tháng, NARA đã thu hồi các tài liệu mà cơ quan này cho là đã thất lạc.

Theo luật, các tổng thống Mỹ phải cung cấp cho NARA tất cả hồ sơ chính phủ khi họ rời nhiệm sở. Tuy nhiên bản cáo trạng với ông Trump nêu: "Khi rời Nhà Trắng, ông Trump đã vận chuyển rất nhiều hộp, trong đó có nhiều tài liệu mật, đến khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago ở Palm Beach, bang Florida, nơi ông cư trú. Ông Trump không được phép sở hữu hay giữ lại những tài liệu mật đó".

Các chuyên gia nói với trang Axios rằng mặc dù ông Trump là cựu tổng thống Mỹ đầu tiên đối mặt với các cáo buộc hình sự, nhưng điều đó không gây nguy hiểm cho con đường đến với nhiệm kỳ tổng thống thứ hai, và thậm chí còn có thể mang lại lợi ích chính trị cho ông.

Ông Trump hiện vẫn đáp ứng ba tiêu chuẩn theo Hiến pháp Mỹ để ứng cử: (1) Phải ít nhất 35 tuổi; (2) Công dân được sinh ra tự nhiên là người Mỹ; (3) Phải sống ở Mỹ ít nhất 14 năm.

Phó giáo sư Chris Edelson tại ĐH American cho biết xét về mặt pháp lý, việc ông Trump bị truy tố và thậm chí có thể bị kết tội vẫn không thể truất quyền tranh cử tổng thống của ông vào năm 2024, và cũng không thể buộc ông rời ghế tổng thống nếu đắc cử.

Ông Edelson cho rằng "cách rõ ràng nhất để loại bỏ tư cách ứng cử viên của ông Trump" sẽ là Thượng viện kết tội ông trong phiên luận tội. Điều đó đã không xảy ra trong cả hai phiên tòa luận tội vào năm 2020 và 2021, khi ông Trump được tuyên trắng án.

Theo bà Heidi Kitrosser, giáo sư luật tại ĐH Northwestern (bang Illinois), việc bị truy tố thậm chí có thể củng cố thêm sự ủng hộ từ các cử tri trung thành với ông Trump khi họ tin rằng ông đã bị đối xử bất công.

Ông Trump bị cáo buộc nặng nhưng mức ủng hộ vẫn ổn

Việc cựu tổng thống Mỹ, ông Trump bị truy tố ở cấp liên bang đánh dấu một sự kiện nữa chưa từng ghi nhận trong lịch sử nước Mỹ. Lần này là Bộ Tư pháp Mỹ ra tay.