Dự thảo báo cáo chính trị Đại hội Đảng bộ TP.HCM nhiệm kỳ 2025-2030 đề ra nhiệm vụ bảo vệ, chăm sóc, nâng cao sức khỏe, tầm vóc, tuổi thọ và chất lượng sống của người dân. Hướng đến mục tiêu TP.HCM lọt vào top 100 TP đáng sống nhất thế giới và trở thành trung tâm chăm sóc sức khỏe khu vực ASEAN.

Chính sách khám sàng lọc, khám sức khỏe miễn phí toàn dân theo nghị định 72 mở ra "cơ hội vàng" phát hiện bệnh sớm, giúp người dân được tầm soát định kỳ, phát hiện kịp thời các bệnh ung thư, tim mạch, đái tháo đường...

Ông N.V.T. (66 tuổi, ngụ ở phường Đức Nhuận, TP.HCM) mới được chẩn đoán mắc ung thư đường mật giai đoạn cuối. Kết quả các xét nghiệm và chẩn đoán lâm sàng cho thấy bệnh đã di căn đến nhiều cơ quan khác trong cơ thể. Các bác sĩ tiên lượng thời gian sống của ông chỉ còn khoảng 6 tháng đến 1 năm.

Phát hiện bệnh trễ, chi hàng tỉ đồng chỉ sống thêm được vài năm

Sau gần hai tháng phát hiện bệnh, hiện gia đình ông T. đã chi gần 500 triệu đồng để chạy chữa nhưng kết quả điều trị vẫn chưa có chuyển biến tích cực. Người thân cho biết nhiều năm qua ông T. không đi khám sức khỏe định kỳ; chỉ đến khi xuất hiện triệu chứng đau lưng, đi lại khó khăn ông mới đến bệnh viện thì bệnh đã ở giai đoạn muộn.

Trái ngược với ông T., trong lần được khám bệnh miễn phí mới đây vào ngày 5-10 tại Bệnh viện Y học cổ truyền TP.HCM, bà Trương Thị Thuận (83 tuổi, ngụ tại phường Bàn Cờ, TP.HCM) kể những năm gần đây năm nào bà cũng được phường vận động tham gia khám, tầm soát sức khỏe miễn phí một lần. 

Bà đã duy trì chế độ ăn uống lành mạnh và tập yoga đều đặn, sức khỏe của bà tốt, chỉ hơi tăng huyết áp nhẹ, không mắc bệnh nền. "Được chính quyền quan tâm, tổ chức khám sức khỏe định kỳ hằng năm như vậy tôi rất vui và yên tâm hơn nhiều", bà Thuận nói.

Ông Đặng Huy Quốc Thịnh - chủ tịch Hội Y học chăm sóc giảm nhẹ Việt Nam, nguyên phó giám đốc Bệnh viện Ung bướu TP.HCM - cho rằng chủ trương khám sức khỏe miễn phí toàn dân được nêu trong nghị định 72 là một chính sách rất hay, thể hiện tầm nhìn dài hạn và nhân văn trong công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân. 

Tuy nhiên để triển khai được trên quy mô toàn quốc cần một quá trình lâu dài, vì điều này còn phụ thuộc vào nguồn lực. Dù vậy nghị định đã cho phép triển khai bước đi đầu tiên - tổ chức khám sức khỏe định kỳ hằng năm cho người dân. Đây được xem là một bước khởi đầu quan trọng, mở ra cơ hội để hiện thực hóa mục tiêu chăm sóc sức khỏe toàn dân trong tương lai gần.

"Làm được như vậy là quá tốt. Không chỉ giúp phát hiện sớm bệnh ung thư mà còn phát hiện được các bệnh tim mạch, đái tháo đường… Phát hiện bệnh sớm đồng nghĩa với việc có cơ hội chữa khỏi cao hơn", TS Quốc Thịnh nhấn mạnh.

Trước đây nhiều người dân chưa có điều kiện đi khám sức khỏe định kỳ do chi phí, thời gian hoặc thiếu hiểu biết về tầm quan trọng của việc kiểm tra sức khỏe. Khi chính sách này được thực hiện miễn phí, mọi người dân - đặc biệt là nhóm yếu thế - đều có thể tiếp cận dịch vụ y tế, được tầm soát, phát hiện bệnh từ sớm. Đây là cơ hội để người dân cả nước được chăm sóc sức khỏe toàn diện, góp phần giảm gánh nặng bệnh tật cho xã hội.

Trong y học Việt Nam cũng như thế giới, nguyên tắc "phòng bệnh hơn chữa bệnh" luôn được đặt lên hàng đầu. Phát hiện sớm không chỉ giúp người bệnh điều trị hiệu quả hơn mà còn tiết kiệm chi phí, giảm thiểu biến chứng, duy trì chất lượng cuộc sống tốt hơn. Đặc biệt với bệnh ung thư, lợi ích của việc tầm soát sớm càng rõ rệt.

Bác sĩ Thịnh phân tích thêm khi phát hiện bệnh sớm, người bệnh có thể chỉ cần phẫu thuật đơn giản, không phải điều trị thêm bằng hóa trị hoặc xạ trị - những phương pháp vừa tốn kém vừa gây nhiều tác dụng phụ. Ngược lại nếu phát hiện muộn, việc điều trị trở nên nặng nề, tốn kém và ít hiệu quả hơn.

Đáng chú ý, chi phí cho các phương pháp hiện đại như liệu pháp miễn dịch hay liệu pháp nhắm trúng đích dành cho các ca ung thư giai đoạn muộn vô cùng đắt đỏ - từ vài trăm triệu đến hàng tỉ đồng mỗi năm - trong khi nhiều loại thuốc mới chưa được bảo hiểm y tế chi trả. "Đó là gánh nặng rất lớn cho người bệnh, gia đình và cả hệ thống y tế", bác sĩ Thịnh nói. Vì vậy việc tầm soát và phát hiện sớm bệnh không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe cho người dân mà còn góp phần giảm áp lực chi phí cho ngành y tế.

Không chỉ ung thư, những bệnh tim mạch và đái tháo đường cũng cho thấy lợi ích lớn khi được phát hiện sớm. Người bệnh có thể điều chỉnh lối sống, ăn uống, vận động hợp lý và dùng thuốc sớm, từ đó kiểm soát bệnh hiệu quả, hạn chế biến chứng.

Khám sàng lọc sức khỏe: cần chia nhóm tuổi

Ông Nguyễn Hoài Nam - Phó chủ tịch Hội Phẫu thuật tim mạch và lồng ngực Việt Nam - cho rằng chủ trương khám sức khỏe, sàng lọc miễn phí toàn dân theo nghị định 72 của Bộ Chính trị thể hiện sự quan tâm của Đảng và Nhà nước đối với sức khỏe người dân. Tuy nhiên để hiện thực hóa chính sách này một cách hiệu quả và bền vững là thách thức lớn, đặc biệt là về nguồn lực tài chính.

Theo PGS Hoài Nam, việc khám sức khỏe tổng quát nếu thực hiện đúng nghĩa không chỉ dừng ở việc đo huyết áp hay xét nghiệm máu cơ bản mà cần bao gồm nhiều xét nghiệm chuyên sâu và cận lâm sàng hiện đại, từ đó mới có thể phát hiện bệnh sớm, chính xác và kịp thời.

Ông Hoài Nam đề xuất nên phân nhóm gói khám theo từng độ tuổi, vì mỗi lứa tuổi có những bệnh lý đặc trưng khác nhau. Với người trẻ tuổi, việc khám nên tập trung vào những vấn đề như rối loạn nhịp tim, bệnh tim bẩm sinh nhẹ, thấp tim hoặc bệnh lý chuyển hóa sớm. 

Trong khi đó người trung niên và lớn tuổi cần chú trọng các bệnh tim mạch do xơ vữa động mạch, suy tim, tăng huyết áp, đái tháo đường, ung thư, loãng xương và bệnh khớp. Ví dụ, một người khoảng 60 tuổi khi khám sàng lọc, điều đầu tiên nên nghĩ đến là bệnh tim mạch và xơ vữa động mạch, vì đây là nhóm bệnh có thể đe dọa tính mạng nếu phát hiện muộn.

Bác sĩ Hoài Nam nhấn mạnh khám sàng lọc cần có trọng tâm, trọng điểm, tránh làm "tràn lan đại hải" vừa tốn kém vừa kém hiệu quả. Khi phát hiện bệnh sớm, người bệnh có thể điều trị kịp thời, kết quả sẽ rất tốt, ít biến chứng và ít tốn kém hơn nhiều so với khi bệnh đã nặng. "Phát hiện sớm không chỉ giúp cứu sống người bệnh mà còn giảm gánh nặng cho gia đình và cho cả nền kinh tế quốc gia", ông nói.

Bà Hà Thị Hồng Linh, Phó giám đốc Bệnh viện Y học cổ truyền TP.HCM, cho biết hiện nay bảo hiểm y tế chưa chi trả cho hoạt động khám, sàng lọc sức khỏe định kỳ, gây ảnh hưởng đến công tác chăm sóc sức khỏe ban đầu. "Người dân thường chỉ đi khám khi bệnh đã rõ, lúc đó điều trị đã muộn. Nếu được tầm soát sớm sẽ tiết kiệm chi phí, thời gian và nâng cao hiệu quả điều trị", bà Linh nói.

>> Kỳ 2: Chuẩn dinh dưỡng học đường - công thức cho thế hệ Việt khỏe mạnh

Khám sức khỏe miễn phí phát hiện sớm bệnh tật

Miễn viện phí cơ bản, khám sức khỏe định kỳ miễn phí toàn dân đang là chính sách được nhiều người dân quan tâm. Dự kiến sẽ có khoảng 20 triệu người dân được khám sức khỏe định kỳ miễn phí ngay từ năm 2026.