Đây là chia sẻ của GS.TS Phạm Minh Thông, Chủ tịch Hội Điện quang và Y học hạt nhân Việt Nam, bên lề hội thảo tiền hội nghị "Ứng dụng CT Photon trong chẩn đoán tim mạch và ung bướu", do Bệnh viện Đa khoa Phương Đông (Hà Nội) phối hợp với Hội Điện quang và Y học hạt nhân Việt Nam tổ chức ngày 9-10.

Nguy cơ cứ 6 người thì có 1 người đột quỵ

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), mỗi năm Việt Nam ghi nhận khoảng 165.000 ca ung thư mới và 115.000 ca tử vong. Các loại ung thư phổ biến gồm gan, phổi, dạ dày, vú và đại trực tràng, trong đó có không ít bệnh nhân mới ở độ tuổi 20.

Song song đó, mỗi năm có khoảng 200.000 người bị đột quỵ, với nguy cơ trung bình cứ 6 người thì có 1 người mắc. Đáng lo ngại, tỉ lệ đột quỵ ở người trẻ đang tăng nhanh, chiếm tới 10 - 15% tổng số ca bệnh.

Chính vì vậy trong thời gian gần đây, nhiều cơ sở y tế bắt đầu triển khai dịch vụ chụp cắt lớp vi tính (CT) toàn thân nhằm tầm soát sớm ung thư và phòng ngừa đột quỵ. Dịch vụ này nhanh chóng thu hút sự quan tâm của người dân, được kỳ vọng như một "lá chắn" chủ động bảo vệ sức khỏe.

Tuy nhiên theo các chuyên gia, việc lạm dụng kỹ thuật này có thể tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu không có chỉ định phù hợp.

Bác sĩ Phạm Minh Thông cho biết CT có thể dùng để tầm soát ung thư và đột quỵ, nhưng không phải ai cũng cần làm. Cần có chỉ định rõ ràng của bác sĩ, dựa trên yếu tố nguy cơ, độ tuổi hoặc tiền sử bệnh lý.

Ví dụ trong tầm soát ung thư phổi, người có nguy cơ cao có thể chụp CT phổi liều thấp, và nếu điều kiện cho phép có thể sử dụng CT Photon - công nghệ thế hệ mới với độ chính xác cao hơn. Tương tự với người có bệnh lý tim mạch, đái tháo đường hoặc nguy cơ đột quỵ, việc chụp CT có thể giúp phát hiện sớm tổn thương, nhưng không nên áp dụng đại trà cho người khỏe mạnh.

"Tự ý đi chụp CT không những tốn kém mà còn tiềm ẩn nguy cơ nhiễm xạ, đặc biệt nếu thực hiện nhiều lần. Việc này không chỉ ảnh hưởng đến cá nhân mà còn làm tăng phông nhiễm xạ của cả quốc gia", bác sĩ Thông cảnh báo.

Ông cho biết thêm chụp CT quá thường xuyên có thể làm tăng nguy cơ ung thư tuyến giáp và các bệnh lý ác tính khác. Do đó chỉ nên thực hiện khi có chỉ định của bác sĩ chuyên khoa, đặc biệt cần hạn chế ở trẻ em và phụ nữ trong độ tuổi sinh sản vì dễ bị ảnh hưởng bởi tia bức xạ.

Có thể phát hiện tổn thương ác tính chỉ vài milimet

Bác sĩ Thông cũng cho hay sự phát triển của công nghệ y học hiện nay giúp hình ảnh chẩn đoán đạt độ phân giải ngày càng cao. Đặc biệt CT Photon - dòng máy thế hệ mới - có thể phát hiện tổn thương ác tính chỉ vài milimet, trong khi công nghệ cũ chỉ nhìn thấy tổn thương kích thước cỡ centimet.

"CT Photon có thể nhận diện được các tổn thương rất nhỏ ở gan, phổi hay mạch vành. Nhờ đó bác sĩ có thể phát hiện sớm ung thư hoặc các bệnh lý tim mạch ngay khi chưa có triệu chứng lâm sàng", bác sĩ Thông giải thích.

Tuy nhiên ông nhấn mạnh ngay cả với công nghệ tiên tiến này, việc tầm soát cũng chỉ nên áp dụng cho nhóm nguy cơ cao, như người lớn tuổi, người có tiền sử bệnh lý hoặc yếu tố di truyền.

Bác sĩ Ngô Quang Định, Giám đốc Trung tâm Chẩn đoán hình ảnh và Điện quang can thiệp quốc tế Phương Đông, Bệnh viện Đa khoa Phương Đông, cũng cho biết trong thời gian qua đã gặp trường hợp bệnh nhân được phát hiện ung thư gan tái phát khi khối u mới chỉ vài milimet. Nhờ phát hiện sớm, bệnh nhân được điều trị triệt căn, tránh nguy cơ di căn.

Theo bác sĩ Định, CT Photon không chỉ có độ chính xác cao mà còn giảm đáng kể liều tia X và lượng thuốc cản quang so với CT thông thường. Điều này đặc biệt quan trọng đối với trẻ em, người cao tuổi, bệnh nhân suy thận hoặc các trường hợp cần theo dõi định kỳ.

Các chuyên gia cho hay công nghệ chẩn đoán hình ảnh hiện đại như CT Photon là bước tiến quan trọng trong y học, giúp phát hiện sớm ung thư và bệnh tim mạch ở giai đoạn rất sớm, nâng cao cơ hội điều trị thành công.

Tuy nhiên việc tầm soát cần thực hiện có chỉ định, có tư vấn chuyên môn, tránh lạm dụng để đảm bảo an toàn, hiệu quả và hợp lý về chi phí.

Chụp PET/CT khác gì so với chụp CT, MRI?

Từ khi lò cyclotron tại Bệnh viện Chợ Rẫy - lò duy nhất ở phía Nam sản xuất, cung cấp đồng vị phóng xạ - ngừng hoạt động, các máy chụp PET/CT phải trùm mền. Các bác sĩ phải chuyển chỉ định cho bệnh nhân sang các phương pháp khác như CT, MRI.