Tiếp đó, Ban Chỉ đạo Trung ương về tổng kết nghị quyết 18 cũng có dự định nghiên cứu đề xuất cụ thể việc nghiên cứu sắp xếp này. Vậy sắp xếp các trường học và cơ sở y tế ra sao cho phù hợp, đảm bảo tinh gọn bộ máy, phù hợp thực tế?

Đại biểu Nguyễn Hữu Thông (Phó đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Lâm Đồng):

Tinh, gọn, mạnh hệ thống các trường ĐH, trường nghề

Những hạn chế trong hệ thống cơ sở giáo dục ĐH, các trường nghề, trung cấp hiện nay thì xã hội và các cấp quản lý cũng đã nhìn ra. Do vậy để tinh, gọn, mạnh thì nên giảm số cơ sở giáo dục ĐH xuống mức phù hợp.

Trong đó, như định hướng nêu ra, cần tập trung đầu tư cho các ĐH quốc gia (ĐH Quốc gia Hà Nội, ĐH Quốc gia TP.HCM) ĐH vùng (ĐH Thái Nguyên, ĐH Huế, ĐH Đà Nẵng) và nghiên cứu phát triển thêm 2 ĐH vùng ở khu vực Tây Nguyên, đồng bằng sông Cửu Long.

Bên cạnh đó để tái cấu trúc mạnh mẽ, có thể sáp nhập các trường ĐH nhỏ, yếu, đào tạo đơn ngành vào 2 ĐH quốc gia, các ĐH vùng và giải thể các trường ĐH không đủ điều kiện. 

Tăng cường quản trị ĐH, nêu cao trách nhiệm người thầy và tăng quyền cho hiệu trưởng. Cũng cần trao quyền tự chủ cao độ (về tổ chức cán bộ, chương trình giảng dạy, tài chính...).

Đồng thời có cơ chế sử dụng đội ngũ cán bộ các cơ quan hành chính, doanh nghiệp, lực lượng vũ trang vào làm giảng viên, kể cả làm lãnh đạo các đơn vị ở các nhà trường, để gắn đào tạo với thực tiễn.

Ngoài ra tập trung đầu tư, xây dựng các trung tâm, viện nghiên cứu mạnh trong các cơ sở giáo dục ĐH. Nhà nước giao các cơ sở giáo dục ĐH lớn chủ trì các chương trình khoa học, công nghệ trọng điểm quốc gia.

Với hệ thống các trường nghề, tùy theo quy mô cũng có thể thực hiện sắp xếp, tinh gọn và mạnh dạn giải thể những trường không đảm bảo chất lượng, không cần thiết như định hướng của nghị quyết 71 và Ban Chỉ đạo Trung ương.

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (thành viên Ủy ban Văn hóa, Xã hội):

Tránh cộng lại cơ học, cần tái cấu trúc

Để việc nghiên cứu sắp xếp các trường học được thuận lợi và hiệu quả cao, cần lưu ý sáu nguyên tắc. Cụ thể lấy người học làm trung tâm, không làm giảm cơ hội đến trường.

Chuẩn hóa - phân cấp - chịu trách nhiệm giải trình. Trong quá trình sắp xếp tránh việc cộng lại một cách cơ học mà cần tái cấu trúc các trường ĐH, trường dạy nghề để xem mô hình, cách thức hoạt động nào tối ưu nhất. Việc sắp xếp gắn với bảo đảm chất lượng và kiểm định.

Bảo đảm công bằng và hòa nhập. Cùng với đó, đảm bảo việc đối thoại cộng đồng - minh bạch dữ liệu, có lộ trình thí điểm.

Về kịch bản triển khai việc sắp xếp, cần được xây dựng chi tiết và thận trọng bởi đây là khâu ban đầu, quyết định chất lượng của các khâu còn lại.

Do đó nên tập trung vào 4 bước sau để đảm bảo ít rủi ro, chi phí - hiệu quả rõ ràng gồm: khảo sát - lập bản đồ nhu cầu, xây bộ tiêu chí tối thiểu; phân loại - sắp xếp, giữ trường lõi, duy trì trường cần thiết, hợp nhất trung tâm nghề - giáo dục thường xuyên; bảo đảm dịch vụ đi kèm như xe đưa đón học sinh, bán trú, tập huấn giáo viên, giảng viên; giám sát - báo cáo công khai bằng chỉ số tiếp cận, tỉ lệ chuyên cần, phản hồi phụ huynh, học sinh, sinh viên.

Lợi ích của sắp xếp sẽ tập trung nguồn lực nâng chuẩn cơ sở vật chất, cải thiện chất lượng dạy học, quản trị hiệu quả hơn. Song cũng cần lường trước những khó khăn có thể gặp trong việc sắp xếp để có hướng giải quyết phù hợp.

PGS.TS Nguyễn Kim Hồng (nguyên Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm TP.HCM):

Chấm dứt ĐH phân mảnh

Sau một thời gian dài phát triển "nóng", hệ thống giáo dục ĐH Việt Nam đang đối mặt với tình trạng phân mảnh, thiếu liên kết và kém hiệu quả. Tư duy "mỗi tỉnh một trường" đã khiến nhiều cơ sở rơi vào tình trạng thiếu hụt đội ngũ, cơ sở vật chất yếu kém, tài chính hạn chế, chất lượng đào tạo không đảm bảo, không thu hút người học.

Trong bối cảnh đó, việc giải thể các trường hoạt động kém hiệu quả hoặc sáp nhập vào ĐH vùng là giải pháp hợp lý nhằm giúp tập trung nguồn lực, hình thành các trung tâm đào tạo mạnh, có sức cạnh tranh.

Đây cũng là bước chuyển từ tư duy "mở trường để có chỉ tiêu" sang "đào tạo để có chất lượng".

Tương tự, các phân hiệu ĐH cần được rà soát kỹ lưỡng; nếu chỉ tồn tại hình thức, không mang lại hiệu quả thực chất thì cần kiên quyết đóng cửa. Cơ sở vật chất hiện có nên được chuyển đổi phục vụ cho giáo dục phổ thông, nơi nhiều địa phương vẫn còn thiếu trường lớp.

Với hệ thống cao đẳng và giáo dục nghề nghiệp, tái cấu trúc phải dựa trên nhu cầu thị trường lao động và mô hình đào tạo gắn với doanh nghiệp, kỹ năng thực hành. Chỉ những đơn vị có năng lực, liên kết tốt với thị trường mới xứng đáng được duy trì và đầu tư. Khu vực tư thục cần được giám sát chặt chẽ hơn, loại bỏ các cơ sở không đạt chuẩn để bảo vệ quyền lợi người học và tạo sự cạnh tranh lành mạnh.

Việc tập trung các trường ĐH tại các đô thị lớn, trung tâm khoa học và giáo dục không chỉ phù hợp với xu thế phát triển mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho sinh viên trong học tập, tiếp cận tri thức, công nghệ và cơ hội việc làm.

Tái cấu trúc hệ thống giáo dục là bước đi chiến lược, cần được thực hiện bài bản, minh bạch, có lộ trình rõ ràng, đảm bảo quyền lợi người học, giảng viên và hạn chế xáo trộn trong toàn ngành.

PGS.TS Đỗ Văn Dũng (nguyên Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm kỹ thuật TP.HCM):

Từ phân mảnh đến liên thông và tối ưu nguồn lực

Cần quy hoạch lại hệ thống giáo dục theo hướng tinh gọn và hiệu quả: sáp nhập các trường có chức năng tương đồng, xóa bỏ cấp quản lý trung gian không cần thiết, giải thể các cơ sở không đạt chuẩn.

Thực tế cho thấy nhiều trường ĐH, cao đẳng địa phương có chất lượng đào tạo thấp, giảng viên thiếu năng lực cộng với cơ sở vật chất yếu, sinh viên ra trường không đáp ứng nhu cầu doanh nghiệp dẫn đến thất nghiệp.

Việc sắp xếp phải đảm bảo tính liên thông giữa giáo dục ĐH và giáo dục nghề nghiệp, hỗ trợ chuyển tiếp tín chỉ, đào tạo kép để đáp ứng nhu cầu lao động nhanh chóng.

Các trường ĐH địa phương nên chuyển thành trường cao đẳng cộng đồng theo mô hình ở Mỹ: học 2-3 năm tại địa phương rồi liên thông lên các ĐH chất lượng. Nguồn lực nên tập trung cho các trung tâm đào tạo tiên tiến (trí tuệ nhân tạo, công nghệ xanh), đảm bảo quyền lợi người học và giảng viên.

Ở nông thôn, giữ lại các trường nghề phù hợp với nhu cầu địa phương. 

Nên hợp nhất các trường ĐH, cao đẳng nhỏ thành một trường lớn, ưu tiên theo vùng kinh tế, giữ nguyên chương trình cốt lõi và tích hợp đào tạo nghề.

Ưu tiên sáp nhập theo vùng kinh tế. Các trung tâm dạy nghề huyện nên chuyển về sở giáo dục và đào tạo quản lý, tổ chức theo cụm xã/phường để đào tạo ngắn hạn. 

Giải thể các cơ sở yếu kém, chuyển giảng viên và sinh viên sang nơi khác, tái sử dụng cơ sở vật chất cho đào tạo cộng đồng.

Quá trình này có thể triển khai thí điểm tại 1-2 tỉnh, theo dõi hiệu quả qua tỉ lệ có việc làm và tiết kiệm ngân sách, sau đó nhân rộng. Đảm bảo không gián đoạn học tập, giảng viên được đào tạo lại. Hình thành "cụm đào tạo vùng": một cụm ĐH - nghề ở mỗi tỉnh, với một trường đầu tàu dẫn dắt, cho phép sinh viên chuyển tiếp dễ dàng, giảm lãng phí nguồn lực.

Cơ sở y tế: có phân công rành mạch thì không lo vấn đề gì

Ông Nguyễn Huy Quang (nguyên Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế):

Bước đi đột phá hướng tới quản lý y tế hiệu quả

Theo thống kê, hiện Bộ Y tế có 48 bệnh viện trực thuộc. Trong số đó có 4 bệnh viện được xếp cấp chuyên sâu kỹ thuật cao gồm Bạch Mai, Chợ Rẫy, Đa khoa Trung ương Huế và Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM. Ngoài ra có 25 đơn vị được xếp cấp chuyên sâu.

Việc chuyển một số bệnh viện trực thuộc Bộ Y tế về cho địa phương quản lý là chủ trương lớn, là bước đi quan trọng và phù hợp với xu hướng quản lý y tế hiện đại của nhiều quốc gia trên thế giới.

Mô hình mới sẽ giúp Bộ Y tế tập trung vào công tác xây dựng và hoàn thiện chính sách, thay vì vừa làm chính sách vừa trực tiếp điều hành bệnh viện.

Các bệnh viện sẽ chịu sự quản lý trực tiếp của UBND tỉnh thành về tổ chức, nhân sự, tài chính, đồng thời vẫn chịu sự giám sát chuyên môn, kỹ thuật từ Bộ Y tế. Khi hoàn tất chuyển giao, các địa phương sẽ có điều kiện quy hoạch hệ thống khám chữa bệnh một cách tổng thể và thống nhất, phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của từng tỉnh thành.

Việc này không chỉ giúp tránh tình trạng chồng chéo, phân tán trách nhiệm giữa bộ và địa phương mà còn tạo điều kiện hình thành mạng lưới khám chữa bệnh liên kết giữa các tỉnh thành.

Tuy nhiên quá trình chuyển giao sẽ gặp một số khó khăn nhất định, đặc biệt ở giai đoạn đầu. Thách thức lớn nhất là vấn đề tâm lý khi các bệnh viện vốn trực thuộc Bộ Y tế có thể lo ngại về việc mất đi vị thế, thương hiệu hay vai trò dẫn đầu trong hệ thống y tế. Lãnh đạo các bệnh viện cũng băn khoăn về cơ chế vận hành, đặc biệt là khi chuyển từ cơ chế quản lý tập trung của bộ sang chịu trách nhiệm trước địa phương.

Ngoài ra một số chức năng đặc thù như chỉ đạo tuyến - nhiệm vụ vốn thuộc các bệnh viện trung ương - cũng cần được làm rõ về vai trò và cách thức thực hiện khi chuyển giao về địa phương.

Để khắc phục những lo lắng này, cần đẩy mạnh công tác tư tưởng, khẳng định rằng việc chuyển giao không làm suy yếu bệnh viện mà giúp tăng tính tự chủ, tập trung đầu mối quản lý.

PGS.TS Lê Đình Thanh (Giám đốc Bệnh viện Thống Nhất TP.HCM, trực thuộc Bộ Y tế):

Quan trọng là xây dựng hệ thống y tế thống nhất

Trước yêu cầu sắp xếp, chuyển một số bệnh viện trực thuộc Bộ Y tế về cho địa phương quản lý, theo tôi, dù trực thuộc cấp nào thì mục tiêu cao nhất của Bệnh viện Thống Nhất vẫn là chăm sóc sức khỏe cho cán bộ và nhân dân.

Điều quan trọng là xây dựng hệ thống y tế thống nhất, với sự phân bổ hợp lý giữa các tuyến: y tế cơ sở và y học gia đình phụ trách công tác dự phòng và chăm sóc sức khỏe ban đầu; bệnh viện tuyến cơ bản đảm trách điều trị thông thường; và bệnh viện chuyên sâu thực hiện nghiên cứu khoa học, chuyển giao kỹ thuật, hợp tác quốc tế, đồng thời giữ vai trò chiến lược trong chỉ đạo hệ thống.

Việc phân định rõ ràng chức năng và nhiệm vụ của từng tuyến bệnh viện (ban đầu, cơ bản đến chuyên sâu) có ý nghĩa rất quan trọng nhằm bảo đảm sự thống nhất và hiệu quả của toàn hệ thống y tế. Đặc biệt, cần giữ một số bệnh viện chuyên sâu để Bộ Y tế thực hiện nhiệm vụ chiến lược và chỉ đạo y tế hệ thống, chăm sóc sức khỏe đặc biệt, đối ngoại.

Khi đã có sự phân công rành mạch thì vấn đề bệnh viện trực thuộc cấp quản lý nào không còn là yếu tố quan trọng.

Định hướng của Trung ương về cơ sở y tế

- Nghiên cứu chuyển một số bệnh viện trực thuộc Bộ Y tế về cấp tỉnh quản lý. Kiện toàn hệ thống y tế dự phòng hiện đại, đủ năng lực giám sát, cảnh báo sớm, khống chế kịp thời dịch bệnh và chủ động tổ chức triển khai các hoạt động phòng bệnh.

- Giữ nguyên các bệnh viên công lập cấp tỉnh hiện có; đẩy mạnh xã hội hóa ở những nơi có đủ điều kiện. Mỗi tỉnh, thành phố có ít nhất một bệnh viện đạt cấp chuyên sâu; có bệnh viện lão khoa hoặc bệnh viên đa khoa có khoa lão khoa.

- Thành lập trạm y tế xã, phường, đặc khu trực thuộc UBND cấp xã và các điểm khám bệnh trên cơ sở các trạm y tế cấp xã trước đây để đáp ứng nhu cầu phòng bệnh, chăm sóc sức khỏe ban đầu, khám chữa bệnh cơ bản cho nhân dân trên địa bàn.

- Chuyển trung tâm y tế, bệnh viện đa khoa cấp huyện trước đây về trực thuộc sở y tế để tổ chức chăm sóc, khám chữa bệnh theo khu vực liên phường, xã.

Đổi mới tuyển sinh theo yêu cầu nghị quyết 71

Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo đã chỉ rõ các nhiệm vụ, giải pháp để hiện đại hóa, nâng tầm giáo dục đại học, tạo đột phá phát triển nhân lực cao và nhân tài với nhiều định hướng chỉ đạo rất cụ thể.