Phụ huynh, học sinh tìm hiểu về tuyển sinh đại học tại Ngày hội lựa chọn nguyện vọng xét tuyển đại học - cao đẳng 2025 do báo Tuổi Trẻ tổ chức tại Đại học Bách khoa Hà Nội - Ảnh: HÀ QUÂN
Một trong những nội dung của các nhiệm vụ, giải pháp là yêu cầu xây dựng đề án đổi mới tuyển sinh đại học theo hướng đánh giá đúng năng lực người học, bảo đảm kiểm soát thống nhất chuẩn đầu vào của các ngành đào tạo, cơ sở đào tạo và kiểm soát chặt chẽ chất lượng đầu ra.
Đây là một định hướng mang tính chiến lược vừa có ý nghĩa phát triển bền vững vừa giải quyết ngay các bất cập trong thực tiễn phát triển nguồn nhân lực có trình độ cao, đó là tuyển sinh chưa thực sự phản ánh đúng năng lực thực chất của người học, chưa gắn với yêu cầu đào tạo từng ngành nghề cụ thể và chuẩn đầu vào còn nhiều ngành học chưa đảm bảo sinh viên có thể học tập thành công ở bậc đại học.
Những rối ren, bất cập
Kỳ tuyển sinh đại học năm 2025, năm đầu tiên gắn với chương trình giáo dục phổ thông mới theo định hướng phát triển năng lực, đã bộc lộ nhiều rối ren và bất cập.
Những trục trặc từ quy đổi điểm, lọc ảo đến sự thiếu thống nhất giữa các phương thức xét tuyển cho thấy hệ thống tuyển sinh hiện tại chưa thật sự đáp ứng yêu cầu đổi mới.
Chính những rối ren này đặt ra một yêu cầu cấp bách: phải nghiêm túc phân tích nguyên nhân, nhận diện đâu là yếu tố kỹ thuật, đâu là vấn đề mang tính hệ thống, đâu là nguyên nhân cốt lõi.
Chỉ trên cơ sở phân tích toàn diện và trung thực, chúng ta mới có thể xây dựng một đề án đổi mới tuyển sinh đại học khả thi, đúng tinh thần nghị quyết 71 của Bộ Chính trị.
Trong nhiều năm, cơ quan quản lý cho phép các trường đại học áp dụng nhiều phương thức xét tuyển song song: từ thi tốt nghiệp THPT, học bạ đến thi đánh giá năng lực, tư duy và chứng chỉ quốc tế.
Tất cả đều phải quy đổi về cùng một thang điểm để so sánh. Tuy nhiên thay vì ban hành công thức chung, cơ quan quản lý lại trao quyền cho từng trường tự quy đổi theo cách riêng.
Hệ quả là cùng một thí sinh, khi nộp hồ sơ vào các trường khác nhau có thể được đánh giá rất chênh lệch: nổi bật ở trường này nhưng tụt hạng ở trường khác. Ngay từ khâu đầu vào, sự thiếu đồng bộ đã tạo ra bất ổn, khiến dữ liệu vốn phức tạp càng thêm rối rắm.
Một nghịch lý khác là mọi phương thức xét tuyển đều bị buộc quy đổi về điểm thi tốt nghiệp THPT - kỳ thi chủ yếu nhằm mục tiêu xét tốt nghiệp, độ khó thay đổi từng năm, chưa đạt mức chuẩn hóa cao.
Trong khi đó các kỳ thi năng lực hay chứng chỉ quốc tế vốn được thiết kế chuẩn hóa, có độ tin cậy cao hơn lại bị "lép vế".
Điều này dẫn đến nghịch cảnh: thí sinh giỏi, có năng lực thực sự trong các kỳ thi chuẩn hóa quốc tế có khi lại bị đánh giá thấp hơn người chỉ sở hữu học bạ "đẹp" hoặc điểm trung bình cao.
Khi mỗi trường áp dụng công thức quy đổi khác nhau, hệ thống lọc ảo quốc gia phải xử lý dữ liệu đầu vào không đồng bộ. Hệ quả là nhiều lỗi kỹ thuật phát sinh: có thí sinh được một trường thông báo trúng tuyển ở nguyện vọng 1 nhưng trên hệ thống chung lại hiện trạng thái trượt.
Để khắc phục, nhiều trường buộc phải bổ sung tiêu chí phụ như điểm sàn từng môn hoặc yêu cầu điểm tối thiểu cho một số tổ hợp. Tuy nhiên các biện pháp này lại vô tình gây bất lợi cho thí sinh, đặc biệt những em không có điều kiện học thêm ngoài chương trình chính khóa.
Chuẩn hóa quy đổi
Kỳ tuyển sinh 2025 cho thấy nếu dữ liệu đầu vào không chuẩn, toàn bộ hệ thống sẽ hỗn loạn. Nguyên nhân cốt lõi nằm ở việc dùng điểm thi tốt nghiệp chưa chuẩn hóa làm thước đo cho các kỳ thi chuẩn hóa.
Nguyên nhân này đã được cơ quan quản lý nhận diện và đã có định hướng xây dựng ngân hàng câu hỏi chuẩn hóa để phục vụ cho các kỳ thi tốt nghiệp THPT tiếp theo và hướng tới thi trên máy tính từ năm 2027.
Tuy nhiên để đồng bộ với sự điều chỉnh trên thì nên nghiên cứu và triển khai song song việc quy đổi điểm xét tuyển đại học theo đúng chuẩn hóa của khoa học đo lường và đánh giá.
Chuẩn hóa quy đổi không phải giải pháp tình thế mà là điều kiện tiên quyết để tuyển sinh công bằng, đúng năng lực, hình thành nguồn nhân lực chất lượng cao.
Đây cũng là tinh thần của nghị quyết 71: xây dựng đề án tuyển sinh theo năng lực, đánh giá đúng năng lực đầu vào không chỉ đánh giá năng lực chung mà cả năng lực chuyên biệt theo từng ngành học.
Chỉ khi đánh giá đúng các năng lực này, việc tuyển sinh mới thật sự chọn được người học phù hợp, còn các trường đại học mới bảo đảm chất lượng đào tạo.
Đây là bước đi tất yếu trong bối cảnh đất nước bước vào kỷ nguyên hội nhập sâu rộng, đòi hỏi thế hệ công dân ưu tú, đủ năng lực gánh vác khát vọng phát triển và đưa Việt Nam trở thành quốc gia phát triển, thịnh vượng.
Công bằng chỉ còn trên danh nghĩa
Mục tiêu ban đầu của cơ chế quy đổi là tạo ra công bằng giữa các phương thức xét tuyển. Nhưng khi mỗi trường có một công thức riêng, công bằng đó chỉ còn tồn tại trên lý thuyết.
Thực tế đã xuất hiện nhiều trường hợp trớ trêu: thí sinh có điểm thi tốt nghiệp cao nhưng bị xếp sau người chỉ có học bạ nổi bật.
Ngược lại, có em chỉ dựa vào chứng chỉ quốc tế nhưng lại được ưu tiên quá mức. Như vậy không ít thí sinh chịu thiệt không phải vì thiếu năng lực thật sự, mà chỉ vì "công thức" của từng trường.
Một cơ chế vốn nhằm xóa bỏ khác biệt giữa các phương thức xét tuyển lại vô tình tạo ra những bất bình đẳng mới.
Hệ lụy trước mắt và lâu dài
Trong ngắn hạn, điểm chuẩn nhiều ngành tăng đột biến, thậm chí có ngành chạm ngưỡng tuyệt đối, gây áp lực nặng nề cho thí sinh.
Học sinh vùng sâu vùng xa - vốn khó tiếp cận các kỳ thi bổ sung như đánh giá năng lực hay chứng chỉ quốc tế - càng chịu thiệt thòi lớn. Việc thay đổi liên tục tiêu chí xét tuyển khiến nhiều em rơi vào trạng thái bất an, lo lắng, mất định hướng.
Về lâu dài, sự thiếu chuẩn hóa trong quy đổi ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng nguồn nhân lực. Sinh viên được tuyển chọn không phản ánh đúng năng lực, dẫn đến lớp học mất cân đối, giảng viên gặp khó khăn trong đào tạo.
Hệ quả là xã hội có nguy cơ đối diện tình trạng "thừa bằng cấp, thiếu kỹ năng": nhiều cử nhân tốt nghiệp nhưng không đáp ứng được yêu cầu của thị trường lao động.
Tối đa: 1500 ký tự
Hiện chưa có bình luận nào, hãy là người đầu tiên bình luận