Giới phân tích cho biết tân thủ tướng Nhật Bản sẽ phải đối phó với cuộc khủng hoảng trong nước, cũng như áp lực đưa ra quyết sách đối ngoại cho Nhật Bản trước tình hình địa chính trị biến động như hiện nay.

Rút lui trước biến động

Phát biểu trong cuộc họp báo tại thủ đô Tokyo ngày 7-9, ông Ishiba cho biết đây là thời điểm thích hợp để rút lui và trao lại trọng trách cho người kế nhiệm, sau khi chính quyền ông đã hoàn tất đàm phán thương mại với Mỹ.

Bên cạnh đó Thủ tướng Ishiba chia sẻ ông vẫn còn nhiều điều muốn thực hiện trên cương vị thủ tướng, nhưng cuối cùng ông đã quyết định từ chức. 

Ông bày tỏ: "Tôi cảm thấy rằng nếu tiếp tục tại vị trong bối cảnh có thể diễn ra một cuộc bỏ phiếu sớm chọn lãnh đạo mới, có thể dẫn đến sự chia rẽ không thể cứu vãn trong nội bộ đảng - điều mà tôi không hề mong muốn", theo Bloomberg.

Giới phân tích nhận định việc Thủ tướng Ishiba từ chức sau chưa đầy một năm nắm quyền đánh dấu sự kết thúc của một nhiệm kỳ gắn liền với những kết quả bầu cử đầy thất vọng, đồng thời khiến các nhà đầu tư bối rối trước những biến động của thị trường do ảnh hưởng
của chính trị.

Địa vị của Đảng Dân chủ tự do (LDP) cầm quyền dưới thời Thủ tướng Ishiba bắt đầu lung lay kể từ cuộc tổng tuyển cử vào tháng 10-2024. 

Sự kiện này là đòn giáng mạnh vào liên minh cầm quyền khi LDP và đảng liên minh Komeito chỉ giành được 215 ghế, không đạt ngưỡng 233 ghế cần thiết để giữ thế đa số tại Hạ viện.

Tiếp đến trong cuộc bầu cử Thượng viện vào tháng 7-2025, LDP và đảng liên minh Komeito tiếp tục chỉ giành được 47 ghế trong tổng số 125 ghế được bầu - một con số thấp hơn mức cần thiết để duy trì đa số trong 248 ghế của Thượng viện. 

Lần đầu tiên lịch sử hiện đại Nhật Bản ghi nhận LDP mất đa số ở cả hai viện Quốc hội sau khi cầm quyền gần như liên tục kể từ năm 1955.

Việc mất thế đa số ở cả hai viện Quốc hội Nhật buộc ông Ishiba phải lãnh đạo một chính phủ thiểu số, trong khi bản thân ông vốn đã phải vật lộn với nội bộ LDP chia rẽ và sự bất mãn từ cử tri. 

Bên cạnh đó khủng hoảng về giá lương thực và lạm phát khiến dân chúng dần mất đi sự tín nhiệm đối với Thủ tướng Ishiba và chính quyền của ông.

Ông Tobias Harris - nhà sáng lập công ty phân tích kinh tế chính trị Japan Foresight - nhận định nhà lãnh đạo mới của Nhật Bản sẽ phải đối mặt với "hàng loạt nhiệm vụ khó khăn và có lẽ vượt quá khả năng của bất kỳ cá nhân nào".

Sứ mệnh vượt "sóng lừng"

Theo bà Mireya Solís - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu chính sách châu Á tại Viện Brookings, việc ông Ishiba từ chức đã khởi đầu cho một "cuộc khủng hoảng lãnh đạo sâu sắc" tại Nhật Bản, dấy lên nguy cơ xứ sở Phù tang sẽ quay trở lại "nền chính trị thiếu quyết đoán" với một vòng xoay liên tục các thủ tướng.

Câu hỏi được quan tâm nhất hiện nay là liệu ai sẽ kế nhiệm ông Ishiba. Theo tờ New York Times, các ứng cử viên tiềm năng cho ghế thủ tướng có thể bao gồm ông Shinjiro Koizumi - Bộ trưởng Nông nghiệp kiêm con trai cựu Thủ tướng Koizumi Junichiro, bà Sanae Takaichi - chính trị gia kỳ cựu với đường lối bảo thủ cứng rắn từng nhận được sự ủng hộ của cố Thủ tướng Shinzo Abe, Chánh Văn phòng Nội các Yoshimasa Hayashi, cựu Bộ trưởng Kinh tế và Ngoại giao Toshimitsu Motegi và nghị sĩ Hạ viện Takayuki Kobayashi.

Theo đánh giá của tạp chí The Economist, cuộc đua lãnh đạo tiếp theo của Nhật Bản có thể tiềm ẩn rất nhiều biến số. Từ trước đến nay, việc thay đổi lãnh đạo ở Nhật Bản hiếm khi dẫn đến những thay đổi lớn về chính sách. Tuy nhiên cuộc đua sắp tới có thể sẽ là ngoại lệ, khi phe cực hữu trong LDP đang tranh giành quyền lực với các phe trung dung.

Ngoài ra, nhà lãnh đạo mới phải đi tìm lời giải cho hàng loạt bài toán khó. Đặc biệt vào một thời điểm mang tính bước ngoặt với xứ sở Phù tang khi quan hệ Mỹ - Nhật có nhiều thay đổi do chính sách thuế của Tổng thống Donald Trump.

Tân thủ tướng sẽ phải quyết định về cách ứng xử với nước Mỹ dưới thời ông Trump - một chính quyền đang ngày càng đưa ra kỳ vọng lớn hơn với các đồng minh, đồng thời thực thi thỏa thuận thương mại Mỹ - Nhật Bản mà ông Ishiba đã ký trong thời gian còn nắm quyền với những điều khoản có thể không phù hợp với đường lối của chính quyền mới.

Bên cạnh đó chính sách đối ngoại với các quốc gia láng giềng như Hàn Quốc, Triều Tiên và Trung Quốc cũng là vấn đề quan trọng đối với chính quyền mới. Về vấn đề đối nội, người kế nhiệm ông Ishiba phải giải quyết cuộc khủng hoảng về dân số, tình trạng giá lương thực tăng vọt, cũng như tìm ra giải pháp đưa đất nước vượt qua giai đoạn lạm phát leo thang.

Các ứng viên tiềm năng kế nhiệm Thủ tướng Nhật Bản Ishiba

Trong bối cảnh liên minh cầm quyền mất đa số ở cả Hạ viện và Thượng viện, không chỉ các ứng viên Đảng Dân chủ tự do cầm quyền, mà cả lãnh đạo phe đối lập cũng có cơ hội trở thành Thủ tướng Nhật Bản.