Từ Cát Lái nhìn về Cái Mép - Thị Vải, ta thấy một vùng đô thị - công nghiệp - cảng biển đang hình thành, nhưng vận hành chưa như một chỉnh thể. Vấn đề không còn là "mở rộng thêm bao nhiêu", mà là mở ra động lực tăng trưởng mới, đủ mạnh để đưa thành phố trở lại mức tăng hai con số.

Thể chế vùng và hạ tầng siêu kết nối

Động lực đầu tiên và có lẽ quan trọng nhất là thể chế vùng, tức cách TP.HCM được phép tổ chức và điều phối phát triển như một vùng kinh tế thống nhất, chứ không phải ba đơn vị hành chính kề nhau.

Chỉ khi thành phố được trao quyền quyết định các dự án vùng - từ quy hoạch đất đai, đầu tư công, đến logistics thì các hành lang kinh tế mới thực sự thông suốt.

Cách đây bốn thập kỷ, Singapore cũng từng như TP.HCM hôm nay: cảng Tanjong Pagar nhỏ, đất chật người đông. 

Nhưng họ đã chuyển từ hạ tầng vật chất sang hạ tầng thể chế, xây khu thương mại tự do Jurong và kết nối trực tiếp với trung tâm tài chính quốc tế. Mỗi container qua cảng Singapore mang theo giá trị logistics, bảo hiểm và tài chính, cao gấp nhiều lần giá trị vận tải thuần túy.

Nếu hành lang TP.HCM - Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu vận hành theo cơ chế tương tự, mỗi container qua Cái Mép có thể tạo thêm ba đồng giá trị dịch vụ. Tăng trưởng khi ấy không đến từ việc làm thêm đường, mà từ cách tổ chức lại thể chế.

Chuyển đổi kép: xanh - số

Động lực thứ hai là chuyển đổi kép - xanh và số. Bình Dương có nền công nghiệp và khu công nghệ cao; Bà Rịa - Vũng Tàu có năng lượng tái tạo và cảng biển; TP.HCM có công nghệ số, dữ liệu và dịch vụ tài chính. Khi kết nối ba trụ này, ta hình thành được vùng công nghiệp, đô thị, cảng xanh đầu tiên của Việt Nam.

Một doanh nghiệp dệt may ở Thủ Dầu Một đang phải tìm vốn xanh để đáp ứng tiêu chuẩn ESG châu Âu. Nếu có Trung tâm Tài chính quốc tế TP.HCM, họ có thể vay trực tiếp từ quỹ đầu tư xanh thay vì qua trung gian nước ngoài. Khi "dòng vốn xanh" kết nối với "dòng dữ liệu số", năng suất lao động và năng suất vốn cùng tăng.

Đó là tăng trưởng chất lượng cao, vừa đáp ứng cam kết phát thải ròng bằng 0, vừa nâng vị thế thành phố trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Nhân lực vùng và đổi mới sáng tạo

TP.HCM, Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu cộng lại có hơn 5 triệu lao động, nhưng phân bổ không đều: nơi thừa kỹ sư, nơi thiếu công nhân tay nghề. Động lực mới nằm ở con người, khi thành phố có thể tái cấu trúc và chia sẻ nguồn nhân lực vùng.

Nếu thành lập liên minh đại học - doanh nghiệp vùng, với các trung tâm đào tạo logistics, năng lượng sạch và tự động hóa, trong 5 năm có thể cung ứng 50.000 nhân lực chất lượng cao cho khu vực.

Công nghiệp xanh chỉ tồn tại khi có nhân lực xanh. Và năng suất lao động, chứ không phải đất đai hay vốn đầu tư công, mới là thước đo thật của tăng trưởng vùng đô thị.

Dịch vụ đô thị cao cấp và kinh tế đêm

Một đô thị 14 triệu dân là thị trường tiêu dùng khổng lồ, đủ lớn để phát triển các ngành dịch vụ có giá trị cao: y tế quốc tế, du lịch sức khỏe, giáo dục, văn hóa sáng tạo và kinh tế đêm.

TP.HCM mỗi năm đón hơn 30 triệu lượt khách, nhưng doanh thu du lịch chỉ bằng 1/3 Bangkok phần lớn vì "ngủ sớm". Khi thành phố mở ba "vùng kinh tế đêm" là quận 1 cũ, TP Thủ Đức cũ và Vũng Tàu cũ, với quy định riêng về thuế, tiếng ồn, an ninh và lao động đêm, doanh thu dịch vụ có thể tăng 15 - 20% chỉ trong một năm.

Đó không chỉ là câu chuyện vui chơi, mà là bản lĩnh của một đô thị sống động, biết khai thác sức sáng tạo, năng lượng và văn hóa để tạo tăng trưởng.

Hội nhập vốn và quốc tế hóa vùng kinh tế

Tăng trưởng hai con số không thể đạt được nếu TP.HCM vẫn phụ thuộc tín dụng ngắn hạn trong nước. Động lực mới nằm ở việc dẫn dắt dòng vốn chất lượng cao, vốn xanh, vốn hạ tầng dài hạn và vốn đổi mới sáng tạo.

Trung tâm Tài chính quốc tế cùng khu thương mại tự do Cái Mép - Long Thành sẽ là hạ tầng thể chế cho dòng vốn đó, cho phép thử nghiệm chính sách thuế, PPP, ngoại hối, và kết nối trực tiếp với các quỹ quốc tế.

Câu chuyện Cái Mép - Thị Vải là minh chứng rõ nhất: cảng nằm trong top 20 thế giới về công suất, nhưng thiếu cơ chế vùng nên hàng triệu container từ Bình Dương vẫn phải qua trung gian Cát Lái, tốn thêm 15% chi phí.

Chỉ cần gỡ một nút thể chế, năng lực xuất khẩu của vùng sẽ tăng mạnh – và tăng trưởng GDP đi kèm.

3 vùng động lực tạo sức bật cho siêu đô thị TP.HCM

Báo Tuổi Trẻ khởi đăng tuyến bài "Động lực tăng trưởng kinh tế TP.HCM", ghi nhận thực tế, ý kiến, hiến kế của doanh nghiệp, hiệp hội và chuyên gia trong và ngoài nước cho hành trình bứt phá tăng trưởng hai con số.