Một làn sóng tin tức giả mạo và thuyết âm mưu đã nhắm vào quân đội Philippines, với những thông tin lan truyền chóng mặt trên mạng xã hội nước này về âm mưu đảo chính, sự can thiệp của nước ngoài và các vụ đào tẩu của những quan chức cấp cao.

Từ đảo chính đến bàn tay của CIA

Gần đây, trên mạng xã hội lan truyền tin đồn rằng quân đội Philippines đang chuẩn bị đảo chính lật đổ Tổng thống Ferdinand Marcos Jr., với sự hậu thuẫn của CIA và một số tướng lĩnh nghỉ hưu trung thành với cựu tổng thống Rodrigo Duterte.

Dù quân đội đã công khai bác bỏ, các thông tin sai lệch này vẫn lan rộng, thậm chí được chia sẻ bởi nhiều nhân vật có ảnh hưởng thân cận với ông Duterte.

Trước sự việc này, giới lãnh đạo quân đội Philippines đã phải phản ứng bằng cách liên tục đưa ra lời giải thích và cảnh báo.

"Những nỗ lực bóp méo sự thật này được thiết kế để làm xói mòn lòng tin, song Lực lượng vũ trang Philippines vẫn kiên định", đại tá Francel Margareth Padilla, phát ngôn viên của quân đội nhấn mạnh hôm 30-9.

Mặc dù những tin đồn về âm mưu chống lại Tổng thống Marcos Jr. đã lan truyền trước đây, các nhà phân tích cho rằng chiến dịch trực tuyến lần này đã thu hút sự chú ý trong bối cảnh công chúng ngày càng phẫn nộ với chính phủ của ông.

Tháng trước, loạt phiên điều trần chấn động tại Thượng viện phơi bày việc hàng nghìn tỉ peso bị biển thủ từ ngân sách chống lũ và đầu tư hạ tầng.

Những tiết lộ này đã thổi bùng làn sóng phẫn nộ, dẫn đến các cuộc biểu tình chống tham nhũng quy mô lớn ngày 21-9. Cùng ngày, tin giả lan truyền rằng quân đội sẽ lật đổ Tổng thống Marcos và đưa Phó tổng thống Sara Duterte-Carpio, con gái cựu Tổng thống Duterte, lên nắm quyền.

Theo nguồn tin của báo South China Morning Post (SCMP), có thể đã tồn tại một âm mưu lật đổ do nhóm sĩ quan nghỉ hưu kêu gọi binh sĩ hành động trong lúc đoàn người biểu tình tiến về dinh tổng thống.

Nhưng âm mưu này đã thất bại do thiếu sự ủng hộ và không có hành động đáng kể nào diễn ra. Thông tin về kế hoạch này chỉ xuất hiện sau khi chiến dịch thông tin sai lệch trực tuyến đã bắt đầu.

Các tin giả khác lan truyền gồm việc một số sĩ quan nghỉ hưu được cho là đã nổi giận, đối đầu với Chủ tịch Hạ viện Martin Romualdez - anh họ của Tổng thống Marcos - và yêu cầu ông từ chức vì tham nhũng.

Một tin đồn khác cho rằng CIA đang hậu thuẫn Bộ trưởng Quốc phòng Gilberto Teodoro giành quyền lực, lập chính quyền quân sự, còn Tổng tham mưu trưởng Romeo Brawner Jr. sẽ trở thành "bia đỡ đạn" trong cuộc chiến do Mỹ dẫn đầu chống Trung Quốc.

Tất cả đều là bịa đặt, nhưng được chia sẻ rộng rãi đến mức quân đội phải ra cảnh báo về các tài khoản và thông tin giả mạo.

Có yếu tố nước ngoài?

"Tôi nghĩ họ chỉ đang cố gắng nắm bắt xu hướng", sĩ quan Padilla nói với SCMP, cho rằng cuộc khủng hoảng chính trị hiện nay đã "vẽ đường" cho những kẻ phá hoại và nhóm người có sức ảnh hưởng ủng hộ ông Duterte phát triển mạnh.

Cựu tổng thống hiện đang bị giam giữ tại The Hague (Hà Lan) để chờ xét xử tại Tòa án Hình sự quốc tế (ICC) vì các cáo buộc liên quan đến cuộc chiến chống ma túy của ông.

Dù không có bằng chứng trực tiếp cho thấy ông Duterte liên quan đến làn sóng thông tin sai lệch hiện nay, nhà nghiên cứu Regine Cabato nhận định mạng lưới mà cựu tổng thống gây dựng "liên tục biến đổi".

Bà cho biết nhiều nhân vật có ảnh hưởng trong mạng lưới này hoạt động rất tích cực, đăng hàng chục bài mỗi ngày chỉ riêng trên Facebook.

Nhà báo Joel Vega, người Philippines gốc Hà Lan, cho biết từ tháng 3 ông đã theo dõi các nhóm ủng hộ ông Duterte tụ tập tại The Hague. Theo ông, họ lan truyền tin giả nhắm vào cộng đồng người Philippines ở nước ngoài, từ chuyện ông Duterte được bí mật thả và sống ở Bỉ, đến tin rằng ông bị bệnh nặng hay đã chết do bị tòa án ngược đãi.

"Mục đích là khiến kiều bào tin rằng ông Duterte là nạn nhân của chính trị bẩn thỉu, đồng thời quy trách nhiệm chính quyền ông Marcos yếu kém và bất tài", ông Vega nhận xét.

Sự lan tỏa bền bỉ của các câu chuyện hư cấu này đặt ra câu hỏi: ai đang đứng sau và điều khiển chúng?

Khi được hỏi trong một diễn đàn về việc liệu các tác nhân nước ngoài có thể tham gia vào những nỗ lực thông tin sai lệch mới nhất hay không, tướng Brawner cho rằng đây là "một khả năng rất lớn", ám chỉ đến Trung Quốc.

Phát ngôn viên của lực lượng hải quân, Chuẩn đô đốc Roy Vincent Trinidad cũng nhấn mạnh những rủi ro do các luận điệu sai lệch gây ra đối với sự ổn định quốc gia. "Chúng ta không cần phải tìm đâu xa. Câu hỏi đặt ra là ai sẽ được hưởng lợi nếu chúng ta có một chính phủ bất ổn?", vị này nêu vấn đề.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc, Đại sứ quán Trung Quốc tại Philippines chưa đưa ra bình luận trước các thông tin trên.

'Philippines tuyên bố không mua vũ khí từ Israel nữa' là thông tin gây hiểu lầm

Thông tin lan truyền cho rằng Philippines tuyên bố sẽ không mua vũ khí từ Israel nữa. Qua kiểm chứng, đây là thông tin gây hiểu lầm.