Trường cao đẳng tư thục Oberlin và tiệm bánh gia đình Gibson's Bakery đều là những cơ sở cố cựu ở thị trấn nhỏ Oberlin thuộc bang Ohio (Mỹ). Trường ra đời năm 1833, còn tiệm bánh kinh doanh từ năm 1885. Sau đó tiệm bánh bị vu khống nên đi kiện nhà trường. Vụ kiện kéo dài sáu năm và cả nước Mỹ đều hay biết.

Sinh viên quậy tưng, tiệm bánh lãnh đủ

Câu chuyện bắt đầu vào ngày 9-11-2016. Theo báo cáo của cảnh sát, hôm ấy ba sinh viên da đen gồm Elijah Aladin, Enida Lawrence và Cecelia Whettstone học tại Trường cao đẳng Oberlin đến tiệm bánh Gibson. Allyn Gibson Jr. - con trai chủ tiệm David Gibson - cật vấn vì các sinh viên dùng căn cước giả mua một chai rượu và giấu hai chai nữa. 

Allyn khai do sinh viên Aladin định bỏ chạy nên đuổi theo lấy điện thoại chụp ảnh. Aladin đánh vào tay Allyn làm điện thoại văng vào mặt Allyn. Xô xát xảy ra. Aladin bị bắt giữ vì trộm cắp tài sản. Hai sinh viên còn lại bị tạm giữ vì hành hung, sau đó được tại ngoại.

Theo báo The Oberlin Review (Mỹ), hôm sau các sinh viên tụ tập trước tiệm bánh Gibson cầm biển phản đối và phát tờ rơi với nội dung: "Đây là cơ sở phân biệt chủng tộc có lịch sử lâu dài về phân biệt chủng tộc và phân biệt đối xử"; "Hôm nay chúng tôi mời bạn hãy mua sắm nơi khác... Một thành viên trong cộng đồng chúng tôi đã bị chủ cơ sở này hành hung hôm qua. Một thanh niên 19 tuổi đã bị Allyn Gibson của tiệm bánh Gibson giữ lại và bóp cổ".

Sinh viên còn sử dụng các nền tảng mạng xã hội như Facebook để chỉ trích tiệm bánh phân biệt chủng tộc và kêu gọi tẩy chay tiệm bánh. Theo đề nghị từ nghị quyết của hội đồng sinh viên, nhà trường đã tạm dừng hợp đồng cung cấp bánh nướng cho các nhà ăn giữa Công ty quản lý Bon Appetit (quản lý dịch vụ nhà ăn của trường) với tiệm bánh Gibson.

Ba sinh viên nhận tội trộm cắp và xâm nhập gia cư trái phép. Aladin bị kết án 300 ngày tù, hai sinh viên còn lại bị kết án 270 ngày tù. Song theo bản án cuối cùng, họ đã đồng ý nhận án treo để đổi lấy một năm cải tạo tốt, chỉ nộp tiền phạt, bồi thường cho Allyn Gibson Jr. và một bài phát biểu có nội dung: "Tôi tin rằng hành động của nhân viên tiệm bánh Gibson không hề có động cơ phân biệt chủng tộc. Họ chỉ cố ngăn chặn bán hàng cho người chưa thành niên".

Một năm sau vụ xô xát, vào ngày 7-11-2017, tiệm bánh Gibson cùng hai cha con chủ tiệm bánh David Gibson và Allyn gửi đơn kiện tới tòa án dân sự quận Lorain kiện Trường cao đẳng Oberlin và trưởng khoa sinh viên Meredith Raimondo. Đơn kiện cáo buộc nhà trường tám tội danh như vu khống bằng lời nói, vu khống bằng văn bản, cố ý gây tổn hại tinh thần. Mỗi tội danh có mức phạt tối thiểu 25.000 USD.

Gia đình Gibson giải thích phải "đáo tụng đình" bởi trang web riêng của nhà trường về vụ này đã khuyên sinh viên và gia đình đừng mua sắm tại tiệm bánh Gibson vì đây là cơ sở phân biệt chủng tộc tấn công sinh viên. Gia đình Gibson lập luận nghị quyết của hội đồng sinh viên và các tờ rơi do sinh viên phát tán đã gây tổn hại cho họ, đồng thời nhà trường đã can thiệp trái phép vào quan hệ kinh doanh giữa tiệm bánh với Công ty quản lý Bon Appetit.

Đơn kiện trình bày: "Do hậu quả trực tiếp và tức thì từ hành vi của các bị đơn, các nguyên đơn đã phải chịu đựng đau khổ to lớn liên quan đến tổn hại danh tiếng, lợi ích kinh tế, vị thế cộng đồng, khả năng tiếp tục tuyển dụng người lao động trong cộng đồng và nỗi lo sợ bị tổn hại về thể chất". Bà Lorna Gibson - vợ chủ tiệm bánh nhớ lại: "Chúng tôi đã mất rất nhiều khách hàng sau biểu tình đến nỗi không thể duy trì hoạt động kinh doanh".

Người đi kiện qua đời, vụ kiện vẫn chưa có kết cục

Ngày 9-5-2019, tòa án dân sự quận Lorain mở phiên tòa. Bồi thẩm đoàn nhận định Trường cao đẳng Oberlin và trưởng khoa sinh viên Meredith Raimondo đã phạm tội vu khống, can thiệp không đúng mực giữa tiệm bánh Gibson với Công ty quản lý Bon Appetit và cố ý gây tổn hại tinh thần, do đó nhà trường phải bồi thường thiệt hại 11 triệu USD tiền cộng với 33,2 triệu USD tiền bồi thường thiệt hại mang tính trừng phạt.

Sau đó, thẩm phán James Miraldi ấn định tổng số tiền bồi thường là 25,049 triệu USD vì theo án lệ, mức bồi thường thiệt hại mang tính trừng phạt không được vượt quá gấp đôi số tiền bồi thường thiệt hại. Ngoài ra, nhà trường còn phải trả thêm 6,565 triệu USD chi phí pháp lý cho gia đình Gibson.

Ngày 8-10-2019, Trường cao đẳng Oberlin nộp đơn kháng cáo. Tiệm bánh Gibson cũng nộp đơn kháng cáo phản đối mức bồi thường thiệt hại. Cuối tháng 3-2022, tòa phúc thẩm bác đơn kháng cáo của cả hai bên và tuyên ủng hộ phán quyết của tòa sơ thẩm. Ngày 13-5-2022, nhà trường đệ đơn kháng cáo lên tòa án tối cao bang Ohio nhưng sau đó tòa thông báo từ chối thụ lý đơn.

Vào tháng 9-2022, hội đồng quản trị Trường cao đẳng Oberlin thông báo sẽ bồi thường cho gia đình Gibson toàn bộ số tiền 36,59 triệu USD (cộng thêm tiền lãi). Thông báo nhận xét nhà trường thất vọng với phán quyết của tòa án nhưng quyết định không tiếp tục theo đuổi vụ kiện nữa. Thông báo nhận xét vụ kiện kéo dài này "mang đến đau đớn cho mọi người" và hy vọng việc kết thúc cuộc chiến pháp lý "sẽ bắt đầu hàn gắn toàn bộ cộng đồng của chúng ta".

Vụ kiện khép lại nhưng ông David Gibson đã không còn sống để biết kết cục. Ông qua đời tại nhà vào tháng 11-2019 sau một thời gian chống chọi với căn bệnh ung thư tuyến tụy. Vợ ông - bà Lorna Gibson - bộc bạch: "Chúng tôi luôn ở đây. Chúng tôi luôn đối xử tử tế với mọi người và đó là điều chúng tôi mong muốn. Đó là tất cả những gì chúng tôi mong muốn từ đầu, đơn giản là tiếp tục sống và duy trì hoạt động của cửa hàng".

Thương hiệu - Những bài học bảo vệ uy tín - Kỳ 8: Mượn bên thứ ba chống tin giả

Tin giả là vấn nạn dai dẳng và khó biến mất. Vấn đề càng phức tạp khi tin giả lan truyền nhanh hơn đáng kể so với tin thật.