Phiên đối thoại của Thủ tướng với bạn trẻ có chủ đề "Thanh niên Việt Nam tiên phong phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia" nhân dịp kỷ niệm 94 năm Ngày thành lập Đoàn TNCS Hồ Chí Minh 26-3.

Cùng dự đối thoại có Đại tướng Lương Tam Quang, ủy viên Bộ Chính trị, bộ trưởng Bộ Công an; Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh; Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên; Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn; Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan; Bí thư thứ nhất Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh, Chủ nhiệm Ủy ban Quốc gia về thanh niên Việt Nam Bùi Quang Huy; cùng 300 đại biểu thanh niên, đại diện cho hơn 20 triệu thanh niên cả nước.

Có chính sách “cởi trói” khởi nghiệp sáng tạo

Trả lời các vấn đề mà thanh niên nêu ra, Thủ tướng cho rằng để phát triển doanh nghiệp khoa học công nghệ, cần phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp.

Theo đó, ba đột phá chiến lược được đẩy mạnh gồm thể chế thông thoáng, chi phí tuân thủ giảm đi, cắt giảm khâu trung gian, phân cấp phân quyền tạo môi trường sinh thái khởi nghiệp.

Cùng đó là phát triển hạ tầng chiến lược mở ra không gian phát triển mới, giá trị gia tăng mới của đất đai, khu đô thị, dịch vụ mới và tạo ra công ăn việc làm, nhu cầu cho phát triển doanh nghiệp. Đặc biệt là hạ tầng số, khoa học công nghệ, và năng lượng.

Cùng đó là thúc đẩy nguồn nhân lực chất lượng cao, năng suất lao động tốt hơn, thích ứng với ngành mới nổi như chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, kinh tế tuần hoàn và đổi mới sáng tạo.

Thủ tướng cũng cho biết đang xây dựng đề án phát triển kinh tế tư nhân, là động lực quan trọng nhất cho phát triển kinh tế, cởi trói cho doanh nghiệp tư nhân phát triển tốt hơn. Đi đôi với chủ trương là chính sách và luật hóa.

Về phát triển khoa học cơ bản, Thủ tướng cho biết có các chính sách như vinh danh, học bổng ưu tiên để ai có năng khiếu gì, có dư địa và không gian cho phát triển, tạo ra đội ngũ giáo viên với tinh thần nhà trường nền tảng, thầy cô là động lực và học sinh sinh viên là trung tâm, chủ thể thúc đẩy khoa học cơ bản.

“Vừa qua ngành kinh tế, ngân hàng, tài chính theo đuổi rất nhiều, vì có thuận lợi là đảm bảo công ăn việc làm, thu nhập tốt hơn. Nhưng giờ ta phải có cơ chế chính sách phát triển các môn học cơ bản” - Thủ tướng nhấn mạnh.

Về hợp tác quốc tế, ông cho biết đang thúc đẩy mạnh mẽ hội nhập, hợp tác FDI, kêu gọi hợp tác quốc tế về vấn đề vốn, công nghệ, nhân lực và quản trị. Cùng đó, thời gian qua nhiều trường đại học và các nước đều sẵn sàng hợp tác về nền tảng số, chia sẻ dữ liệu, mạng lưới khoa học công nghệ.

Người đứng đầu Chính phủ chia sẻ thêm, mục tiêu lớn của Đảng và Nhà nước là giữ độc lập chủ quyền toàn vẹn lãnh thổ, người dân được an tâm, an toàn và an ninh, nâng cao đời sống vật chất tinh thần, hạnh phúc của người dân. Thực tế, chỉ số hạnh phúc của người dân liên tục được nâng lên và năm vừa qua đã tăng lên 8 bậc. Vì vậy, Thủ tướng mong muốn người trẻ hiến kế, hiện thực hóa khát vọng và mục tiêu phát triển đất nước.

Tạo “sóng” khởi nghiệp trong thanh niên

Anh Bùi Thế Quyền, chủ tịch Câu lạc bộ Xúc tiến thương mại trên nền tảng số (EPC), bày tỏ mong muốn được Thủ tướng Chính phủ chia sẻ các giải pháp của Chính phủ để số doanh nghiệp Việt Nam đạt tiêu chí Doanh nghiệp khoa học, công nghệ và số doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tăng gấp 2 lần so với năm 2020 mà chiến lược phát triển khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo đề ra.

Giải pháp thúc đẩy tăng nhanh doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, khoa học công nghệ và chuyển đổi số, Thứ trưởng Bộ Tài chính Trần Quốc Phương cho hay Việt Nam có thể gia tăng nhanh doanh nghiệp đổi mới sáng tạo, trong đó nòng cốt là sự tham gia của thanh niên.

Để thực hiện nhiệm vụ trên, ông Phương cho biết Chính phủ tập trung hoàn thiện thể chế, xem đây là “đột phá của đột phá”, hoàn thiện mạnh mẽ nhiều luật, nghị định.

Việc hoàn thiện thể chế cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo sẽ mang tính cởi trói và khích lệ. Tiếp đến là giải pháp về hạ tầng, đặc biệt là công nghệ thông tin, khoa học công nghệ và chuyển đổi số.

Đột phá về hạ tầng hiện nay là hết sức quan trọng, không chỉ hạ tầng cứng mà còn là hạ tầng mềm. Việc đầu tư hạ tầng sẽ qua nhiều kênh, với vốn nhà nước là chủ đạo, mở rộng nghiên cứu phương thức đầu tư mới, hợp tác công tư như đầu tư công quản trị tư, đầu tư tư nhân quản trị công.

Đặc biệt là giải pháp nguồn nhân lực, đặc biệt là nhân lực chất lượng cao với ba trụ cột là thu hút nhân tài, những người đã thành danh ở nước ngoài; đào tạo trong nước tại các trường đại học; đào tạo kết hợp với doanh nghiệp.

Cùng đó là khuyến khích đổi mới sáng tạo trong khối doanh nghiệp, tăng nguồn lực đầu tư để doanh nghiệp và thanh niên khởi nghiệp, tham gia vào quá trình này như các vườn ươm, trung tâm đổi mới sáng tạo, tạo đầu ra cho doanh nghiệp khởi nghiệp, ưu tiên tham gia thị trường và thương mại hóa hiệu quả hơn.

Chủ động giải pháp phòng chống tội phạm công nghệ cao

Quan tâm về việc liên thông thông tin dữ liệu, anh Đào Anh Tuấn, bí thư Đoàn thanh niên Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, đề nghị Chính phủ chia sẻ giải pháp, lộ trình của Việt Nam để đưa toàn bộ hoạt động của các cơ quan trong hệ thống chính trị lên môi trường số, bảo đảm liên thông, đồng bộ, bí mật nhà nước. Bên cạnh đó, thông tin về các chính sách đặc thù để thu hút, tuyển dụng, giữ chân nhân lực về khoa học, công nghệ và chuyển đổi số làm việc trong các cơ quan của hệ thống chính trị.

TS Lê Kim Hùng, trưởng Bộ môn Truyền thông, Khoa Mạng máy tính và Truyền thông, Trường đại học Công nghệ thông tin, Đại học Quốc gia TP.HCM, cho biết với sự phát triển vượt bậc của khoa học công nghệ và chuyển đổi số, tình hình tội phạm và công tác phòng, chống tội phạm đã có rất nhiều thay đổi.

Anh Hùng đặt vấn đề là những định hướng giải pháp lớn để thúc đẩy mạnh mẽ việc chuyển hướng công tác phòng, chống tội phạm từ thủ công truyền thống sang hiện đại, ứng dụng khoa học công nghệ.

Trả lời các vấn đề trên, về giải pháp phòng chống tội phạm công nghệ cao, Bộ trưởng Bộ Công an Lương Tam Quang cho hay sự phát triển khoa học công nghệ ngày càng nhanh chóng yêu cầu ta phải thích ứng. Đặc biệt là tình hình tội phạm, vi phạm pháp luật, tội phạm sử dụng công nghệ cao ngày càng nhiều, gia tăng ngày càng nhiều với phương thức, thủ đoạn tinh vi, phức tạp.

Hoạt động tội phạm này quy mô trên cả nước và xuyên biên giới. Tội phạm có tính ẩn danh cao, có tổ chức như không có tổ chức, đứng chân ở nước ngoài nhưng ẩn danh trong nước, đáng lo nhất là tấn công mạng, lừa đảo trực tuyến, liên quan trí tuệ nhân tạo, AI, công nghệ mới và đặc biệt là tội phạm tài chính qua mạng.

“Đây là vấn đề thách thức rất lớn” - bộ trưởng đánh giá.

Về giải pháp, ông cho hay việc phòng chống tội phạm phải nhanh chóng chuyển từ truyền thống sang hiện đại, ứng dụng khoa học công nghệ đấu tranh hiệu quả với tình hình hiện nay.

Trong đó hiện đại hóa lực lượng phòng chống tội phạm, hiện đại con người với tinh thần là người trước súng sau.

Với nguồn lực trong nước còn hạn chế, tội phạm sử dụng công nghệ mang tính ẩn danh cao, nên phải hiện đại con người để hiện đại tư duy trong đấu tranh phòng chống tội phạm, nhằm đào tạo và bồi dưỡng kiến thức đủ năng lực và công nghệ đấu tranh phòng chống tội phạm. Cùng đó là nhận diện phương thức, thủ đoạn mới để có phương pháp phòng ngừa nhằm đấu tranh kịp thời, hiệu quả.

Lực lượng công an có phương châm không được đi sau tội phạm, mà cần nhận diện và chủ động trước. Công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức nhân dân về phương thức thủ đoạn của tội phạm để tự bảo vệ mình, tự phòng ngừa và tham gia có hiệu quả đấu tranh phòng chống tội phạm.

Bộ Công an cũng xây dựng phần mềm trong điều tra xử lý tội phạm, tố giác tội phạm, khai thác hiệu quả thành tựu chuyển đổi số quốc gia phục vụ cho đấu tranh phòng chống tội phạm. Bao gồm việc làm sạch dữ liệu thuê bao di dộng, không để tình trạng sim rác, tài khoản ngân hàng, đẩy mạnh dịch vụ công trực tuyến, thanh toán không dùng tiền mặt.

Bộ Công an cũng phối hợp hợp tác quốc tế trao đổi thông tin, xác minh điều tra chung và truy nã tội phạm, thu hồi tài sản. Cùng đó là hoàn thiện khung khổ pháp lý phòng chống tội phạm, với sự tham gia đóng góp của thanh niên.

Về thực hiện đề án 06, Bộ trưởng Lương Tam Quang cho biết đã đặt ra mục tiêu trên 60% thanh thiếu niên được tiếp cận nâng cao năng lực công nghệ số, với 50% sử dụng dịch vụ công trực tuyến và 70% thanh niên sử dụng tài khoản thanh toán điện tử.

Theo đó, từng bộ ngành và địa phương sớm sửa đổi quy trình tài khoản định danh điện tử, giao dịch điện tử.

Ứng dụng tiện ích VNeID vào cuộc sống, sinh hoạt. Khai thác hiệu quả dữ liệu như là tài nguyên để thực hiện chuyển đổi số, làm giàu và làm sạch, tạo ra chất lượng dữ liệu liên thông để chuyển đổi số giữa các cơ quan bộ ban ngành, chuyển đổi số quốc gia, đảm bảo an ninh an toàn cho mọi hoạt động.

Cơ chế, chính sách đột phá cho các ngành STEM

TS Hoàng Anh Đức, Đại học RMIT, cho hay hiện sinh viên và lực lượng có trình độ sau đại học theo học các lĩnh vực toán học, vật lý, sinh học, hóa học, kỹ thuật và công nghệ then chốt chưa nhiều. Trong khi đó đây là nhóm đối tượng và lĩnh vực quan trọng để tham gia phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Vì vậy anh Đức nêu vấn đề: Chính phủ đã và sẽ có những cơ chế, chính sách gì mang tính đột phá để có thể gia tăng nhiều hơn nữa đối tượng này theo học các lĩnh vực trên?

Trả lời, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho hay để phát triển đất nước, cần rất nhiều nhóm nhân lực và mỗi nhóm nhân lực có vai trò riêng. Đóng góp của mỗi nhóm ngành này cũng quan trọng như các lĩnh vực sư phạm, quốc phòng, an ninh, kỹ thuật… Tuy nhiên ở thời điểm chúng ta muốn phát triển nhanh và bền vững, yêu cầu chất lượng cao trong lĩnh vực STEM, bao gồm khoa học, công nghệ, toán học. Lĩnh vực này cần số lượng lớn hơn và chất lượng còn yêu cầu lớn hơn nữa, để đáp ứng được yêu cầu phát triển nhanh và bền vững của đất nước.

Về hiện trạng, tỉ lệ nhập học của sinh viên vào các ngành học STEM bình quân hằng năm từ 28% đến 30%. Tỉ lệ này tương đương với một số nước ví dụ như Hàn Quốc 35%, Đức 39%, Phần Lan 36%. Nếu so sánh với con số hơn 100 triệu dân thì tỉ lệ 30% này cũng không quá ít.

Tuy nhiên, trước yêu cầu phát triển nhanh và bền vững của nước ta, con số này phải phát triển nhanh hơn nữa. Sẽ có rất nhiều chính sách được ban hành để khuyến khích người học tham gia khối ngành này. Ví dụ như chính sách miễn, giảm học phí, các chế độ thu hút chuyên gia nước ngoài về các trường đại học. Đặc biệt là sẽ có định hướng về đầu tư khối công lập được đầu tư về cơ sở vật chất để hiện đại hóa nhanh chóng các trường đại học trong khối ngành này.

Thúc đẩy 3 công đoạn để phát triển chuỗi bán dẫn

Thủ tướng Phạm Minh Chính cho rằng để phát triển lĩnh vực bán dẫn, cần phải số hóa quốc gia, phát triển công dân số toàn diện và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, phát triển công dân toàn cầu với ngoại ngữ, trình độ tin học, sự tự tin giao tiếp và bản lĩnh, văn hóa của con người Việt Nam.

Về phát triển lĩnh vực chip bán dẫn, Thủ tướng nói rằng có ba công đoạn cần thu hút đầu tư trong chuỗi cung ứng. Bao gồm chủ động trong thiết kế, đam mê sáng tạo; kêu gọi đầu tư cho sản xuất các dự án chíp bán dẫn quy mô lớn; thu hút vào lĩnh vực kiểm định và đóng gói. 

Ba công đoạn này đều rất quan trọng, đòi hỏi người trẻ, thanh nhiên, các bạn trẻ phát huy sức sáng tạo để tham gia, đặc biệt cho lĩnh vực thiết kế. Chính phủ tập trung thu hút dự án sản xuất chip bán dẫn để phát triển.

Trả lời câu hỏi: Việt Nam ở đâu năm 2045, Thủ tướng nói tầm nhìn đặt ra là Việt Nam là nước có thu nhập cao, vì vậy cần sự đóng góp của hơn 20 triệu thanh niên. Yêu cầu cần hoàn thiện cơ sở dữ liệu, trí tuệ con người, gắn kết với khối thanh niên. Trong đó Đoàn Thanh niên tiên phong trong cơ sở dữ liệu, kết nối liên thông dữ liệu để phát huy hết tác dụng, đảm bảo tính bảo mật. 

“Tôi mong có sự đóng góp của thanh niên để hiện thực hóa mục tiêu Việt Nam trở thành nước có thu nhập cao đến năm 2045. Quy luật là tuổi cao sức yếu nhưng 20 năm nữa, lớp thanh niên hiện nay dù tuổi cao nhưng sức sẽ không yếu” - Thủ tướng bày tỏ kỳ vọng.

Chính sách giữ chân nhân tài

Anh Đào Anh Tuấn, bí thư Đoàn thanh niên Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, đề nghị Chính phủ chia sẻ giải pháp, lộ trình của Việt Nam để đưa toàn bộ hoạt động của các cơ quan trong hệ thống chính trị lên môi trường số, bảo đảm liên thông, đồng bộ, bí mật nhà nước. Đặc biệt là các chính sách đặc thù để thu hút, tuyển dụng, giữ chân nhân lực về khoa học, công nghệ và chuyển đổi số làm việc trong các cơ quan của hệ thống chính trị.

Phó thủ tướng kiêm Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Bùi Thanh Sơn cho hay đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đang diễn ra trên thế giới, không có biên giới và đang lan tỏa mọi ngóc ngách ở từng quốc gia. Vấn đề mỗi quốc gia, con người nắm bắt cơ hội thế nào, vận dụng ra sao để cho phát triển đất nước.

Thực tế đi nhiều nước, ông Sơn cho hay nhiều bạn trẻ thanh niên Việt Nam ở nước ngoài, trí thức kiều bào trẻ đều cho thấy tiềm năng to lớn của thế hệ thanh niên đóng góp cho cuộc cách mạng 4.0.

Ông khẳng định Bộ Ngoại giao coi ngoại giao khoa học công nghệ là nòng cốt, với ba thành tựu chính. Đó là mong muốn thanh niên xây dựng mạng lưới đối tác toàn cầu khi Việt Nam nâng tầm quan hệ với các quan hệ đối tác quan trọng, trọng tâm là đổi mới sáng tạo, khoa học công nghệ là điểm nhấn, không gian mới cho phát triển.

Qua làm việc với nhiều tập đoàn lớn như Nvidia, nhiều lãnh đạo cho rằng Việt Nam có tiềm năng và nguồn lực trong ngành bán dẫn, trí tuệ nhân tạo. Do đó việc xây dựng, phát triển và giữ chân nhân tài ở Việt Nam có ý nghĩa rất quan trọng để phát triển. Trên cơ sở đó, ông Sơn mong muốn các bạn trẻ mở rộng tầm nhìn để đầu tư cho khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo.

Nhà nước đồng hành, hỗ trợ để thanh niên phát huy được vai trò tiên phong phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo

Tiến sĩ Phạm Huy Hiệu, giảng viên, giám đốc khoa học tại Trường đại học VinUni (Tập đoàn Vingroup), kiến nghị với Thủ tướng xém xét, nghiên cứu đầu tư xây dựng các trường đại học nghiên cứu trọng điểm và thúc đẩy các chương trình nghiên cứu sau đại học và tăng nguồn vốn đầu tư cho các dự án khởi nghiệp giai đoạn đầu thông qua các quỹ đầu tư mạo hiểm và thành lập Quỹ nghiên cứu và đổi mới sáng tạo cho các nhà khoa học trẻ dưới 35 tuổi.

Tiến sĩ Hiệu cho hay ở Việt Nam hiện nay chưa hình thành được các trường đại học nghiên cứu (research intensive-based university) thực thụ. Nhân sự trong phần lớn các cơ sở trường đại học, đại học hiện nay đều tập trung thời gian cho hoạt động giảng dạy, và nguồn lực tài chính và chuyên môn dành cho nghiên cứu và phát triển rất hạn chế. 

“Vì thế tôi kiến nghị chính phủ nghiên cứu hình thành các chương trình quốc gia, nhằm cung cấp hỗ trợ tài chính vào một số lượng chọn lọc các trường đại học, để biến các trường này thành trung tâm nghiên cứu hàng đầu, giúp nâng cao chất lượng giáo dục đại học, thúc đẩy đổi mới công nghệ và xây dựng năng lực cạnh tranh trên trường quốc tế. 

Các trường đại học nghiên cứu cần ưu tiên các lĩnh vực mũi nhọn như trí tuệ nhân tạo, bán dẫn, công nghệ sinh học, vật liệu mới và năng lượng tái tạo, phù hợp với chiến lược phát triển kinh tế quốc gia” - tiến sĩ Hiệu nói.

Về vấn đề khởi nghiệp của các nhà khoa học trẻ, tiến sĩ Hiệu cho rằng nhiều start-up gặp khó khăn trong việc tìm kiếm nguồn vốn đầu tư giai đoạn hạt giống (seed funding), và giai đoạn tăng trưởng (growth stage), dẫn đến nhiều start-up tiềm năng không thể lớn mạnh và tạo ra giá trị kinh tế do thiếu vốn vì không đủ khả năng đáp ứng được các tiêu chí lựa chọn và cấp vốn của các quỹ đầu tư. 

Việc chấp nhận rủi ro và nuôi dưỡng các dự án khởi nghiệp từ giai đoạn thông qua các quỹ đầu tư mạo hiểm là rất quan trọng.

Anh cũng đề xuất Chính phủ phối hợp với các doanh nghiệp công nghệ lớn trong và ngoài nước để thành lập một quỹ hỗ trợ tài chính chuyên biệt, nhằm khuyến khích và thúc đẩy các nhà khoa học trẻ dưới 35 tuổi phát triển những ý tưởng đột phá trong các lĩnh vực khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. 

Nghe kiến nghị này, Thủ tướng Phạm Minh Chính giao Cổng thông tin Chính phủ thành lập kênh tiếp thu lắng nghe ý kiến của thanh niên đóng góp cho Chính phủ về lĩnh vực khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Thủ tướng cũng giao Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn tiếp thu ý kiến của các bạn để thành lập ban cố vấn.

Thủ tướng cho rằng vấn đề thành lập quỹ đầu tư mạo hiểm Chính phủ đã có chủ trương, và giao Bộ Tài chính nghiên cứu thực hiện.

Thủ tướng đề nghị tư lệnh các ngành thực hiện theo hướng thông thoáng, hạn chế các thủ tục. 

“Chúng ta không thể an toàn mãi được. Phải bước ra giới hạn an toàn, phải chấp nhận rủi ro” - Thủ tướng nói.

Thủ tướng sẽ đối thoại với thanh niên về chuyển đổi số

Theo kế hoạch, Thủ tướng Chính phủ sẽ gặp mặt và đối thoại với thanh niên dịp kỷ niệm 93 năm ngày thành lập Đoàn TNCS Hồ Chí Minh.