Gần đây, có rất nhiều ý kiến xoay quanh câu hỏi có nên chuyển toàn bộ chuyến bay quốc tế từ sân bay Tân Sơn Nhất về Long Thành khi cảng hàng không mới này đi vào vận hành.

Dù phương án đang bàn sẽ "dồn hết" quốc tế về Long Thành, nhưng các chuyên gia khuyến nghị cần xuất phát từ nhu cầu thực tế của hành khách và doanh nghiệp, tránh cú sốc "lợi bất cập hại" trong giai đoạn đầu.

Đây cũng là nội dung được bàn luận sôi nổi tại hội thảo quốc tế "Cặp cảng hàng không quốc tế Long Thành - Tân Sơn Nhất: Định hình cửa ngõ hàng không quốc gia, hướng tới trung tâm trung chuyển khu vực trong kỷ nguyên mới" ngày 11-9 tại TP.HCM.

Lo ngại phân mảnh và mất khách trung chuyển

Tại hội thảo, đại diện Liên danh Sân bay Incheon (IAC), đơn vị tư vấn cho ACV, trình bày có hai phương án chính để phân chia khai thác.

Phương án 1: chuyển toàn bộ chuyến bay quốc tế về Long Thành, Tân Sơn Nhất chỉ khai thác nội địa. Khi đó Tân Sơn Nhất dự kiến phục vụ 29,5 triệu khách nội địa/năm, còn Long Thành đón 19,1 triệu khách quốc tế và một phần nhỏ khách nội địa trung chuyển.

Ưu điểm là tập trung hóa, giảm rủi ro nhầm lẫn, tiết kiệm chi phí và khẳng định Long Thành là trung tâm trung chuyển quốc tế. Hạn chế là hành khách tại TP.HCM bay quốc tế cự ly ngắn sẽ bất tiện do phải di chuyển hơn 40km.

Phương án 2: chia theo cự ly đường bay. Ngoài nội địa, Tân Sơn Nhất sẽ giữ lại khoảng 20% chuyến quốc tế, chủ yếu các tuyến ngắn dưới 1.000km với 3,8 triệu khách/năm.

Long Thành khai thác toàn bộ đường dài và phần lớn quốc tế, khoảng 15,3 triệu khách/năm. Cách làm này giúp hành khách TP.HCM thuận tiện hơn khi bay trong khu vực, đồng thời tận dụng hạ tầng sẵn có. Tuy nhiên chi phí vận hành tăng cao do phải duy trì song song hai trung tâm quốc tế, dễ gây phân mảnh mạng bay và làm suy yếu khả năng trung chuyển của Long Thành.

Ông Lim Dongmin, quyền Giám đốc dự án của Liên danh Incheon, cảnh báo: "Nếu để cả hai sân bay cùng khai thác quốc tế, sẽ xảy ra trùng lặp nhân sự, thủ tục xuất nhập cảnh và gây nhầm lẫn cho hành khách.

Khoảng 3,3% khách trung chuyển có thể chọn Bangkok hay Singapore vì thuận tiện hơn".

Hãy lắng nghe nhu cầu của khách hàng, không nên gấp rút chuyển về Long Thành

Góp ý tại hội thảo, TS.KTS Ngô Viết Nam Sơn cho rằng việc phân chia khai thác không thể chỉ bàn trên lý thuyết, mà phải xuất phát từ trải nghiệm hành khách - những "khách hàng" thực sự của sân bay.

"Nếu ga quốc tế cách ga nội địa hơn 40km, bao nhiêu phần trăm hành khách sẵn sàng nối chuyến? Nếu họ không chấp nhận, hiệu quả khai thác Long Thành sẽ ra sao?", ông đặt câu hỏi.

Theo ông Sơn, ngành hàng không hiện mới xoay quanh hai phương án: chuyển toàn bộ chuyến bay quốc tế về Long Thành từ năm 2026; chỉ dời các đường bay quốc tế dài, giữ lại các chặng ngắn ở Tân Sơn Nhất.

"Nhưng có thể còn những phương án khác, cần sự tham vấn và phản biện từ giới khoa học, chuyên gia trong và ngoài nước", ông Sơn gợi mở.

Từ trải nghiệm thực tế các chuyến bay quốc tế gần đây, ông Sơn cho biết đa số hành khách chọn nối chuyến quốc tế - quốc tế, thay vì trung chuyển qua một sân bay nội địa vì "không tiện lợi và tốn thêm thời gian".

Ông nhấn mạnh: "Ngành hàng không phải đặt cảm nhận và nhu cầu của hành khách - những người trực tiếp sử dụng dịch vụ - lên hàng đầu".

Nhóm nghiên cứu ĐH Kinh tế TP.HCM (TS Hoàng Thu Hằng, TS Nguyễn Văn Dũng, ông Trịnh Huỳnh Quang Cảnh) cũng cảnh báo thời gian di chuyển từ TP.HCM đến Long Thành hiện khoảng 1,5 giờ, trong khi đường sắt và vành đai chưa hoàn thiện, dễ gây tắc nghẽn.

"Nếu một số hãng giá rẻ và tuyến khu vực vẫn bay từ Tân Sơn Nhất, Long Thành sẽ khó hút được đối tác đường dài. Kinh nghiệm Kuala Lumpur Subang - KLIA cho thấy hành khách rối rắm, hãng bay do dự di dời" - ông Cảnh nói, đồng thời nhấn mạnh cần hệ thống hải quan đồng bộ và logistics kỹ thuật số để giảm rủi ro cho ga hàng hóa.

Cục Hàng không lắng nghe ý kiến đa chiều

TS Nguyễn Thị Hải Hằng - Giám đốc Học viện Hàng không Việt Nam - nhấn mạnh hàng không Việt Nam đang phục hồi mạnh mẽ, cần khai thác Long Thành sao cho hiệu quả và hài hòa. Còn theo nhóm nghiên cứu ĐH Kinh tế TP.HCM, nếu một số hãng giá rẻ hoặc tuyến khu vực tiếp tục bay từ Tân Sơn Nhất, Long Thành sẽ khó thu hút đối tác đường dài.

Ông Uông Việt Dũng - Cục trưởng Cục Hàng không Việt Nam - cho biết khai thác Long Thành là "bài toán chưa có tiền lệ", đòi hỏi phương án khoa học, minh bạch và kịch bản chuyển tiếp rõ ràng.

Mục tiêu cuối cùng là xây dựng Long Thành thành trung tâm trung chuyển quốc tế hiện đại, cạnh tranh với các hub trong khu vực, song không làm gián đoạn chuỗi vận tải hàng không, cũng không bỏ rơi vai trò chiến lược của Tân Sơn Nhất.

Đến nay, Cục Hàng không khẳng định chưa chốt phương án cuối cùng, mà tiếp tục lắng nghe ý kiến đa chiều, từ chuyên gia đến hành khách.

Dự kiến cuối năm 2025 dự án Long Thành sẽ hoàn tất giai đoạn 1 và chính thức vận hành từ giữa năm 2026, một bước ngoặt lớn của hàng không Việt Nam, nhưng cần được thực hiện hài hòa, đặt nhu cầu khách hàng ở vị trí trung tâm.

Bay hiệu chuẩn đường băng số 1 sân bay Long Thành vào ngày 25-9

Theo kế hoạch, ngày 25-9 tới các đơn vị sẽ tổ chức bay hiệu chuẩn đường băng số 1 sân bay Long Thành, chuẩn bị cho chuyến bay kỹ thuật vào ngày 19-12 tới.