Theo kế hoạch, sân bay Long Thành sẽ đưa vào khai thác thương mại từ năm 2026. Dự báo của tư vấn cho thấy có khoảng 70% lượng khách qua sân bay sẽ đi về TP.HCM. Do vậy nhìn vào hạ tầng giao thông kết nối hiện tại, cho thấy việc đẩy nhanh tiến độ đầu tư đường sắt Thủ Thiêm - Long Thành là yêu cầu cấp bách.

Nhiều năm nghiên cứu đường sắt Thủ Thiêm - sân bay Long Thành

Về vị trí địa lý, sân bay Long Thành cách trung tâm TP.HCM gần 50km. Ở các nước trên thế giới, nếu có sân bay tương tự cách xa trung tâm thành phố lớn, họ thường sử dụng hệ thống đường sắt vận chuyển nhanh (RRT) hoặc đường sắt khu vực (RGR). 

Trên thực tế khi làm dự án sân bay Long Thành, đường sắt Thủ Thiêm - Long Thành cũng bắt đầu được nghiên cứu.

Theo đó vào năm 2019, dự án được Bộ Giao thông vận tải (nay là Bộ Xây dựng) giao Ban Quản lý dự án đường sắt lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi. Trong giai đoạn này, do chưa được bố trí vốn nên công tác lựa chọn tư vấn chưa thể triển khai.

Đến năm 2021, bộ chính thức giao chi tiết kế hoạch đầu tư vốn ngân sách nhà nước cho dự án, tạo điều kiện để Ban Quản lý dự án đường sắt chọn tư vấn và lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi. Đến năm 2024, tư vấn hoàn thành báo cáo sau khi lấy ý kiến các địa phương, bộ ngành liên quan.

Theo báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, dự án được thiết kế theo tiêu chuẩn đường sắt đôi khổ 1.435mm, điện khí hóa, với chiều dài chính tuyến khoảng 42km và đường dẫn vào depot dài 4,4km. Tốc độ thiết kế trên chính tuyến đạt 120km/h và trong hầm 90km/h. 

Công suất vận chuyển dự kiến 30.000 - 40.000 hành khách/giờ/hướng. Tổng vốn đầu tư khoảng 3,5 tỉ USD, dự kiến đầu tư công.

Theo kế hoạch ban đầu, dự án đường sắt Thủ Thiêm - Long Thành sẽ trình chủ trương đầu tư trong tháng 10-2025 và đến quý 4-2026 sẽ hoàn tất lựa chọn nhà thầu EPC để khởi công dự án. 

Thời gian thi công dự án khoảng 4 năm, mục tiêu đến năm 2029 hoàn thành, chạy thử và đưa vào khai thác thương mại từ năm 2030.

Bước ngoặt mới của dự án, doanh nghiệp nào đang quan tâm ?

Mới đây, Bộ Xây dựng đã đề xuất Thủ tướng giao TP.HCM làm cơ quan chủ quản thực hiện dự án nhằm bảo đảm tính thống nhất, kết nối đồng bộ giữa hai sân bay Tân Sơn Nhất và Long Thành.

Trên thực tế dù chưa có quyết định chính thức giao làm cơ quan chủ quản, nhưng hiện nay TP.HCM đang song song nghiên cứu phương án đầu tư. 

Trong đó có phương án nghiên cứu đầu tư đồng bộ tuyến Thủ Thiêm - Long Thành và metro số 2 đoạn Bến Thành - Thủ Thiêm với tổng chiều dài 47,8km. Ước tính sơ bộ cần khoảng 4,8 tỉ USD để làm liền mạch tuyến này.

Thời điểm Bộ Xây dựng đề xuất chuyển giao dự án cũng là giai đoạn đặc biệt khi các thủ tục, cơ chế đầu tư cho đường sắt, đường sắt đô thị đã được khơi thông. 

Chẳng hạn như Luật Đường sắt 2025 cũng đã bổ sung thêm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để đầu tư phát triển đường sắt. Trong đó đặc biệt quan tâm đến thu hút khối doanh nghiệp tư nhân tham gia đầu tư đường sắt, đường sắt đô thị...

Sau khi có nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân, nhiều doanh nghiệp cũng đã đề xuất tham gia nghiên cứu các dự án đường sắt, metro tại TP.HCM, bao gồm đường sắt Thủ Thiêm - Long Thành.

Cụ thể Công ty cổ phần đầu tư Tập đoàn Trường Hải (THACO) đề xuất nghiên cứu, đầu tư tuyến đường sắt Thủ Thiêm - Long Thành và metro số 2 (đoạn Tham Lương - Bến Thành; Bến Thành - Thủ Thiêm). Hình thức đầu tư có thể là tổng thầu EPC hoặc đầu tư trực tiếp theo quy định của Luật Đầu tư.

Còn Liên danh Tập đoàn Xây dựng giao thông Trung Quốc - Công ty cổ phần Tập đoàn CIENCO4 (Việt Nam) cũng đề xuất TP về hợp tác đẩy nhanh kế hoạch triển khai các dự án đường sắt đô thị với vai trò tổng thầu EPC (có tính đến phương án hỗ trợ tài chính). Các dự án mà liên danh quan tâm gồm: metro số 2 (Bến Thành - Tham Lương), đường sắt Thủ Thiêm - Long Thành và một số tuyến khác.

Một chuyên gia đường sắt cho hay trong bối cảnh sân bay Long Thành sắp đưa vào khai thác, việc đẩy nhanh thủ tục để đầu tư đường sắt nối Thủ Thiêm - Long Thành 42km và metro số 2 đoạn Bến Thành - Thủ Thiêm 6km là rất cấp bách.

Để làm tuyến tích hợp nối liền mạch từ sân bay Long Thành - Thủ Thiêm - trung tâm TP.HCM này, thời gian thi công hoàn thành dự án là khoảng 5 năm. Tuy nhiên để đảm bảo tiến độ như trên, các vướng mắc trong quá trình triển khai (nếu có) phải được tháo gỡ kịp thời, cùng với đó là phân chia các gói thầu hợp lý.

Kết nối sân bay Tân Sơn Nhất - Long Thành: Cần những công trình khẩn cấp

Trong khi các tuyến đường sắt và metro kết nối vẫn còn trong giai đoạn nghiên cứu và chuẩn bị đầu tư, những tuyến cao tốc và đường vành đai đang thi công cần về đích đúng thời hạn để kết nối sân bay.