Phán quyết này khiến quan hệ Brazil - Mỹ vốn đã chao đảo vì cuộc chiến thuế quan nay thêm căng thẳng, vì ông Trump và ông Bolsonaro có mối quan hệ thân thiết và cả hai có nhiều điểm tương đồng đến kỳ lạ.

Nhà Trắng phản ứng gay gắt

Tháng 1-2023, chỉ một tuần sau lễ nhậm chức của Tổng thống Brazil đương nhiệm Lula da Silva, hàng ngàn người ủng hộ ông Bolsonaro đã tràn vào ba cơ quan quyền lực cao nhất nước này gồm Tòa nhà Quốc hội, Tòa án tối cao và Dinh Tổng thống. Mục đích được cho là để buộc quân đội tiến hành đảo chính và giúp ông Bolsonaro trở lại quyền lực.

Vụ bạo loạn được dập tắt trong ngày. Tòa án Brazil sau đó tiến hành truy tố ông Bolsonaro với các cáo buộc chủ mưu vụ bạo loạn trên. Thậm chí cựu tổng thống còn bị tố mưu sát ông Lula và Thẩm phán tối cao Alexandre de Moraes - người giám sát cuộc bầu cử. Bằng chứng đưa ra là một bản kế hoạch ám sát được in ra và mang đến Dinh Tổng thống khi ông Bolsonaro còn tại nhiệm.

Tình hình căng thẳng bùng lên hồi đầu tháng 8-2025, thời điểm ông Bolsonaro bắt đầu bị quản thúc tại gia trong thời gian đợi xét xử. Cuối cùng ông bị tuyên án với các tội danh âm mưu đảo chính, tham gia tổ chức tội phạm có vũ trang, cố gắng lật đổ trật tự dân chủ Brazil bằng bạo lực… Với việc đã 70 tuổi, nếu không được giảm án, ông Bolsonaro chắc chắn sẽ không bao giờ có thể giữ chức vụ công.

Phản ứng trước bản án, ông Trump đã khẳng định với báo chí: "Tôi rất không vui về điều này. Tôi biết Tổng thống Bolsonaro và thích ông ấy. Tôi nghĩ đó là một điều khủng khiếp, rất khủng khiếp. Tôi thực sự nghĩ điều này rất tệ cho Brazil".

Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio thậm chí còn phản ứng gay gắt hơn khi viết trên mạng xã hội X: "Cuộc truy bức chính trị của "kẻ vi phạm nhân quyền bị trừng phạt" Alexandre de Moraes vẫn tiếp tục, khi ông ta và những người khác trong Tòa án tối cao Brazil đã phán quyết bất công để bỏ tù cựu Tổng thống Jair Bolsonaro. Mỹ sẽ phản ứng thích đáng trước "cuộc săn phù thủy" này".

Bộ Ngoại giao Brazil lập tức phản pháo, gọi bình luận của ông Rubio là "lời đe dọa tấn công thẩm quyền của Brazil và phớt lờ các sự kiện cũng như bằng chứng thuyết phục trong hồ sơ". Brasilia khẳng định nền dân chủ của họ sẽ không bị đe dọa bởi Washington.

Cuộc chiến cùng đồng minh ý thức hệ

Sự ủng hộ mạnh mẽ của ông Trump dành cho ông Bolsonaro không đơn thuần là ngoại giao. Hai nhà lãnh đạo, dù đến từ những nền tảng khác biệt, lại chia sẻ cách tiếp cận chính trị giống nhau đến đáng kinh ngạc. Do đó, ông Bolsonaro được đặt biệt danh là "Donald Trump" của Brazil hoặc "Trump xứ nhiệt đới".

Ông Bolsonaro, một cựu đại úy quân đội chuyển sang làm chính trị từ lâu, được bầu làm tổng thống năm 2018 nhờ làn sóng thất vọng của cử tri về tham nhũng và tội phạm.

Trong nhiệm kỳ của mình, ông đã biến đổi nền chính trị Brazil với phong cách tự do, hiếu chiến. Ông phá bỏ nhiều quy định lâu năm, đặt câu hỏi về độ tin cậy của các phát hiện khoa học, tấn công gay gắt đối thủ.

Sự tương đồng giữa hai người càng lộ rõ hơn khi ông Trump cũng từng đối mặt với nhiều cáo buộc hình sự và trở thành cựu tổng thống Mỹ đầu tiên bị truy tố hình sự. Nổi trội trong những cáo buộc chống lại ông Trump cũng liên quan đến vụ bạo loạn tại Điện Capitol ngày 6-1-2021 - khá tương đồng với cuộc bạo loạn ở Brazil năm 2023. Đích thân ông Trump đã khẳng định việc ông Bolsonaro bị tuyên án tù "rất giống với những gì họ đã cố gắng làm với tôi, nhưng họ đã không thành công".

Cũng như Tổng thống Mỹ Trump, ông Bolsonaro đã kéo phong trào bảo thủ của quốc gia mình xa hơn về phía cánh hữu và tập hợp được bộ phận đông đảo cử tri trung thành. Các cuộc thăm dò cho thấy gần 40% người Brazil xem việc truy tố ông là bất công và ông vẫn sẽ là ứng viên tổng thống cánh hữu hàng đầu nếu được phép tranh cử.

Tuy nhiên sự ủng hộ của công chúng không giúp ông Bolsonaro thoát khỏi thế yếu tại tòa án. Hội đồng xét xử gồm năm thẩm phán xét xử ông có một gương mặt quen thuộc: Thẩm phán Moraes - người được cho là từng bị ông Bolsonaro mưu sát. 

Ngoài ra còn có một thẩm phán từng là luật sư riêng của ông Lula và một người khác là cựu bộ trưởng tư pháp và đồng minh thân cận của tổng thống đương nhiệm. Do đó phán quyết bất lợi dành cho ông Bolsonaro đã bị xem là điều chắc chắn xảy ra.

Cựu Tổng thống Brazil bị kết án hơn 27 năm tù vì âm mưu đảo chính

Ngày 11-9, Tòa án tối cao Brazil đã tuyên cựu Tổng thống Brazil Jair Bolsonaro 27 năm 3 tháng tù sau khi kết tội ông âm mưu đảo chính.