Ông bà nội tôi mất để lại thửa đất của gia đình. Năm 2022 chị của bố tôi nói ông nội để lại di chúc (đánh máy và có người làm chứng) nhưng các anh chị em khác của bố bảo di chúc này là giả (lúc này bố tôi đã mất). 

Mới đây tôi biết bác đã chuyển thửa đất của ông sang tên bác nhưng khi chúng tôi hỏi về bản di chúc thì bác bảo đã thất lạc. Vậy xin hỏi tôi nên làm thế nào để được nhận phần di sản của ông nội? Nếu di chúc kia không đúng quy định, tôi có thể yêu cầu hủy di chúc và chia thừa kế theo pháp luật không?

Bạn đọc Nguyên Hùng (Lào Cai) gửi câu hỏi.

Luật sư Võ Công Hạnh (Đoàn luật sư TP Huế) trả lời về quy định hưởng thừa kế theo di chúc như sau:

Theo quy định pháp luật, việc phân chia di sản thừa kế sẽ được thực hiện dựa trên di chúc hợp pháp của người mất; trường hợp không có di chúc hoặc di chúc không hợp pháp, di sản thừa kế sẽ được phân chia theo pháp luật. Theo thông tin mà bạn cung cấp, trong trường hợp trên, bạn cần làm rõ các vấn đề sau:

Thứ nhất, cần xác minh tính hợp pháp của di chúc:

Theo quy định, một bản di chúc chỉ có giá trị pháp lý khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện theo Điều 630 Bộ luật Dân sự:

"1. Di chúc hợp pháp phải có đủ các điều kiện sau đây:

a) Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép;

b) Nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của luật.

2. Di chúc của người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi phải được lập thành văn bản và phải được cha, mẹ hoặc người giám hộ đồng ý về việc lập di chúc.

3. Di chúc của người bị hạn chế về thể chất hoặc của người không biết chữ phải được người làm chứng lập thành văn bản và có công chứng hoặc chứng thực.

4. Di chúc bằng văn bản không có công chứng, chứng thực chỉ được coi là hợp pháp, nếu có đủ các điều kiện được quy định tại khoản 1 Điều này.

5. Di chúc miệng được coi là hợp pháp nếu người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất hai người làm chứng và ngay sau khi người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng, người làm chứng ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ.

Trong thời hạn 5 ngày làm việc, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì di chúc phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng".

Do đó, trong trường hợp này, hiện chưa có cơ sở pháp lý để coi di chúc mà bác gái cho rằng là của ông bà nội là hợp pháp và có hiệu lực pháp lý, nếu bác của bạn không xuất trình được bản gốc di chúc, không chứng minh được các điều kiện hợp pháp theo Điều 630 Bộ luật Dân sự, bao gồm: ý chí tự nguyện, minh mẫn, không bị cưỡng ép, và hình thức lập di chúc phù hợp quy định pháp luật.

Trong trường hợp không thể chứng minh các yếu tố này, việc phân chia di sản phải thực hiện theo thừa kế theo pháp luật.

Vì vậy, để chứng minh tính hợp pháp của di chúc và bảo vệ quyền lợi của mình trong trường hợp này, bạn nên có trao đổi cụ thể với bác về quyền và nghĩa vụ của mình theo quy định pháp luật.

Trường hợp trên, bạn cần yêu cầu trực tiếp đến người đang giữ bản di chúc để đề nghị cung cấp bản sao hoặc bản gốc để kiểm tra đối chiếu các quy định liên quan đến xác định tính hợp pháp của di chúc mà bác cho rằng là của ông bà nội bạn để lại.

Trong trường hợp đã trao đổi, giải thích nhưng bác của bạn vẫn nhất quyết không chấp nhận, bạn có quyền khởi kiện ra Tòa án nhân dân có thẩm quyền để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình.

Thứ hai, cần kiểm tra hồ sơ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất:

Trường hợp bằng cách nào đó mà bác của bạn đã căn cứ vào bản di chúc trên để thực hiện thủ tục kê khai thừa kế để đăng ký cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất thì cần xác minh nhằm làm rõ xem quá trình kê khai thừa kế có đúng quy định không và có cơ sở pháp lý để người bác đứng tên hoặc đứng đại diện toàn bộ di sản mà ông bà nội bạn để lại không. Bạn có thể:

- Xác minh tại UBND cấp xã hoặc Văn phòng công chứng nơi đã thực hiện thủ tục khai nhận di sản (nếu có) xác minh hồ sơ;

- Xác minh tại cơ quan cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cung cấp thông tin về căn cứ cấp sổ (di chúc, văn bản thỏa thuận, giấy tờ liên quan).

Thứ ba, trường hợp xác định di chúc nêu trên là không hợp pháp:

Trong trường hợp bạn có căn cứ, cơ sở để xác định hoặc cho rằng bản di chúc mà bác bạn cung cấp là không phù hợp, giả tạo và không đáp ứng các điều kiện theo quy định, thì theo điểm b khoản 1 Điều 650 Bộ luật Dân sự, di sản thừa kế của ông bà nội bạn sẽ được thực hiện phân chia theo quy định về thừa kế theo pháp luật.

Và điểm a khoản 1 Điều 651 Bộ luật Dân sự quy định về người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây: "a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết";

Như vậy, trong trường hợp di chúc mà bác bạn cung cấp không hợp pháp thì di sản thừa kế của ông bà nội của bạn sẽ được phân chia theo quy định pháp luật. Đối chiếu quy định trên, cha bạn là thuộc một trong các hàng thừa kế thứ nhất của ông bà nội bạn nên cha bạn có quyền được hưởng một phần di sản thừa kế mà ông bà để lại.

Tuy nhiên, theo thông tin bạn cung cấp ông bà nội mất, sau đó cha bạn cũng mất, trong trường hợp cha bạn mất không để lại di chúc, hoặc có di chúc nhưng không hợp lệ theo quy định của pháp luật thì phần di sản mà cha bạn được hưởng từ ông bà nội sẽ được chia theo pháp luật.

Theo các quy định nêu trên thì phần tài sản này sẽ được chia đều cho mẹ bạn, bạn, và các con đẻ, con nuôi khác của cha bạn là các hàng thừa kế thứ nhất của cha bạn, nhằm đảm bảo sự công bằng giữa những người thừa kế thuộc hàng thừa kế thứ nhất.

Do đó, trong trường hợp xác định di chúc của ông bà nội là không hợp pháp, bạn có quyền khởi kiện tại tòa án nhân dân có thẩm quyền để yêu cầu tuyên bố di chúc vô hiệu và tiến hành chia di sản thừa kế của ông bà nội theo quy định của pháp luật.

Trong trường hợp bác của bạn đã căn cứ vào một bản di chúc không hợp pháp để hoàn tất thủ tục kê khai thừa kế và được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, bạn có quyền khởi kiện để tuyên bố di chúc đó vô hiệu, yêu cầu hủy giấy chứng nhận đã cấp và tiến hành chia di sản thừa kế của ông bà nội theo quy định của pháp luật để đảm bảo quyền lợi của mình.

Trên đây là những chia sẻ mang tính chất tham khảo của luật sư về trường hợp của bạn. Đây là một vụ việc phân chia di sản khá phức tạp, và để bảo vệ tối đa quyền, lợi ích hợp pháp của bạn, bạn cần cung cấp đầy đủ hồ sơ, giấy tờ liên quan để nhận sự tư vấn cụ thể và xác định phương án giải quyết phù hợp.

Mời bạn đọc gửi câu hỏi để được luật sư tư vấn

Với đội ngũ các luật sư và chuyên gia pháp lý dày dạn kinh nghiệm trên tất cả các lĩnh vực như hôn nhân - gia đình, kinh doanh - thương mại, mua bán đất đai, sở hữu trí tuệ, lao động, hộ tịch, thừa kế..., chuyên mục Tư vấn pháp luật trên Tuổi Trẻ Sao sẽ giải đáp thắc mắc của bạn một cách nhiệt tình, nhanh chóng, chính xác, hiệu quả.

Bạn đọc vui lòng gửi câu hỏi (gõ bằng tiếng Việt có dấu, font chữ UNICODE) về Tuổi Trẻ Sao qua địa chỉ tuvanphapluat@tuoitre.com.vn.