Hôm 19-9, Estonia tố 3 máy bay chiến đấu Nga xâm phạm không phận nước này tại khu vực đảo Vaindloo thuộc Vịnh Phần Lan trong thời gian dài bất thường vào sáng cùng ngày.

Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) đã phản ứng bằng cách điều máy bay ngăn chặn chiến đấu cơ Nga, trong khi Ngoại trưởng Estonia Margus Tsahkna gọi đây là vụ xâm nhập "táo bạo chưa từng có" vào không phận thành viên NATO này.

Liên tiếp "xâm phạm không phận NATO"

Đảo Vaindloo nằm cách thủ đô Tallinn của Estonia khoảng 200km. Theo các chuyên gia, những vụ xâm nhập của máy bay Nga trong khu vực này diễn ra khá thường xuyên nhưng thường không kéo dài đến 12 phút như vụ việc vào ngày 19-9.

Nhà nghiên cứu Jakub Godzimirski tại Viện Các vấn đề quốc tế Na Uy bình luận: "Đây có thể là một phép thử của Nga để xem NATO sẽ phản ứng ra sao trước kiểu thách thức này, nhưng cũng có thể chỉ là sự trùng hợp.

Dù vậy, sự việc này xảy ra trong một bối cảnh nhất định, đặc biệt nếu xét đến vụ máy bay không người lái (drone) xâm nhập Ba Lan gần đây".

Vụ xâm nhập xảy ra vào thời điểm một nhóm lãnh đạo doanh nghiệp quốc tế tập trung tại thành phố Narva (Estonia), gần biên giới Nga, để khai trương nhà máy sản xuất nam châm đất hiếm - vốn quan trọng với nhiều ngành công nghiệp. Việc đảm bảo nguồn cung loại nam châm này ngày càng được phương Tây coi là vấn đề an ninh.

Cuối hôm 19-9, Nga đã phủ nhận việc xâm phạm không phận Estonia. Bộ Quốc phòng Nga cho biết 3 tiêm kích MiG-31 lúc đang thực hiện chuyến bay thường lệ từ khu vực Karelia (phía đông Phần Lan) đến sân bay ở vùng Kaliningrad - lãnh thổ hải ngoại của Nga giáp Ba Lan và Lithuania.

Bộ này cho biết các chiến đấu cơ bay trên vùng biển trung lập của Biển Baltic, cách đảo Vaindloo của Estonia hơn 3km, mà "không xâm phạm không phận Estonia".

Bộ Ngoại giao Estonia cho biết đã triệu tập đại diện lâm thời Nga để phản đối vụ xâm nhập. Người phát ngôn NATO, bà Allison Hart, bình luận: "Đây là một ví dụ nữa cho thấy hành vi liều lĩnh của Nga và khả năng ứng phó của NATO".

Đây là vụ xâm phạm không phận NATO thứ ba chỉ trong vòng vài ngày, sau khi drone của Nga bị tố xâm nhập Ba Lan (ngày 9-9) và Romania (13-9).

Phản ứng của NATO

Căng thẳng đã gia tăng từ trước đó, sau khi ít nhất 21 drone của Nga bay vào không phận Ba Lan cách đây khoảng 10 ngày, buộc NATO điều máy bay chiến đấu để bắn hạ một số drone.

Các quan chức Ba Lan cho rằng vụ xâm nhập này là hành vi cố ý nhằm kiểm tra khả năng sẵn sàng chiến đấu của NATO và là bước leo thang nguy hiểm của cuộc chiến ở Ukraine.

Trong khi đó, Nga phủ nhận có ý định xâm phạm không phận Ba Lan, nói rằng các drone này lúc đó chỉ nhắm mục tiêu vào Ukraine.

Trên báo The Kyiv Independent, cây bút Francis Farrell cho rằng vụ drone Nga bay vào Ba Lan nhằm "thăm dò các lằn ranh đỏ của NATO".

Sau vụ việc ở Ba Lan, NATO đứng trước lời kêu gọi phải có phản ứng tương xứng. Đối với NATO, vụ xâm nhập này đánh dấu phép thử khẩn cấp đối với năng lực của liên minh trong việc phòng thủ trước các mối đe dọa mới ở sườn phía đông, đồng thời kiểm tra mức độ đoàn kết mà liên minh sẵn sàng thể hiện để đối phó với những hành động của Matxcơva.

Đáng chú ý, việc Nga lựa chọn bay vào không phận Ba Lan bằng drone Gerbera (thường được dùng làm mồi nhử để đánh lạc hướng hệ thống phòng không đối phương trong các cuộc tấn công quy mô lớn vào Ukraine) được xem là đã tính toán cẩn thận.

Giới quan sát cho rằng Nga muốn tránh vượt qua lằn ranh đỏ khiến NATO phải kích hoạt điều 5 trong Hiến chương NATO (nguyên tắc về phòng thủ tập thể) và có phản ứng quân sự.

Tiến sĩ Andras Racz tại Hội đồng Quan hệ đối ngoại Đức chỉ ra Nga đã dùng các drone không mang vũ khí và chất nổ, không bay qua các thành phố lớn, cũng như có đường bay được tính toán nhằm giảm thiểu nguy cơ gây thương vong cho dân thường.

"Ý đồ của Nga là giữ rủi ro leo thang ở mức thấp nhất có thể" - ông nói.

Phản ứng với vụ việc ở Ba Lan, NATO công bố chiến dịch tuần tra trên không mới mang tên Eastern Sentry (Canh gác phía đông), được mô phỏng theo Baltic Sentry (Canh gác Batic).

Từ hồi tháng 1, NATO đã khởi động chiến dịch Baltic Sentry nhằm tăng cường sự hiện diện quân sự của liên minh tại Biển Baltic và cải thiện khả năng ứng phó của các đồng minh trước những hành động gây bất ổn.

Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa cho biết các nhà lãnh đạo EU sẽ thảo luận về "phản ứng tập thể" trước các vụ Nga xâm phạm không phận trong cuộc họp tại Copenhagen vào ngày 1-10.

Ông bình luận trên X: "Vụ 3 máy bay quân sự Nga xâm phạm không phận Estonia tiếp tục là hành động khiêu khích không thể chấp nhận được."

Ông Medvedev: Vùng cấm bay trên bầu trời Ukraine 'có ý nghĩa' là chiến tranh Nga - NATO

Ông Medvedev cảnh báo việc thiết lập vùng cấm bay trên bầu trời Ukraine và khả năng các nước NATO bắn hạ máy bay không người lái của Nga sẽ đồng nghĩa với chiến tranh NATO - Nga.