Ngày 8-10, cựu thủ tướng Pháp Édouard Philippe - một trong những đồng minh quan trọng nhất của Tổng thống Emmanuel Macron - đã kêu gọi ông từ chức và tổ chức bầu cử tổng thống mới sớm hơn dự kiến (năm 2027).

Đây là động thái tạo sức ép mới nhất nhằm tìm lối thoát cho cuộc khủng hoảng chính trị đang ngày càng nghiêm trọng, phần lớn do chính ông Macron gây ra.

Nước cờ thất bại

Theo báo Financial Times, tổng thống Pháp đã lún sâu vào tình trạng bị cô lập về chính trị kể từ quyết định gây sốc giải tán quốc hội năm ngoái nhằm ngăn đà lớn mạnh của đảng cực hữu Mặt trận Quốc gia (RN) do bà Marine Le Pen lãnh đạo.

Tuy nhiên nước cờ này đã thất bại, dẫn đến một quốc hội bế tắc, phe đối lập ngày càng táo bạo và các thủ tướng không thể tại vị được quá vài tháng.

Người mới nhất, ông Sébastien Lecornu, từ chức thủ tướng vào ngày 6-10, chỉ 14 tiếng sau khi ra mắt nội các mới, trở thành chính phủ sụp đổ nhanh nhất trong toàn bộ lịch sử nền cộng hòa. Phát biểu trên Đài RTL, ông Philippe nói ông Macron nên "ra đi một cách có trật tự" để mở ra lối thoát cho cuộc khủng hoảng hiện tại.

Thị trường đã phản ứng khi giới đầu tư theo dõi sát sao khả năng Pháp có thể cắt giảm thâm hụt ngân sách rất lớn (lên tới 5 - 6% GDP) trong tình hình chính trị hiện tại. Cổ phiếu giảm 1,4% vào ngày 6-10 và mức rủi ro với lợi suất trái phiếu Chính phủ Pháp đã tăng lên cao nhất trong chín tháng.

Tại quốc hội, liên minh cầm quyền chỉ có 211 ghế (trong đó Đảng Phục hưng của ông Macron có 91 ghế), trong khi phe đối lập có 364 ghế gồm nhiều phe phái với lập trường xung đột nhau, lớn nhất là RN với 123 ghế. Thế bế tắc và tình trạng phe đối lập mạnh khiến chính phủ gần như không thể quyết định được điều gì quan trọng.

Phe cực hữu đã tận dụng được lo ngại của đông đảo cử tri về các vấn đề nhập cư và bất bình đẳng kinh tế để tăng số ghế từ 89 lên 123, trở thành đảng đơn lẻ lớn nhất trong quốc hội sau cuộc bầu cử tháng 6-2024. Phe cánh tả, trong khi đó, gây sức ép với ông Macron về các vấn đề phúc lợi xã hội, khí hậu và chi phí sinh hoạt tăng.

Khả năng từ chức thấp

Khả năng ông Macron nghe theo đề xuất của ông Philippe được đánh giá là thấp, dù không phải là không thể. Thứ nhất, ở tuổi 47, ông Macron vẫn còn rất sung mãn và sẽ muốn tái tranh cử vào năm 2027. Từ chức ngay bây giờ sẽ khiến ông mất thế chủ động của một tổng thống tại chức khi bầu cử diễn ra và làm suy yếu rất nhiều vị thế cá nhân.

Thứ hai, tuy thua trong canh bạc giải tán quốc hội vào tháng 6-2024, ông Macron vẫn lèo lái không tồi trong khoảng thời gian sau đó để duy trì một liên minh, dù mong manh và đầy áp lực, với các đảng trung dung và các đồng minh khác.

Nếu không có sự đồng thuận trong nội bộ, quyết định từ chức sẽ rất khó thực hiện. Tổng thống Macron vẫn có thể dùng các công cụ chính trị như đối thoại liên đảng, hoặc dựa vào quyền hành pháp để điều hành.

Tuy nhiên, trong khi áp lực chính trị có lẽ chưa đủ để khiến ông Macron phải từ chức, áp lực từ xã hội và cử tri là một vấn đề khác. Tâm trạng chung của cử tri Pháp là đã chán ngán và mệt mỏi với những cuộc khủng hoảng chính trị và các chính phủ nối nhau được dựng lên rồi sụp đổ.

"Thật là một mớ hỗn độn", Reuters dẫn lời bà Brigitte Gries, một công dân 70 tuổi đã về hưu ở Paris. "Chúng ta đang trở thành trò cười trên khắp thế giới", ông Soufiane Mansour, tài xế taxi ở thành phố miền nam Montpellier, chua chát nói.

Hướng tới năm 2027, ông Philippe chính là người mà các cuộc thăm dò hiện cho thấy là ứng cử viên có vị thế tốt nhất để dẫn dắt phe trung dung của ông Macron trong cuộc chiến kế vị. Bà Le Pen là một ứng cử viên nặng ký khác.

Các lãnh đạo cực hữu đã kêu gọi giải tán quốc hội, điều dễ hiểu khi RN hiện dẫn đầu trong các cuộc thăm dò dư luận. Tuy nhiên, các khảo sát cũng chỉ ra rằng cuộc bầu cử mới có khả năng sẽ tiếp tục tạo ra một quốc hội bị chia rẽ nữa, trong đó không nhóm nào giành được đa số áp đảo.

Nước Pháp giữa cơn bão bất ổn chính trị

Việc Thủ tướng Sebastien Lecornu đệ đơn từ chức ngày 6-10 đã đẩy nước Pháp vào giai đoạn bất ổn chính trị mới, khi chỉ còn vài ngày nữa Quốc hội phải bàn thảo ngân sách năm 2026.