Chẳng hạn, cuối tháng 7, tạp chí Science chính thức rút lại nghiên cứu từng gây xôn xao dư luận vào năm 2010 về "sự sống dựa trên asen". Cơ quan Hàng không vũ trụ Mỹ (NASA) từng giới thiệu nghiên cứu này như bằng chứng củng cố cho lý thuyết về sự sống ngoài Trái đất.

Nghiên cứu khi đó cho rằng một loại vi khuẩn ở hồ Mono (bang California, Mỹ) có thể hấp thụ asen (thạch tín) thay vì phốt pho, mở ra khả năng tồn tại sự sống không cần tuân theo cùng một cơ chế hóa học mà chúng ta đã biết.

Tin tốt là cộng đồng khoa học lúc bấy giờ không bị cuốn theo thành tựu của nghiên cứu này. Nhiều người đã xem xét lại nghiên cứu và phát hiện những sai sót: vi khuẩn thực chất vẫn có thể hấp thụ lượng phốt pho còn sót lại và không hề “ăn” arsen như công bố.

Chuyên gia sinh học David Sanders, làm việc tại Đại học Purdue (Mỹ), nhận định đây là sai lầm chí mạng không nên có trong một bài báo khoa học. Nó không liên quan gì đến "sinh quyển bóng tối" hay sự sống ngoài hành tinh.

"Những thám tử khoa học tình nguyện" như vậy đóng vai trò quan trọng trong các lĩnh vực nghiên cứu của họ, theo báo Japan Times ngày 1-10.

Những sự kiện như vậy không phải hiếm. Năm 1996, NASA từng tuyên bố phát hiện hóa thạch chứa dấu hiệu của sự sống trên sao Hỏa, song sau đó được cho là nhiễm tạp chất từ Trái đất. 

Tương tự, một nghiên cứu khác từng khẳng định hồi sinh các bào tử mắc kẹt trong một tinh thể suốt 250 triệu năm, song cũng bị nghi ngờ vì có khả năng mẫu vật bị ô nhiễm.

Các chuyên gia cho rằng vấn đề thật sự không nằm ở bản thân ngành khoa học, mà nằm ở bộ máy quan liêu đã phát triển trong giới khoa học: từ quy trình bình duyệt, người ra quyết định xuất bản trên các tạp chí uy tín đến người chịu trách nhiệm giới thiệu và quảng bá cho "những khám phá khoa học".

Bên cạnh đó, khi công bố các nghiên cứu khoa học mang tính đột phá, NASA và một số tổ chức lớn thường thông báo thời gian họp báo rất gấp và giữ bí mật thông tin khiến báo chí có rất ít thời gian tham khảo ý kiến chuyên gia để phản biện trước khi thông tin lan rộng.

Dù vậy, sự tham gia kịp thời của cộng đồng khoa học quốc tế - những người sẵn sàng rà soát và phản biện - cho thấy khoa học vẫn có cơ chế tự sửa sai. Các chuyên gia nhận định, dù không hoàn hảo, khoa học vẫn là hệ thống tri thức đáng tin cậy nhất, nhờ khả năng kiểm chứng và điều chỉnh liên tục.

Vắc xin Enteromix của Nga có phải 'thuốc chữa ung thư'?

Thông tin cho rằng vắc xin mRNA Enteromix của Nga là "thuốc chữa ung thư" đang lan truyền rộng rãi khắp châu Phi. Tuy nhiên đây là thông tin đã được phóng đại quá mức.