Thông đường để dân đi lại và tính toán tái thiết giao thông sao cho không đứt mạch là yêu cầu khẩn trương, cấp thiết.

Hàng loạt quốc lộ, cao tốc, tỉnh lộ... tan nát

Đã gần ba ngày kể từ khi nước lũ rút khỏi mặt đường quốc lộ 1 qua tỉnh Phú Yên cũ (nay thuộc tỉnh Đắk Lắk), tuyến đường này vẫn còn ngổn ngang những hư hỏng nặng nề. Trong khi các dự án cao tốc Bắc - Nam phía đông qua các tỉnh Bình Định, Phú Yên cũ chưa làm xong, quốc lộ 1 hỏng nặng do lũ khiến giao thông vô cùng khó khăn, nguy hiểm.

Ngày 24-11, trên đoạn quốc lộ 1 đi qua xã Tuy An Bắc, Đắk Lắk (thị trấn Chí Thạnh, Phú Yên cũ), chúng tôi ghi nhận mặt đường cả một đoạn dài hàng trăm mét gần như bị băm nát, ổ gà và ổ voi lúc nhúc nối liền nhau. Ô tô, xe máy bị dồn ứ, "bò" từng chút một khi đi qua khu vực này. 

Ông Nguyễn Văn An - người dân xã Tuy An Bắc - bảo rằng đoạn đường này vốn đã có nhiều ổ gà sẵn từ trước, dù thỉnh thoảng được sửa chữa nhưng một thời gian ngắn lại đâu vào đó. Đợt mưa lũ lần này, các ổ gà bị phá rộng thêm ra và xuất hiện nhiều hơn.

Theo ông Nguyễn Tấn Chân - Phó giám đốc Sở Xây dựng Đắk Lắk, trên các quốc lộ 1, 29, 19C, 25, 27 đều ghi nhận nhiều điểm sạt lớn. Tại các tuyến tỉnh lộ, thiệt hại dày đặc không kém. Nhiều tuyến nối khu dân cư và nơi tập kết hàng cứu trợ vừa dọn xong vài giờ lại phát sinh sạt mới. Các đơn vị quản lý đường bộ trực chiến 24/24 giờ, xử lý ngay từng điểm nhỏ để tránh lan rộng. 

Ở vùng sâu, mức độ phá hủy còn nặng nề hơn. Một phần nền cầu ở Yang Mao bị đánh sập, Krông Á xuất hiện hơn chục điểm sạt, Krông Bông ghi nhận sụt lún lớn trên trục chính.

Còn tại Lâm Đồng, tính đến ngày 24-11, 5 tuyến huyết mạch nối đến trung tâm Đà Lạt là các quốc lộ 20, 27, 27C, 28, 28B 14C, đường đèo Prenn, 3 tuyến tỉnh lộ và một số đường trục chính địa phương đều sạt lở, sụt lún, đứt đường. 

Đặc biệt, đèo D'Ran xuất hiện cung trượt lớn với khối lượng hàng chục ngàn mét khối đất đá, làm lún nứt mặt đường và tường chắn ta luy âm. Trong khi đèo Mimosa (quốc lộ 20) bị sạt lở toàn bộ nền, mặt đường với chiều dài hơn 100m gây ách tắc hoàn toàn. Quốc lộ 27 và 28 ghi nhận nhiều điểm ta luy âm, ta luy dương bị sạt lở, nền mặt đường lún nứt, đặc biệt là đèo Gia Bắc.

Ngoài những tuyến quốc lộ, tỉnh lộ nội tỉnh để nối duyên hải với cao nguyên, tại Lâm Đồng còn có hệ thống trục giao thông "xương sống" Bắc - Nam như quốc lộ 1, đường bộ cao tốc, đường sắt, đường ven biển... Những trận mưa lớn kéo dài thời gian qua cũng ảnh hưởng đến các công trình này, có lúc giao thông phải gián đoạn trong nhiều giờ liền. 

Ảnh hưởng rõ rệt nhất là tại đoạn Km215 cao tốc Vĩnh Hảo - Phan Thiết, xã Hàm Liêm. Từ đầu tháng 9 đến nay, vị trí này nhiều lần xảy ra sạt lở mái ta luy, nước tràn xuống ngập mặt đường khiến giao thông gián đoạn, mất an toàn.

Tại Khánh Hòa, ông Lê Huyền - Phó chủ tịch UBND tỉnh - cho biết mưa lũ lịch sử đã khiến hạ tầng giao thông của tỉnh thiệt hại nghiêm trọng, nhất là đoạn đèo Khánh Lê (quốc lộ 27C) nối Nha Trang và Đà Lạt. Đến nay, tuyến đèo Khánh Lê vẫn chưa thể thông tuyến vì tiếp tục xảy ra sạt lở nghiêm trọng cả phía Khánh Hòa lẫn phía Lâm Đồng, có đoạn biến dạng.

Tương tự, tuyến đèo Khánh Sơn (tuyến tỉnh lộ 9, nối khu vực Cam Ranh đến xã miền núi Khánh Sơn) cũng thường xuyên xảy ra sạt lở nặng. Quốc lộ 27 huyết mạch nối Phan Rang với Đà Lạt từng bị chia cắt nghiêm trọng nhưng lực lượng chức năng đã nỗ lực khắc phục, hiện đã thông tuyến hoàn toàn.

Triển khai khắc phục, sửa chữa

Để thông tuyến ngay, đảm bảo lưu thông trên quốc lộ 1 qua Phú Yên cũ, ngay sau khi lũ rút, một số đơn vị đã triển khai khắc phục sửa chữa tạm mặt đường. Hiện Khu Quản lý đường bộ III đã chỉ đạo nhà thầu triển khai nhiều mũi đảm bảo giao thông bằng vật liệu tạm trong điều kiện thời tiết còn mưa lớn. Sau đó, khi thời tiết thuận lợi sẽ hoàn trả vá ổ gà bằng bê tông nhựa...

Trao đổi với chúng tôi, bà Hồ Thị Nguyên Thảo - Phó chủ tịch UBND tỉnh Đắk Lắk - cho biết khẩn trương thông tuyến các tuyến đường chính và những tuyến giao thông huyết mạch thuộc nhóm nhiệm vụ ưu tiên khắc phục hàng đầu nhằm bảo đảm thông suốt cho công tác cứu hộ, cứu trợ và tạo thuận lợi cho việc tái thiết những ngày tới.

Được biết, Sở Xây dựng tỉnh Đắk Lắk kiến nghị UBND tỉnh báo cáo Thủ tướng hỗ trợ hơn 817 tỉ đồng để khôi phục toàn bộ hệ thống giao thông hư hỏng. Dù nỗ lực rất lớn, đến sáng 24-11, toàn tỉnh Đắk Lắk vẫn còn ít nhất 5 điểm sạt lớn và 4 vị trí ngập sâu. 

"Giờ ưu tiên là thông tuyến tạm để phục vụ cứu trợ và đi lại. Để sửa dứt điểm, phải chờ mưa dứt hẳn và đánh giá kỹ thuật hoàn chỉnh", một cán bộ giao thông nói. Trong khi đó, Sở Xây dựng Gia Lai ước tính kinh phí để khắc phục sửa chữa và kiên cố hóa hạ tầng giao thông sau khi bị lũ gây hại lên tới trên 860 tỉ đồng.

Còn ở Lâm Đồng, ông Phạm Thanh Tuấn - Văn phòng Quản lý đường bộ IV.1 - cho biết hiện nay các các đoạn quốc lộ 1, cao tốc Bắc - Nam phía đông từ tỉnh Lâm Đồng đến Khánh Hòa (Bình Thuận đến Khánh Hòa cũ) cơ bản đã khắc phục xong, đảm bảo an toàn để xe cộ qua lại. 

Theo ông Tuấn, những đoạn đường này chỉ xảy ra sự cố ngập đường, sạt lở thời điểm nước lũ đổ về nhanh và mưa lớn. Ngay sau đó, đơn vị đã phối hợp khắc phục cho xe cộ chạy liền mạch trở lại.

Với tuyến quốc lộ 28B nối hai trung tâm Phan Thiết và Đà Lạt của tỉnh Lâm Đồng đang trong giai đoạn thi công nâng cấp, mở rộng. Ảnh hưởng của những trận mưa lớn thời gian cùng với đoạn đường đang đào bới thi công ngổn ngang nên thường xuyên gây ra sạt lở, chia cắt. Ông Nguyễn Thanh Sang - đại diện Ban Quản lý dự án 5 - cho biết đơn vị bố trí nhiều máy xúc và nhân lực để túc trực sẵn sàng xử lý.

Tại cuộc làm việc của Phó thủ tướng Hồ Quốc Dũng ở Lâm Đồng mới đây, lãnh đạo tỉnh này đề xuất Chính phủ hỗ trợ 600 tỉ đồng, tỉnh dự kiến dành 2/3 số này để tái thiết đường sá.

Để xử lý sạt trượt trên quốc lộ 24 (Quảng Ngãi), Giám đốc Sở Xây dựng Nguyễn Phúc Nhân cho hay phương án trước mắt là trực chiến thông đường khi sạt lở. Phương án lâu dài là hạ mái hoặc chỉnh tuyến qua đoạn này "né" điểm sạt trượt này. 

Ông Nhân cũng cho hay toàn tuyến quốc lộ 24 đã được Bộ Xây dựng đề nghị tỉnh Quảng Ngãi chủ động triển khai nâng cấp, mở rộng. Bộ đề nghị tỉnh chủ động nghiên cứu, bố trí nguồn vốn ngân sách địa phương để đầu tư nâng cấp tuyến đường này theo thẩm quyền; trường hợp khó khăn, phối hợp với Bộ Tài chính để báo cáo Thủ tướng xem xét quyết định.

Sạt đâu, xử lý đó

Quốc lộ 24 là tuyến huyết mạch, cực kỳ quan trọng kết nối phía đông và phía tây tỉnh Quảng Ngãi (tỉnh Kon Tum cũ) và khu vực phía bắc Tây Nguyên. Hiện tình hình sạt lở liên tục xảy ra, theo thống kê của Sở Xây dựng tỉnh Quảng Ngãi, nửa tháng qua quốc lộ 24 xuất hiện hơn 20 điểm sạt lở, sụt lún...

"Tất cả những điểm sạt lở đều có khối lượng đất đá lớn vùi lấp, làm tê liệt giao thông hoàn toàn" - ông Nguyễn Phúc Nhân, Giám đốc Sở Xây dựng tỉnh Quảng Ngãi, nói.

Mới nhất sáng 24-11, tại Km112+200 quốc lộ 24 xảy ra sạt lở mái ta luy dương đổ sập làm giao thông tê liệt hoàn toàn. Vì mưa cực đoan liên tục hai tháng, ngành xây dựng Quảng Ngãi đã chủ động lực lượng và phương tiện với tinh thần "sạt đâu, xử lý đó", nên trưa cùng ngày, vị trí sạt lở đã được khắc phục, xe cộ lưu thông được.

Lũ gây hại từ đường bộ đến đường sắt

Theo Khu Quản lý đường bộ III (Cục Đường bộ Việt Nam), đợt mưa lũ từ ngày 16-11 tới nay đã gây hư hỏng nhiều đoạn trên tuyến quốc lộ 1 qua các tỉnh Gia Lai, Đắk Lắk, Khánh Hòa. Trong đó, nhiều đoạn bị nước lũ ngập sâu chia cắt giao thông tại các vị trí: Km1219 - Km1234, Km1326 - Km1328, Km1338 - Km1353.

Ngoài ra, nhiều vị trí bị sụt trượt ta luy âm và ta luy dương trên đèo Cù Mông, đèo Cả, đèo Cổ Mã gây tắc đường. Ở Km1228 - Km1353, dải phân cách giữa đường bị nước lũ cuốn trôi, đổ ngã; toàn tuyến phát sinh nhiều hư hỏng, ổ gà.

Xây dựng đường cần tính đến yếu tố thời tiết cực đoan

Trong khi tuyến Bắc - Nam đã xây dựng gần như hoàn chỉnh tuyến cao tốc phía đông, thì các tuyến cao tốc nối từ miền duyên hải lên Tây Nguyên khá hiếm hoi. Hiện chỉ có tuyến cao tốc Khánh Hòa - Buôn Ma Thuột đang thi công, các tuyến Quy Nhơn - Pleiku và Nha Trang - Liên Khương mới đưa vào quy hoạch, các tuyến khác cần kết nối cho các đô thị nội tỉnh mới như Tuy Hòa - Buôn Ma Thuột hay Phan Thiết - Đà Lạt mới chỉ dừng lại ở đề xuất.

Tại cuộc làm việc chỉ đạo ứng phó mưa lũ tại Khánh Hòa ngày 18-11, Phó thủ tướng Hồ Quốc Dũng nói chủ trương của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ là nghiên cứu làm các tuyến cao tốc nối vùng duyên hải lên Tây Nguyên, vì thế các địa phương cần quan tâm thúc đẩy các thủ tục thực hiện.

Còn tại chuyến khảo sát những tuyến đường đã bị sụt lún, sạt lở làm gián đoạn giao thông tại Lâm Đồng hôm 21-11, Phó thủ tướng Hồ Quốc Dũng đã yêu cầu Bộ Xây dựng phối hợp với tỉnh Lâm Đồng khảo sát lại địa hình, địa chất, kết hợp với dữ liệu biến đổi khí hậu để có phương án đầu tư thích hợp. Theo Phó thủ tướng, việc đầu tư đường sá phải tính đến yếu tố cực đoan của thời tiết gia tăng hằng năm.

Ông Nguyễn Văn Thành - Giám đốc Khu Quản lý đường bộ IV - cho rằng về lâu dài cần đánh giá toàn diện hệ thống giao thông trong khu vực để có đầu tư đúng cả về vị trí lẫn quy mô.

Nhiệm vụ cấp bách, sửa nhà cho dân bị hư hại sau lũ

Hàng trăm ngàn căn nhà ngâm trong lũ, cả ngàn căn nhà bị đổ sập hoặc hư hỏng nặng. Cấp thiết nhất lúc này tại Phú Yên cũ, Khánh Hòa... là dựng lại, xây lại những mái nhà đổ nát, hư hỏng cho người dân.