Với vị thế huyết mạch hàng hải vùng Bắc cực và tiềm ẩn nhiều tài nguyên chưa được khai phá nhưng Greenland vẫn ít được chú ý cho đến gần đây khi Tổng thống Donald Trump nhiều lần tuyên bố gây sốc "sẽ thuộc về Mỹ". Sự thật Greenland có gì hấp dẫn và quan trọng đến thế?

Greenland gần đây bất ngờ được cả thế giới đặc biệt chú ý khi nhiều lần Tổng thống Donald Trump hùng hồn tuyên bố Mỹ phải sở hữu quốc đảo tự trị rộng hơn 2 triệu km² và lớn nhất thế giới này. 

Điều thú vị nữa là cách đây vài năm, ngay thời điểm đại dịch Greenland đã gây chú ý với bộ phim "bom tấn" của Hollywood cùng tên đảo quốc do các diễn viên nổi tiếng Gerard Butler (cũng là người đồng sản xuất), Morena Baccarin, Roger Dale Floyd, Scott Glenn, David Denman cùng Hope Davis thủ vai.

Đảo băng giá đặc biệt

Nội dung chính của phim là thảm họa cấp độ vũ trụ có nguy cơ tuyệt chủng các giống loài trên Trái đất khi bị sao chổi đâm trúng. Và trong thời khắc sinh tử của nhân loại, hòn đảo băng giá xa xôi Greenland chính là nơi trú ẩn như "thuyền Noah" cứu sinh nhân loại. Suốt nội dung phim như gây nghẹt thở người xem nhưng cái kết mở ra hy vọng khi sự sống nhân loại vẫn được tiếp tục từ "thuyền Noah" Greenland và một số nơi khác trên Trái đất.

Có lẽ trước cả những tuyên bố mạnh miệng của Tổng thống Mỹ Donald Trump, chính bộ phim viễn tưởng Greenland (biết đâu có thể là thật trong tương lai) đã làm rất nhiều người trên thế giới biết thêm về đảo quốc băng giá mênh mông, tiềm ẩn nhiều tài nguyên mà thưa thớt dân cư nhất thế giới này.

Trên bản đồ, Greenland nằm cách Bắc cực 710km và trải dài trên 24 vĩ độ, từ mũi Uummannarssuaq (Cap Farewell) tới đảo Inuit Qeqertaat. Với chiều dài 2.650km và rộng khoảng 1.000km, Greenland là lãnh thổ cực bắc của Trái đất. 

Mặc dù chỉ có khoảng 56.000 dân tập trung ở các cảng biển, đảo quốc tự trị hiện thuộc Đan Mạch này có diện tích bằng khoảng nửa tổng diện tích của tất cả 27 quốc gia trong Liên minh châu Âu (EU) với dân số đông gần gấp 10.000 lần. Còn so với chính "mẫu quốc" Đan Mạch, đảo quốc tự trị rộng hơn khoảng 50 lần.

Tuy nhiên, đất rộng người thưa và giàu tài nguyên chưa khai thác không chỉ là yếu tố khiến nhiều cường quốc như Mỹ dòm ngó lãnh thổ cực bắc của Trái đất mà chính vị trí quan trọng của nó trên huyết mạch chiến lược của hàng hải quốc tế giữa Đại Tây Dương và Bắc Băng Dương. 

Vị thế chiến lược này ngày càng quan trọng khi tốc độ băng tan đang diễn ra nhanh và các cường quốc đua nhau tìm kiếm lợi ích khổng lồ chưa khai phá ở Bắc cực. Họ không thể không nhắm đến Greenland như một tiền đồn quan trọng bậc nhất cho việc triển khai sức mạnh quân sự lẫn kinh tế.

Với biên giới phía nam là Đại Tây Dương và biên giới phía bắc là Bắc Băng Dương, Greenland có tổng diện tích 2.166.000km² . Trong đó gần 81% đảo quốc là băng giá bao phủ với khoảng 1.800.000km². Đường bờ biển Greenland dài hơn 44.000km bằng chiều dài chu vi xích đạo Trái đất và điểm cao nhất của đảo quốc là núi Gunnbjørn ở phía đông có độ cao 3.693m.

Đảo quốc giáp Bắc cực này có nhiều hòn đảo khác nhau, trong đó Greenland là đảo lớn nhất với hơn 2 triệu km² quanh năm bị băng giá bao phủ dày sâu đến 3.000m. 

Chính vì điều kiện địa lý xa xôi và khí hậu quá khắc nghiệt, chưa bao giờ là nơi dễ sống nên dù loài người đã có mặt ở đây từ rất lâu nhưng chưa bao giờ phát triển được dân số. 

Với 56.000 người, tỉ lệ dân trên lãnh thổ Greenland chỉ 0,02 người/km², ở mức thấp nhất thế giới. Nhiều năm số dân đảo quốc không thể nào tăng được, trong khi có những dự báo sẽ còn giảm khi số tử cao hơn số sinh...

Những người đầu tiên ở Greenland

Ngược dòng lịch sử, theo Local Histories, từ khoảng 2.500 năm trước Công nguyên hòn đảo lớn nhất thế giới này đã có dấu vết những tộc người cổ đại ở đây như người Inuit, Saqqaq, Dorset hay Thule... 

Theo các tài liệu nghiên cứu, những dân cư sớm nhất ở Greenland là các bộ tộc Eskimo (người Inuit) qua eo biển Bering, Alaska rồi tiếp tục tìm đến các đảo xa xôi bắc Canada. 

Sau đó, họ đã qua eo biển hẹp tới vùng Thule - một cổ danh được cho là ở vùng Bắc cực mà có thể là mũi bắc đảo Greenland. 

Dòng người đầu tiên đến sinh sống ở nơi băng giá khắc nghiệt này thuộc nền văn hóa Independence I với công cụ săn bắt chủ yếu bằng đá (khoảng 2500-1900 trước Công nguyên).

Tuy nhiên đến khoảng năm 1.900 trước Công nguyên, cộng đồng dân cư đầu tiên ở Greenland biến mất một cách kỳ lạ mà nguyên nhân được cho rằng có thể liên quan đến khí hậu khắc nghiệt. 

Rồi mãi hàng trăm năm sau lại có một nhóm người tìm đến vùng băng giá khắc nghiệt này và hình thành nền văn hóa Independence II. Họ sống dọc theo bờ biển phía tây rồi lại mất dấu vết vào khoảng năm 200 của thế kỷ thứ nhất. Hơn 2.000 năm trước Công nguyên, lịch sử con người tồn tại trên xứ sở băng giá này không phát triển liên tục mà bị đứt đoạn. 

Có lẽ đây không phải là nơi ai cũng có thể sống được, đặc biệt là ở thời kỳ hoang sơ khi con người chỉ có thể sinh tồn dựa vào sức mạnh cơ thể và thức ăn săn bắt cũng đầy biến động khắc nghiệt trong các giai bất ổn khí hậu.

Đến cuối thế kỷ thứ 10, Greenland có bước ngoặt lịch sử mới để tiếp tục phát triển dân cư và được sự chú ý từ bên ngoài. Một vị thủ lĩnh người Na Uy tên Erik Thorvaldsson, biệt danh Erik Đỏ (Erik the Red) đã từ Iceland cùng với nhóm người Viking dong thuyền đến Greenland .

Trong sử thi cổ xưa của người Iceland, khoảng cuối thế kỷ thứ 10, gia tộc Erik Đỏ đã rời Na Uy đến Iceland vì cha ông là Thorvald bị hoàng gia lưu đày. Con trai ông, Erik - sở dĩ được gọi Erik Đỏ - vì mái tóc và bộ râu màu đỏ đã tiếp tục lên thuyền khám phá vùng mũi phía tây Greenland. 

Xuất phát khoảng năm 982 từ bờ biển phía tây Iceland, Erik cùng nhóm người Viking mạnh mẽ, dũng cảm đã đặt chân lên vùng đất băng giá Greenland. Sau khi khám phá đảo khổng lồ này, Erik Đỏ đã tự đặt tên cho nhiều nơi như cách thiết lập chủ quyền lãnh thổ còn hoang dã. Đặc biệt chính ông cũng là người lần đầu đặt tên Greenland. Một cái tên có thể hiểu là vùng đất xanh tươi để quyến rũ thêm người đến định cư.

Hơn 10 năm sau, Erik Đỏ trở về Iceland và thuyết phục nhiều người hướng đến Greenland với khát vọng thiết lập một thuộc địa mới. Tuy nhiên trong số 25 chiếc thuyền rời Iceland đi tìm miền đất hứa, sử thi kể lại chỉ có 14 chiếc lên được bờ băng Greenland. Thuộc địa của Erik Đỏ sau đó phát triển dần về cả hai phía đông và tây đảo nhưng dân số chưa bao giờ vượt quá vài ngàn người.

Gia tộc Erik Đỏ về sau tiếp tục được ghi đậm vào lịch sử Greenland khi người con thứ hai của ông là Leif Erikson trở về Na Uy phục vụ hoàng gia và theo đạo Cơ Đốc giáo. Khi về lại Greenland, ông đã truyền bá tôn giáo này và xây dựng nhà thờ đầu tiên ở tại Brattahild, điền trang của cha mình là Erik Đỏ...

************

Mặc dù quá xa xôi, cách trở và điều kiện sống khắc nghiệt, Greenland đã được nhiều cường quốc quân sự nhắm đến. Thế chiến thứ 2, quân đội Đức quốc xã nỗ lực thiết lập các trạm quan trắc thời tiết và tình báo, quân đội Mỹ cũng không chịu đứng ngoài.

>> Kỳ tới: Tiền đồn hiểm yếu

Tổng thống Trump giải thích vì sao Mỹ cần Greenland

Tổng thống Trump khẳng định Mỹ cần Greenland vì an ninh quốc gia, chứ không phải để giành quyền kiểm soát những khoáng sản tại hòn đảo lớn nhất thế giới. Tuy nhiên, Đan Mạch và Greenland đã lên tiếng phản đối.