Làm sao để thấu hiểu lẫn nhau, đây là nội dung trò chuyện của TS Trần Sĩ Chương - tác giả quyển sách Trò chuyện cùng Gen Z, tại sự kiện Giáo dục và Gen Z - Đối thoại thế hệ mới.

Khoảng cách thế hệ trong giáo dục

Tại sự kiện, nhiều người tham dự, từ doanh nghiệp đến sinh viên, giáo viên, giảng viên, đã đặt ra những câu hỏi nhằm tìm kiếm sự thấu hiểu giữa các thế hệ.

Theo ông Lê Thắng Lợi - Giám đốc Trung tâm Phát triển giáo dục và đào tạo phía Nam, Bộ Giáo dục và Đào tạo - trong kỷ nguyên số, khi công nghệ tái định hình đời sống, giáo dục đứng trước cả cơ hội lẫn thách thức, với Gen Z ở vị trí trung tâm của những chuyển động ấy. 

Vì vậy, việc lắng nghe và thấu hiểu lẫn nhau trở nên cần thiết, ngành giáo dục không thể tiếp tục đi theo lối mòn. Cần đổi mới phương pháp dạy và học, coi người học là trung tâm, tích hợp kỹ năng thế kỷ 21 vào chương trình, và đặc biệt là mở ra các kênh đối thoại giữa nhà trường - gia đình - xã hội - người học để lắng nghe và thấu hiểu.

TS Trần Sĩ Chương cho rằng một trong những lý do ông quan tâm đặc biệt đến Gen Z là bởi họ trưởng thành trong một bối cảnh hoàn toàn khác với thế hệ trước. Nếu cha mẹ lớn lên cùng sách vở, truyền hình hay báo in, thì Gen Z tiếp cận Internet và mạng xã hội từ khi còn nhỏ.

"Điều này tạo ra cả cơ hội lẫn thách thức: cơ hội để bứt phá, sáng tạo, nhưng cũng dễ khiến các em bối rối, áp lực trước vô vàn lựa chọn", ông nói. Khoảng cách thế hệ vì thế trở thành một câu hỏi được nhiều người quan tâm.

Lắng nghe để thấu hiểu

Một trong những vấn đề nổi bật trong sự kiện là câu chuyện cha mẹ thường mong muốn định hướng con cái đi theo những lĩnh vực mà họ cho là an toàn và phù hợp, trong khi giới trẻ lại nuôi dưỡng những ước mơ, lý tưởng vượt ra ngoài sự hiểu biết và mong muốn ấy. Sự khác biệt này khiến việc cân bằng giữa sự an tâm của cha mẹ và khát vọng của con cái trở nên khó khăn, thậm chí dễ nảy sinh xung đột.

Theo TS Trần Sĩ Chương, điều quan trọng là hai thế hệ cần ngồi lại để lắng nghe và thấu hiểu nhau. Khi biết lắng nghe, thấu hiểu và cùng nhau tôn trọng sự khác biệt, cha mẹ và con cái sẽ tìm được tiếng nói chung, đồng thời thế hệ trẻ cũng có "bản lĩnh thích ứng" để làm chủ chính mình và thời đại.

Sự thích ứng, theo ông Chương, không chỉ nằm ở trí thức mà còn ở tâm lý và tinh thần. Người trẻ cần giữ cho mình sự vững vàng, biết quan sát, xử lý tình huống nhạy bén, và đặc biệt là không sợ đối diện với thách thức. Cuộc sống và công việc không bao giờ bằng phẳng, nên điều quan trọng là rèn luyện để có bản lĩnh thích ứng, vừa làm chủ bản thân, vừa làm chủ những thay đổi của thời đại.

Ngoài ra trong môi trường làm việc, không ít trường hợp nhân viên muốn nêu quan điểm phản biện nhưng lại dễ bị gắn nhãn là "cãi" hay "nói ngược", dẫn đến tâm lý e dè, khó giữ được sự thẳng thắn mà vẫn duy trì sự hài hòa với cấp trên.

Trước vấn đề này, TS Trần Sĩ Chương nhận định nguyên nhân xuất phát nhiều từ văn hóa ứng xử. Tại Việt Nam, sự khác biệt quan điểm đôi khi bị nhìn nhận tiêu cực. Điều này dễ hình thành thói quen vòng vo, né tránh, và về lâu dài có thể kìm hãm sự phát triển.

Theo ông, giải pháp không nằm ở sự im lặng hay chiều theo, mà ở thái độ đối thoại cởi mở, chân thành, cùng với việc lựa chọn ngôn từ tinh tế để thể hiện thiện chí. Cốt lõi của mọi mối quan hệ, dù trong công việc hay cuộc sống, vẫn là sự tôn trọng lẫn nhau.

Thầy, trò và những kỳ vọng năm học mới

Đầu tư cho cơ sở vật chất, nâng cao chất lượng giảng dạy đến giữ ổn định kỳ thi tốt nghiệp THPT, xét tuyển đại học... là những kỳ vọng của học sinh, phụ huynh, nhà giáo trong năm học mới.