Trong bối cảnh hiện tại, nhiều địa phương, kể cả các đô thị lớn vẫn chưa đảm bảo điều kiện thực hiện đăng ký xây dựng thay cho cấp giấy phép xây dựng (chưa có quy hoạch chi tiết 1/500, thiếu thiết kế đô thị) thì đề xuất của Bộ Xây dựng rút ngắn thời gian cấp phép xây dựng công trình còn không quá 7 ngày là việc đáng ghi nhận.

Trễ hẹn giấy phép xây dựng vì đến thời gian trả mới yêu cầu bổ sung hồ sơ

Đối với công trình nhà ở riêng lẻ vốn chiếm đa số trong hoạt động liên quan cấp phép xây dựng, đang được thực hiện theo ba bước: 

- Bước một: người dân nộp hồ sơ (trực tiếp hoặc trực tuyến), cán bộ tiếp nhận hồ sơ ra phiếu hẹn cho người dân (phiếu hẹn thể hiện thời gian trả kết quả). Sau đó hồ sơ được chuyển phòng, ban chuyên môn.

- Bước hai: cán bộ chuyên môn kỹ thuật kiểm tra, phối hợp chủ nhà đến thực tế xem xét định vị công trình.

- Bước ba: hồ sơ phù hợp được trình lãnh đạo ký, trả giấy phép xây dựng cho người dân.

Theo quy định hiện hành, thời gian cấp phép xây dựng từ 15 - 20 ngày. Nhưng thực tế tùy theo địa phương, có nơi thời gian cấp phép ngắn hơn so với quy định, chỉ từ 10-14 ngày, có nơi kéo dài hơn quy định, có khi lên tới hơn 30 ngày. 

Nguyên do hồ sơ xin phép chưa phù hợp, cần điều chỉnh bổ sung khá nhiều lần; việc kết nối giữa cán bộ và người dân để thực hiện công tác định vị chậm.

Đáng nói là những sơ sót hoặc những điểm chưa phù hợp của hồ sơ xin phép xây dựng chỉ được phát hiện trong quá trình kiểm tra của cán bộ kỹ thuật hoặc những vấn đề chưa phù hợp chỉ đơn thuần xuất phát từ cách hiểu, cách vận dụng rất khác nhau của cán bộ và địa phương.

Nhiều trường hợp chỉ khi đến nhận kết quả theo giấy hẹn người xin phép mới nhận được yêu cầu điều chỉnh, bổ sung hồ sơ từ cán bộ. 

Về nguyên tắc ngay khi cán bộ tiếp nhận hồ sơ, người dân nhận phiếu hẹn thì hồ sơ đã bắt đầu "chạy", tức tính ngày. Việc điều chỉnh, bổ sung hồ sơ chỉ thực hiện trong quá trình kiểm tra thì việc trễ hẹn là khả năng có thể thấy trước.

Tăng trách nhiệm cho cán bộ nhận hồ sơ, thêm "bộ tiêu chuẩn" đơn giản 

Để khắc phục tình trạng trên, cần rút ngắn tối đa thời gian ở bước 2. 

Hiện nay, những quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuật liên quan việc cấp phép xây dựng khá đầy đủ. Tuy vậy, nội dung này khá nhiều và dường như chỉ cán bộ chuyên môn mới có khả năng hiểu.

Để hồ sơ xin phép xây dựng hạn chế sai sót dẫn đến phải điều chỉnh cũng như tránh việc nhận định dẫn đến vận dụng khác nhau, rất cần một "bộ tiêu chuẩn" đơn giản, ngắn gọn liên quan cấp phép xây dựng.

Chẳng hạn như lộ giới, chiều cao từng tầng, độ vươn ban công, tổng chiều cao công trình, khoảng lùi… Làm sao cho người dân dễ hiểu, dễ tuân thủ.

Định vị công trình, về nguyên tắc là công tác được thực hiện bởi sự phối hợp giữa đơn vị chuyên môn (đơn vị thiết kế, nhà thầu thi công) và chủ đầu tư (chủ nhà) sao cho ngôi nhà được xây dựng đảm bảo thiết kế và phù hợp các quy định liên quan. 

Bước này thường chỉ thực hiện khi tiến hành khởi công xây dựng công trình.

Do vậy về nguyên tắc cơ quan quản lý nhà nước không cần can thiệp bước này. Bỏ định vị khi cấp phép xây dựng đồng nghĩa tăng trách nhiệm cho chủ nhà và các đơn vị liên quan.

Tiếp đến, hồ sơ xin phép cần được kiểm tra kỹ lưỡng. Những điều chỉnh bổ sung nếu có chỉ được yêu cầu và thực hiện một lần và thời gian đủ để người dân thực hiện.

Muốn vậy cần tăng chất lượng và trách nhiệm cán bộ "đầu vào" sao cho hồ sơ được tiếp nhận cơ bản đảm bảo yêu cầu cấp phép; những điều chỉnh bổ sung nếu có trong quá trình kiểm tra không làm thay đổi thời gian cấp phép. 

Thậm chí có thể xem xét bỏ hẳn bước thứ 2.

Khi đó, bộ phận tiếp nhận hồ sơ đồng thời là bộ phận chuyên trách kỹ thuật, đủ năng lực và trách nhiệm quyết định sự hợp lệ của hồ sơ xin phép xây dựng.

Đăng ký xây dựng thay vì xin phép

Thực tiễn với nhiều hình thức vi phạm xây dựng, việc quản lý bằng giấy phép không còn phù hợp, nhất là tại các đô thị lớn đông dân cư.