Đề xuất này được đưa vào dự thảo Luật Dân số, hiện đang được lấy ý kiến rộng rãi đến ngày 12-6. 

Theo Bộ Y tế, hành vi lựa chọn giới tính thai nhi là một trong những nguyên nhân chủ yếu làm chênh lệch tỉ số giới tính khi sinh - một vấn đề nhân khẩu học đã và đang để lại nhiều hệ lụy dài lâu.

Theo số liệu mới nhất, năm 2024, cứ 100 bé gái chào đời thì có đến 111,4 bé trai - vượt xa mức cân bằng tự nhiên (khoảng 106 bé trai/100 bé gái). 

Đặc biệt, tình trạng này tập trung nhiều ở các tỉnh phía Bắc, nổi bật như Bắc Ninh, Vĩnh Phúc (118,5), Hà Nội (118,1), Hưng Yên (116,7)... 

Trong khi đó các tỉnh phía Nam đang giữ được mức giới tính gần cân bằng, dao động từ 105 đến 108 - mức được đánh giá là hợp lý.

Trao đổi với Tuổi Trẻ trước đó, bác sĩ Mai Xuân Phương - nguyên phó vụ trưởng Vụ Truyền thông và Giáo dục, Tổng cục Dân số, Bộ Y tế - cho biết thực tế tại Việt Nam, một số vùng miền nhiều người dân vẫn nặng tư tưởng phải sinh con trai để nối dõi, thờ cúng tổ tiên.

"Trong khi mức sinh chung của cả nước đang giảm mạnh, chỉ còn 1,91 con/phụ nữ. Điều này khiến không ít gia đình, nhất là những gia đình chỉ có một con, cố tìm cách can thiệp để sinh con theo ý muốn", bác sĩ Phương nhận định.

Pháp luật Việt Nam nghiêm cấm mọi hình thức lựa chọn giới tính thai nhi và xử phạt nghiêm minh đối với cá nhân vi phạm.

Tuy nhiên hiện nay với y học ngày càng phát triển, việc chủ động can thiệp để sinh con theo ý muốn ngày càng phổ biến. Đây cũng là nguyên nhân lớn gây mất cân bằng giới tính khi sinh.

Thực tế vẫn còn những "kẽ hở" khó kiểm soát. Nhiều phòng khám tư nhân lén lút tiết lộ giới tính thai nhi cho sản phụ. Những thông tin này trở thành cơ sở để nhiều gia đình đưa ra quyết định nạo phá thai vì lý do giới tính - một hành vi vi phạm pháp luật và đi ngược với đạo đức y khoa.

Trước thực trạng đó, Bộ Y tế cho rằng mức phạt hiện hành tối đa 30 triệu đồng là chưa đủ sức răn đe. Do đó trong dự thảo Luật Dân số sửa đổi, bộ đề xuất nâng mức phạt lên đến 100 triệu đồng với các cá nhân vi phạm.

Cùng với việc tăng mức xử phạt, Bộ Y tế cũng đề xuất công khai định kỳ danh sách các địa phương có tỉ lệ mất cân bằng giới tính cao, đồng thời tăng cường truyền thông, giáo dục cộng đồng để thay đổi nhận thức xã hội, nâng cao vai trò của phụ nữ và trẻ em gái.

Mất cân bằng giới tính ở mức cao, có nơi gần 120 trai/100 gái

Tổng tỉ suất sinh đang giảm và thấp hơn mức sinh thay thế là 2,1 con/phụ nữ. Trong khi đó, tình trạng mất cân bằng giới tính khi sinh vẫn còn tồn tại và kéo dài trong nhiều năm, vượt xa mức cân bằng là 104-106 bé trai/100 bé gái.