LTS: Đào tạo bác sĩ trong nước đang "lạc nhịp" với thế giới. Việt Nam ghi nhận nhiều thành tựu y học nổi bật song bằng bác sĩ của Việt Nam hiện vẫn chưa được công nhận tại Mỹ, châu Âu, thậm chí cả trong khu vực. Rào cản nào là câu hỏi không thể không tìm lời giải giữa bối cảnh hội nhập sâu rộng của thế giới hiện nay.

Kiểm định chất lượng giáo dục y khoa trong bối cảnh toàn cầu hóa đang trở thành tiêu chí không thể thiếu để một chương trình đào tạo bác sĩ được công nhận quốc tế. Có mấy chục cơ sở đào tạo bác sĩ y khoa nhưng Việt Nam vẫn chưa có bộ tiêu chuẩn kiểm định riêng cho ngành đặc thù này.

Không có hệ thống kiểm định riêng, việc bảo đảm chất lượng đào tạo giữa các trường y trở nên chênh lệch, thậm chí có độ cách biệt lớn cả chất lượng đầu vào lẫn bác sĩ đầu ra.

Đứng ngoài mặt bằng chung quốc tế

Ghi nhận cả nước hiện có khoảng 36 cơ sở đào tạo bác sĩ y khoa. Tuy nhiên theo báo cáo của Cục Quản lý chất lượng (Bộ Giáo dục và Đào tạo), đến tháng 9-2025 mới chỉ có 16 chương trình đào tạo bác sĩ y khoa được kiểm định. Trong số này chỉ một số ít chương trình đạt chuẩn kiểm định của bộ hoặc kiểm định nước ngoài như AUN-QA (mạng lưới ĐH ASEAN).

Tuy nhiên cả hai hệ thống kiểm định này chưa được Tổ chức Kiểm định giáo dục y khoa thế giới (WFME), cơ quan duy nhất được Tổ chức Y tế thế giới và Liên đoàn Y học thế giới công nhận là chuẩn quốc tế cho giáo dục y khoa. 

Điều này đồng nghĩa bằng bác sĩ Việt Nam hiện chưa được công nhận ở các nước phát triển như Mỹ, Canada, Úc hay châu Âu. Do đó nếu muốn hành nghề, bác sĩ Việt Nam phải học lại hoặc thi lại từ đầu theo quy định của từng nước.

Theo GS.TS Lê Quang Cường - Chủ tịch Hội Giáo dục y học Việt Nam, bộ tiêu chuẩn kiểm định y khoa riêng là điều kiện tiên quyết để hội nhập quốc tế trong lĩnh vực giáo dục y khoa. Hiện nay đa số các nước trên thế giới sử dụng bộ tiêu chuẩn WFME kiểm định chương trình đào tạo bác sĩ y khoa để được quốc tế công nhận, trong đó có Mỹ. 

Nhưng Việt Nam hiện vẫn chưa có trung tâm kiểm định chuyên ngành y đạt chuẩn quốc tế, trong khi nhiều nước trong khu vực đã hoàn tất việc này từ nhiều năm trước. "Chúng ta đang tụt lại phía sau trong việc kiểm định giáo dục y khoa theo chuẩn quốc tế ", ông Cường nhấn mạnh.

Cần bộ tiêu chuẩn riêng

GS.TS Trần Diệp Tuấn, Chủ tịch hội đồng trường Trường ĐH Y Dược TP.HCM, nhận định kiểm định chất lượng giáo dục đã trở thành yêu cầu tất yếu nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy và đảm bảo sự công nhận quốc tế. Ông nói một trong những điểm khác biệt lớn giữa kiểm định giáo dục ĐH nói chung và kiểm định lĩnh vực y khoa chính là tính đặc thù và yêu cầu khắt khe của ngành.

Đào tạo bác sĩ không chỉ đòi hỏi nền tảng lý thuyết vững chắc mà còn phải bảo đảm năng lực thực hành. Sinh viên y khoa phải trải qua nhiều giờ thực tập tại bệnh viện và các cơ sở y tế, nơi họ vận dụng kiến thức vào hoạt động lâm sàng để chuẩn bị cho quá trình hành nghề. Kiểm định y khoa không chỉ nhằm bảo đảm chất lượng đào tạo bác sĩ mà còn tác động trực tiếp đến hệ thống chăm sóc sức khỏe của toàn dân.

"Việc xây dựng các bộ tiêu chuẩn kiểm định riêng cho ngành y là cần thiết nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và giúp đội ngũ bác sĩ đáp ứng yêu cầu nghề nghiệp trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Kiểm định chất lượng chặt chẽ là bước bắt buộc nếu muốn đạt được sự công nhận từ quốc tế", ông Tuấn nói.

Tuy nhiên nhiều chuyên gia cho rằng việc áp dụng một bộ tiêu chuẩn kiểm định chung cho ngành y là chưa phù hợp. Điều này không phản ánh đầy đủ các yếu tố quan trọng như chuẩn đầu ra về thực hành lâm sàng, năng lực nghề nghiệp hay đạo đức y khoa. Thực tế tại hầu hết các quốc gia, y khoa được xem là lĩnh vực đặc thù và tách biệt với các ngành khác trong giáo dục ĐH.

Việc kiểm định chương trình đào tạo bác sĩ phải dựa trên bộ tiêu chuẩn riêng, đánh giá cả quá trình giảng dạy, cơ sở thực hành, kỹ năng lâm sàng và đạo đức nghề nghiệp. Các trường y cần được kiểm định bởi một tổ chức chuyên biệt, có đội ngũ am hiểu sâu về y học, giảng dạy lâm sàng và quy trình đào tạo bác sĩ. Nếu vẫn sử dụng tiêu chuẩn chung, Việt Nam sẽ khó đạt được sự công nhận quốc tế.

Phải được WFME công nhận

GS.TS Nguyễn Vũ Quốc Huy, Hiệu trưởng Trường ĐH Y Dược (ĐH Huế), cho biết bộ tiêu chuẩn do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành cũng như bộ tiêu chuẩn AUN-QA đều là các khung đánh giá chung áp dụng cho mọi chương trình đào tạo ở bậc ĐH. Do tính chất bao quát và tổng thể, những bộ tiêu chuẩn này khó phản ánh đầy đủ các yêu cầu đặc thù của ngành y trong từng tiêu chí đánh giá.

Gần như không có tiêu chí nào đánh giá chi tiết, cụ thể về chuẩn thực hành lâm sàng, yếu tố then chốt trong đào tạo khối ngành khoa học sức khỏe nói chung và bác sĩ y khoa nói riêng. 

"Vì vậy sinh viên tốt nghiệp từ các trường ĐH y theo chuẩn trong nước hoặc theo bộ tiêu chuẩn AUN-QA, nhiều quốc gia khác vẫn khó công nhận sự tương đương về bằng cấp. Để hội nhập với cộng đồng giáo dục y khoa quốc tế, việc tham gia kiểm định chất lượng theo tiêu chuẩn quốc tế, cụ thể là bộ tiêu chuẩn của WFME là yêu cầu bắt buộc", ông Huy nhấn mạnh.

Cũng theo ông Huy, tại nhiều quốc gia gồm cả một số nước trong ASEAN, bên cạnh các bộ tiêu chuẩn kiểm định chung, công tác kiểm định chương trình đào tạo y khoa chủ yếu được thực hiện bởi các tổ chức kiểm định chuyên biệt cho khối khoa học sức khỏe. 

Ở các nước phát triển, những tổ chức kiểm định chuyên biệt này đều được WFME công nhận và sử dụng bộ tiêu chuẩn được xây dựng dựa trên chuẩn do WFME ban hành để đánh giá các chương trình đào tạo trong nước.

Việc kiểm định chương trình đào tạo y khoa có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, phản ánh năng lực đào tạo, uy tín và chất lượng của cả nền giáo dục y khoa một quốc gia. "Những chương trình đạt kiểm định quốc tế không chỉ thể hiện năng lực hội nhập khu vực và quốc tế trong lĩnh vực y khoa mà còn giúp tăng cơ hội nghề nghiệp cho người học sau tốt nghiệp và thúc đẩy giao lưu học thuật", PGS.TS Kim Bảo Giang - Phó hiệu trưởng Trường ĐH Y Hà Nội - nhận định.

Các chuyên gia nhấn mạnh việc xây dựng bộ tiêu chuẩn kiểm định chất lượng chương trình đào tạo bác sĩ y khoa và tiến tới thành lập trung tâm kiểm định được WFME công nhận là rất cần thiết. 

Việc áp dụng kiểm định y khoa theo tiêu chuẩn quốc tế mang lại nhiều lợi ích quan trọng, giúp đảm bảo chương trình đào tạo đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế, nâng cao năng lực chuyên môn và kỹ năng thực hành của sinh viên. Khi được kiểm định theo chuẩn WFME, bằng cấp của sinh viên sẽ được công nhận rộng rãi, mở ra cơ hội học tập chuyên sâu và làm việc ở nước ngoài.

Đào tạo bác sĩ nội trú: Làm gì giữ 'tinh hoa' ngành y?

Được ví là 'tinh hoa của tinh hoa' trong ngành y, việc đào tạo bác sĩ nội trú hiện nay còn đặt ra nhiều thách thức.