Đại biểu Quốc hội Phạm Trọng Nhân (TP.HCM) nêu thực trạng như vậy khi thảo luận ở hội trường về dự Luật Chuyển đổi số, chiều 1-12.

Trong cuộc chơi kinh tế số, doanh nghiệp Việt đang phải chạy trên sân của người khác

Đồng tình với sự cần thiết của dự luật, tuy nhiên theo ông Nhân, dự thảo còn một số khoảng trống lớn. Trong đó, phạm vi luật rộng nhưng chưa rõ vai, dễ chồng lấn với Luật Dữ liệu và Luật AI.

Trong đó, theo đại biểu, hạ tầng số công cộng chưa được thiết kế chuẩn quốc gia. Các thành phần như định danh - xác thực, thanh toán số công, nền tảng tích hợp, chia sẻ dữ liệu, chữ ký số quốc gia, cloud, trung tâm dữ liệu chính là xương sống của Chính phủ số nhưng dự thảo chưa khẳng định nguyên tắc "một chuẩn - một nền tảng - nhiều dịch vụ".

Cùng với đó, chưa xác định phần nào Nhà nước đầu tư, phần nào xã hội hóa; chưa có API quốc gia nên các bộ, ngành - địa phương tự xây dựng hệ thống, gây manh mún và chi phí ẩn lớn.

Đại biểu đoàn TP.HCM cũng chỉ ra kinh tế số và doanh nghiệp số thiếu cơ chế bắt buộc tối thiểu và khuyến khích tối đa. Kinh tế số chỉ mạnh khi doanh nghiệp Việt có dữ liệu, có nền tảng, có khả năng đổi mới sáng tạo.

Theo ông Nhân, hiện nay, một thực tế rất đáng lo là 99% dữ liệu hành vi số của người Việt (di chuyển, mua sắm, giải trí, tiêu dùng...) nằm trên hệ sinh thái của các nền tảng lớn nước ngoài; trong khi startup Việt "đói dữ liệu", không có dữ liệu để huấn luyện AI, phát triển sản phẩm, cạnh tranh.

"Nghĩa là trong cuộc chơi kinh tế số, doanh nghiệp Việt đang phải chạy trên sân của người khác. Khi dữ liệu không nằm trong biên giới pháp lý của mình, rất khó bảo vệ chủ quyền số và phát triển doanh nghiệp số nội địa. Không có dữ liệu Việt thì không thể có AI Việt", ông Nhân nêu.

Nếu Luật không đặt nguyên tắc chống khóa chặt dữ liệu - API mở - chia sẻ dữ liệu có kiểm soát, doanh nghiệp Việt sẽ ví như bonsai, khu vực tư cũng không tự chuyển đổi số nếu thiếu cơ chế thuê dịch vụ số/cloud; ưu đãi thuế - tín dụng; Sandbox cho mô hình mới.

Từ nội dung trên, đại biểu đề nghị bổ sung nguyên tắc phát triển kinh tế số và xã hội số theo hướng kết hợp bắt buộc tối thiểu trong giao dịch với Nhà nước, khuyến khích tối đa cho doanh nghiệp: thuê dịch vụ số, cloud, sandbox.

Đồng thời chế định nguyên tắc kinh tế dữ liệu: dữ liệu là yếu tố sản xuất mới; dữ liệu phi cá nhân phải được chia sẻ ở dạng tổng hợp - ẩn danh; chống độc quyền dữ liệu và chống khóa chặt dữ liệu.

Cẩn thận dữ liệu không thống nhất, mỗi nơi làm mỗi kiểu

Từ góc nhìn quản lý nhà nước, đại biểu Bế Trung Anh (Cao Bằng) cảnh báo khi thực hiện phân cấp phân quyền mạnh mẽ mà mỗi địa phương làm một kiểu, dữ liệu sẽ không thống nhất, và nếu dữ liệu không thống nhất thì không thể thực hiện chuyển đổi số thành công.

Chỉ ra sự xung đột giữa các luật về tổ chức chính quyền và dự thảo Luật Chuyển đổi số, ông kiến nghị quy định rõ khi có xung đột, cần xác định luật nào là luật gốc để điều chỉnh.

Nói về phát triển hạ tầng số công cộng, đại biểu Nguyễn Tâm Hùng (TP.HCM) cho hay dự thảo quy định Nhà nước thiết lập và vận hành hạ tầng số công cộng nhưng chưa xác định rõ cơ chế cấp quyền khai thác - sử dụng - giám sát giá dịch vụ đối với các doanh nghiệp tham gia theo mô hình đối tác công - tư.

Ông Hùng đề nghị cân nhắc bổ sung nguyên tắc: giá dịch vụ trên hạ tầng số công cộng phải bảo đảm minh bạch, không phân biệt đối xử, không tạo ưu thế độc quyền, có cơ chế giám sát độc lập để phòng ngừa việc lạm dụng vị trí thống lĩnh hạ tầng.

"Đây là vấn đề then chốt để tránh rủi ro tư nhân hóa lợi ích, xã hội hóa chi phí trong các nền tảng hạ tầng quốc gia", ông Hùng nêu.

Đề xuất Bộ Công an đánh giá tác động chuyển dữ liệu ra nước ngoài

Bộ trưởng Bộ Công an Lương Tam Quang cho hay sẽ tiếp tục rà soát, hoàn thiện quy định về chuyển giao dữ liệu ra nước ngoài để đảm bảo sự đồng bộ với Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân.