Nhà lãnh đạo Mỹ tin rằng ông Putin và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đều "muốn có hòa bình", đồng thời cho biết sẽ có một số "sự trao đổi lãnh thổ" giữa Nga và Ukraine vì lợi ích của cả hai bên.

Vấn đề đặt ra là Mỹ sẽ tìm được cách "thu hẹp khoảng cách" giữa những gì ông Putin đòi hỏi và những gì Ukraine cùng các đồng minh châu Âu có thể chấp nhận hay không.

Trao đổi lãnh thổ

Đây sẽ là cuộc gặp trực tiếp đầu tiên giữa lãnh đạo Mỹ - Nga kể từ cuộc gặp giữa Tổng thống Joe Biden và ông Putin vào tháng 6-2021.

Cuộc gặp sắp tới cho thấy sự tự tin của ông Trump vào khả năng thuyết phục ông Putin khi nói chuyện trực tiếp.

Cuộc gặp này cũng được coi là một chiến thắng với ông Putin sau nhiều năm bị phần lớn lãnh đạo Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) cô lập và từ chối làm việc trực tiếp.

Chưa rõ ông Trump có ý gì khi đề cập tới việc "trao đổi lãnh thổ". Các nhà phân tích cho rằng Mỹ có thể sẽ cùng Nga gây sức ép buộc Ukraine phải nhượng bộ vĩnh viễn một số phần lãnh thổ song ông Zelensky ngày 9-8 khẳng định "người Ukraine sẽ không trao đất đai của mình" cho Nga.

Đối với Nga, những người thân cận Điện Kremlin cũng như các nhà phân tích chính trị cho rằng những yêu cầu của ông Putin - bao gồm không cho Ukraine gia nhập NATO, hạn chế năng lực quân sự của Ukraine và tạo nền tảng cho một chính quyền thân Matxcơva hơn ở Kiev - thực chất quan trọng hơn nhiều so với việc Nga kiểm soát cụ thể vùng lãnh thổ nào.

Bà Tatiana Stanovaya, nhà nghiên cứu tại Trung tâm Carnegie về Nga và Á - Âu, chỉ ra đến nay Nga vẫn chưa chính thức phân định ranh giới của bốn vùng đã tuyên bố sáp nhập (gồm Donetsk, Lugansk, Kherson, Zaporizhzhia) và điều này cho thấy vấn đề lãnh thổ vẫn có sự linh hoạt. Bà Stanovaya không loại trừ khả năng Nga sẽ sẵn sàng trao đổi một số vùng lãnh thổ.

Các quan chức Nhà Trắng chưa tiết lộ chính xác địa điểm diễn ra cuộc gặp ở Alaska hoặc lý do ông Trump chọn nơi này. Mỹ đã mua Alaska từ Nga năm 1867 với giá 7,2 triệu USD và hiện nay Alaska là tiểu bang của Mỹ nằm gần Nga nhất. Năm 2021, chính quyền ông Biden từng tổ chức đàm phán với Trung Quốc tại thành phố Anchorage, bang Alaska.

Ông Trump cũng không tiết lộ nhiều chi tiết về cuộc gặp, phần lãnh thổ nào có thể được trao đổi hay các thông tin về một thỏa thuận hòa bình. Tuần này ông Trump nói với các lãnh đạo châu Âu rằng ông dự định sẽ tổ chức cuộc gặp ba bên với cả ông Putin và ông Zelensky, sau cuộc gặp với ông Putin.

Nhiều vấn đề nan giải

Cuộc họp thượng đỉnh Trump - Putin sắp tới tiềm ẩn nhiều thách thức. Giới lãnh đạo Ukraine đã kiên quyết phản đối việc nhượng bộ bất kỳ phần lãnh thổ nào cho Nga và Hiến pháp Ukraine cũng cấm Tổng thống Zelensky từ bỏ đất đai.

Bên cạnh đó còn có vô số trở ngại chính trị và quân sự đối với việc Ukraine nhượng lãnh thổ cho Nga cùng các câu hỏi như bảo đảm an ninh cho Ukraine hay tương lai của các tài sản Nga đã bị đóng băng.

Nhiều nhà ngoại giao cho rằng ông Putin có thể quan tâm nhiều hơn đến việc kéo dài quá trình đàm phán để có thời gian đánh bại Ukraine, hơn là thực sự tìm kiếm một thỏa thuận hòa bình.

Trong một cuộc phỏng vấn tuần này, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio nói Washington "có một số hiểu biết" về những gì Nga muốn để dừng cuộc chiến từ góc độ ngoại giao. "Hiện tại tôi không nói rằng điều Nga cần và điều Ukraine cần là giống nhau. Có sự khác biệt và có một khoảng cách ở đó" - ông nói nhưng không nêu chi tiết.

Ngay cả khi cuộc gặp giữa hai ông Trump - Putin thành công thì đây cũng chỉ là bước mở đầu của bất kỳ thỏa thuận nào.

Ngoài vấn đề lãnh thổ còn nhiều vấn đề nan giải khác cần giải quyết. Trong đó có việc ông Zelensky có nhận được bảo đảm an ninh từ châu Âu, Mỹ hoặc NATO hay không, nhằm ngăn Nga phát động chiến dịch kiểm soát các phần lãnh thổ khác của Ukraine.

Trước đây ông Putin cũng từng yêu cầu giới hạn nghiêm ngặt số lượng và chất lượng vũ khí phương Tây cung cấp cho Ukraine và kêu gọi thực hiện các bước có thể dẫn tới thay đổi chính quyền, gồm cả bầu cử. Về lãnh thổ, giới chức Nga đòi Ukraine nhượng bốn vùng lãnh thổ mà Matxcơva tuyên bố sáp nhập vào cuối năm 2022 dù Nga trên thực tế chưa kiểm soát 100% các vùng này.

Ông Trump ngày càng thất vọng vì không thể chấm dứt cuộc xung đột Nga - Ukraine. Ông đã ra tối hậu thư và ngày 8-8 là hạn chót để Nga đồng ý ngừng bắn trước khi bị áp thêm biện pháp trừng phạt, song dường như nhà lãnh đạo Mỹ sẽ không thực hiện lời đe dọa này sau khi thông báo về cuộc gặp với ông Putin.

Ông Trump nói đang cố rút Mỹ khỏi cuộc xung đột ở Ukraine

Ngày 5-8, Tổng thống Donald Trump nói trước báo chí rằng ông đang cố gắng đưa nước Mỹ thoát khỏi cuộc xung đột tại Ukraine vì 'đây là cuộc chiến của ông Biden'.