Ngay sau đêm trao Giải thưởng Khoa học Công nghệ VinFuture năm 2025 tối 5-12, sáng 6-12, nhiều câu chuyện theo đuổi nghiên cứu khoa học đầy cảm hứng đã được các chủ nhân giải thưởng chia sẻ với thế hệ trẻ, sinh viên Việt Nam.

Thất bại sớm để nhanh chóng thành công

Việt phát hiện gene BRCA1 gây ung thư vú và buồng trứng đã giúp GS Mary-Claire King (Mỹ) giành giải đặc biệt Giải thưởng VinFuture 2025 dành cho nhà khoa học nữ.

Việc xác định vị trí gene BRCA1 trên nhiễm sắc thể 17q21 vào năm 1990 - trước khi bộ gene người được giải mã - được xem là cột mốc lịch sử, khẳng định bản chất di truyền của nguy cơ ung thư và thay đổi cách tiếp cận phòng ngừa - điều trị trên toàn thế giới.

Chia sẻ với các bạn trẻ Việt Nam tại buổi giao lưu, GS Mary-Claire King cho biết bà đã làm khoa học hơn 50 năm, nhưng khi nhìn lại hành trình nhận thấy cứ 10 năm lại có những đột phá về khoa học công nghệ.

Theo bà, người làm nghiên cứu khoa học rất vất vả, phải chấp nhận thất bại và luôn tiếp nhận với một thái độ tích cực nhất. "Cứ để thất bại càng sớm càng nhanh chóng phát triển, thành công - đó là cách khoa học chọn lọc ra con đường đúng", GS Mary-Claire King nói.

"Trong sự nghiệp nghiên cứu, mỗi khi tôi có một ý tưởng, hướng nghiên cứu nào đó, sẽ có nhiều người nhìn vào và nói điều đó là vô lý, rất vô lý. Nhưng sau đó nghiên cứu được công bố thì lại có người học theo, và nhiều người sau đó làm theo. Những người từng chê cũng nhanh chóng quay trở lại và nói biết rằng ý tưởng sẽ thành công", GS Mary-Claire King chia sẻ và cho biết người làm nghiên cứu phải kiên định với những ý tưởng của mình mới có thể đạt kết quả nhất định.

Nhóm bốn nhà khoa học Mỹ: TS Douglas R. Lowy, TS John T. Schiller, TS Aimée R. Kreimer và GS Maura L. Gillison - chủ nhân giải thưởng chính VinFuture 2025 vì những khám phá và phát triển vắc xin HPV nhằm phòng ngừa các khối u do vi rút papilloma ở người (HPV) gây ra - cũng đã có những chia sẻ đầy thú vị về hành trình theo đuổi nghiên cứu khoa học với các bạn trẻ.

Trong đó, nữ GS Gillison cho biết bản thân bà từng rất mong muốn trở thành bác sĩ và từng là bác sĩ nội trú. Nhưng vì mong muốn giúp đỡ được nhiều người hơn, bà đã đi theo hướng nghiên cứu lâm sàng về phân tử học.

Không ngoại lệ, GS Gillison thừa nhận những nghiên cứu của bà cũng từng phải nhận không ít sự nghi ngờ của người ngoài, thậm chí cả từ đồng nghiệp, cho rằng đây là nghiên cứu vô lý. Bà kể có thời điểm cấp trên đã phải dành một nửa số lương của mình để chia sẻ cho bà trang trải chi phí sinh hoạt, khích lệ bà tiếp tục theo đuổi hướng nghiên cứu của mình.

Định kiến về giới là rào cản cho sự tiến bộ

Trả lời băn khoăn của một nữ sinh viên "nữ giới có nên theo đuổi nghiên cứu khoa học?", GS Gillison khẳng định phụ nữ có thể làm tất cả những công việc nào nếu họ muốn. Theo bà, hiện những vấn đề định kiến về giới trong các ngành nghề, nghiên cứu khoa học chỉ còn là những suy nghĩ của một vài cá nhân.

Tương tự, TS Aimée R. Kreimer - đồng chủ nhân giải thưởng chính năm nay - cho rằng việc định kiến về giới trong nghiên cứu khoa học là một tư duy nguy hiểm, là rào cản cho sự tiến bộ của nhân loại.

TS Aimée Kreimer là một nhà dịch tễ học bệnh truyền nhiễm và hiện là nhà nghiên cứu cấp cao trong chương trình nghiên cứu nội bộ của Viện Ung thư quốc gia Hoa Kỳ (NCI), trực thuộc Viện Y tế quốc gia (NIH). Bà hiện kiêm nhiệm vị trí giảng viên tại Trường Y thuộc Đại học Johns Hopkins.

Theo bà Kreimer, trong suốt những năm làm nghiên cứu khoa học, bà không nghiên cứu độc lập, mà luôn làm việc theo nhóm cùng các cộng sự, nhằm tận dụng được thế mạnh của từng nhà khoa học trong từng vấn đề nhỏ, để công việc nghiên cứu đi nhanh, đi xa và có kết quả rõ ràng.

Bốn nhà khoa học nghiên cứu, phát triển vắc xin HPV đoạt giải chính VinFuture 2025

Công trình phát triển vắc xin HPV giúp ngăn hàng triệu ca ung thư đã mang về cho nhóm nhà khoa học Mỹ giải chính VinFuture 2025 trị giá 3 triệu USD trong buổi lễ diễn ra tối 5-12.