Chính phủ Mỹ chính thức đóng cửa một phần kể từ 0h ngày 1-10 giờ địa phương (tức 11h, giờ Việt Nam), sau khi Thượng viện không thể thông qua dự luật gia hạn ngân sách.

Theo Hãng tin Reuters, Đảng Cộng hòa đã đề xuất một dự luật ngân sách tạm thời, nhằm duy trì hoạt động của chính phủ đến ngày 21-11. Tuy nhiên với 55 phiếu thuận và 45 phiếu chống, đàm phán "đổ vỡ", dự luật không vượt qua được "ải" Thượng viện.

Lại "khủng hoảng nội bộ"

Mặc dù Đảng Cộng hòa đang kiểm soát Thượng viện, và các dự luật thông thường chỉ cần đa số quá bán (51/100) để được thông qua, nhưng dự luật ngân sách yêu cầu phải có ít nhất 60 phiếu thuận mới được chấp nhận. 

Theo Reuters, trong lần đàm phán này, Đảng Dân chủ kiên quyết đòi mọi dự luật chi tiêu phải bao gồm các khoản trợ cấp bổ sung cho chăm sóc sức khỏe, trong khi Đảng Cộng hòa cho rằng hai vấn đề này nên được xử lý riêng biệt.

Giáo sư John Owens, chuyên gia về Chính phủ và Chính trị Mỹ tại Đại học Westminster (London), cũng nhận định điểm mấu chốt trong cuộc tranh luận lần này là việc duy trì tài trợ cho y tế, đặc biệt là Obamacare.

Đảng Dân chủ không chấp nhận bất kỳ dự luật ngân sách nào không đảm bảo quyền tiếp cận y tế cho người dân, trong khi Đảng Cộng hòa kiên quyết theo đuổi các cắt giảm chi tiêu xã hội.

Dù Đảng Dân chủ đã đề xuất một số phương án thay thế để nhanh chóng thông qua dự luật, như dự luật chi tiêu ngắn hạn kéo dài 7-10 ngày và một số biện pháp khác, nhưng Đảng Cộng hòa đã nhanh chóng bác bỏ, thậm chí tuyên bố cắt đứt đàm phán.

Tổng thống Trump thể hiện quan điểm cứng rắn khi tuyên bố rằng, nếu chính phủ phải đóng cửa thì “cứ để nó đóng”. Ông đồng thời đổ lỗi cho phe Dân chủ vì “không chịu hợp tác vì lợi ích quốc gia”. Trong khi đó, Phó tổng thống JD Vance ví lập trường của phe Dân chủ như “chĩa súng vào đầu người Mỹ”.

Tình hình nghiêm trọng hơn

Theo các chuyên gia, cuộc khủng hoảng ngân sách năm nay trở nên đặc biệt nghiêm trọng không chỉ vì bế tắc chính trị, mà còn bởi mức độ "cực đoan" và đe dọa lâu dài, trực tiếp đến hàng trăm nghìn lao động liên bang - những người có thể trở thành “nạn nhân đầu tiên”.

Nếu chính phủ thực sự phải đóng cửa, hậu quả sẽ lan rộng: hàng trăm nghìn nhân viên liên bang có thể bị buộc nghỉ việc hoặc làm việc không lương. Theo ước tính từ Văn phòng Ngân sách Quốc hội, con số này có thể lên tới 750.000 người mỗi ngày.

Một số hoạt động thiết yếu như chi trả an sinh xã hội, kiểm soát không lưu, bảo vệ biên giới và quân đội sẽ vẫn được duy trì. Tuy nhiên hàng loạt dịch vụ công khác - bao gồm xét xử di trú, kiểm tra thực phẩm, hoạt động của các công viên quốc gia và viện bảo tàng - có thể bị đình chỉ hoàn toàn.

Đặc biệt, tuần trước Văn phòng Quản lý và Ngân sách Nhà Trắng (OMB) đã gửi thông báo khẩn đến các cơ quan liên bang, yêu cầu họ không chỉ chuẩn bị cho tình huống nghỉ việc tạm thời, mà còn phải tính đến cả kịch bản sa thải vĩnh viễn nếu tình trạng đóng cửa kéo dài.

Theo thông báo, những chương trình không nằm trong “ưu tiên của tổng thống” sẽ bị cắt giảm đầu tiên. Thông tin này đã làm dấy lên làn sóng phản đối mạnh mẽ từ các tổ chức lao động. 

Chủ tịch Liên đoàn Lao động AFL-CIO, bà Liz Shuler, chỉ trích: “Người lao động đã gánh chịu quá nhiều tổn thất. Họ không phải là quân cờ trong những toan tính chính trị”.

Cuộc đối đầu ngân sách tại Mỹ lần này có gì khác?

Cuộc đối đầu trước hạn chót cuối ngày 30-9 không chỉ là mối bất hòa kinh điển về ngân sách hay thử thách ý chí chính trị giữa Đảng Cộng hòa và Dân chủ.