Sáng 4-11, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Trần Đức Thắng thừa ủy quyền của Thủ tướng trình bày trước Quốc hội tờ trình về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Địa chất và Khoáng sản.

Đáng chú ý, dự luật này dành một chương riêng quy định quản lý nhà nước về địa chất, khoáng sản đối với đất hiếm.

Đất hiếm ảnh hưởng lớn đến quốc phòng an ninh

Tờ trình nêu rõ, theo số liệu báo cáo và công bố của các tổ chức quốc tế, đất hiếm giữ vai trò chiến lược trong nhiều ngành công nghiệp quan trọng, mới nổi như công nghiệp công nghệ cao, chuyển đổi năng lượng và công nghiệp quốc phòng với nhu cầu sử dụng ngày càng gia tăng trên thế giới.

Nhu cầu về đất hiếm dự kiến sẽ tăng mạnh trong thập kỷ tới do sự phát triển nhanh chóng của các ngành công nghiệp công nghệ cao, năng lượng tái tạo và ô tô điện.

Đảng, Nhà nước đã ban hành nhiều nghị quyết, chỉ thị, quyết định liên quan đến hoạt động quản lý, xây dựng chiến lược, quy hoạch thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng khoáng sản chiến lược, quan trọng.

Theo tờ trình, Luật Địa chất và Khoáng sản năm 2024 đã có những quy định về quản lý khoáng sản chiến lược, quan trọng (trong đó có đất hiếm).

Trong đó đã yêu cầu việc khai thác khoáng sản phải lấy hiệu quả kinh tế - xã hội và bảo vệ môi trường làm tiêu chuẩn cơ bản để quyết định đầu tư.

Tuy nhiên, đất hiếm hiện nay là một loại hàng hóa đặc biệt, tạo ra ảnh hưởng lớn đến quốc phòng, an ninh, ngoại giao trên toàn thế giới dẫn đến yêu cầu phải có những cơ chế quản lý chặt chẽ.

"Việc này nhằm góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý nhà nước, tạo động lực thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp khai thác, chế biến và sử dụng khoáng sản đất hiếm một cách đồng bộ, hiệu quả và bền vững; đồng thời mang lại lợi ích thiết thực cho đất nước trong bối cảnh thế giới đang thiếu hụt nguồn cung đất hiếm như hiện nay", ông Thắng nhấn mạnh.

Bộ Công Thương chủ trì lập chiến lược quốc gia về đất hiếm

Dự luật quy định đất hiếm là tài nguyên chiến lược đặc biệt. Hoạt động điều tra, đánh giá, thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng đất hiếm phải tuân thủ quy định liên quan để khai thác, sử dụng hợp lý, tiết kiệm, hiệu quả gắn yêu cầu phát triển bền vững kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh của đất nước.

Nhà nước ưu tiên đầu tư và tổ chức thực hiện điều tra địa chất, đánh giá, thăm dò tài nguyên đất hiếm. Hoạt động thăm dò, khai thác, chế biến đất hiếm phải được kiểm soát chặt chẽ, không xuất khẩu thô khoáng sản đất hiếm.

Chỉ các doanh nghiệp, tổ chức được Nhà nước chỉ định hoặc cho phép mới được quyền thăm dò, khai thác, chế biến và sử dụng đất hiếm. Hoạt động chế biến sâu đất hiếm phải gắn với xây dựng hệ sinh thái công nghiệp hiện đại để nâng cao chuỗi giá trị, đảm bảo tự chủ. 

Mặt khác, thông tin, dữ liệu địa chất, khoáng sản đất hiếm phải được xây dựng đồng bộ, quản lý tập trung, thống nhất và được khai thác, sử dụng có hiệu quả.

Nhà nước khuyến khích hợp tác quốc tế trong nghiên cứu, phát triển công nghệ khai thác, tuyển, tách, chế biến sâu đất hiếm, hỗ trợ đào tạo nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu chế biến sâu.

Đồng thời, Nhà nước cũng có chính sách dự trữ đất hiếm, điều tiết hoạt động xuất khẩu, nhập khẩu đất hiếm trong từng thời kỳ phù hợp với mục tiêu phát triển bền vững kinh tế - xã hội. Chính phủ quy định chi tiết điều này.

Về chiến lược quốc gia về đất hiếm, dự luật đề xuất Bộ Công Thương chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành có liên quan lập chiến lược quốc gia về đất hiếm trình Thủ tướng phê duyệt.

Quy hoạch khoáng sản đất hiếm là hợp phần trong nội dung quy hoạch khoáng sản nhóm I. Việc lập, phê duyệt, điều chỉnh quy hoạch khoáng sản đất hiếm được thực hiện theo quy định của luật này và pháp luật về quy hoạch. Chính phủ quy định chi tiết điều này.

Trình luật mở rộng đối tượng miễn cấp giấy phép xây dựng

Nhiều công trình xây dựng được đề xuất bổ sung vào danh mục đối tượng được miễn cấp giấy phép xây dựng.