Các chuyên gia y tế nhận định đây là "bài toán dân số" cần được giải quyết một cách căn cơ và toàn diện. Giải pháp phải bắt đầu từ giáo dục trong nhà trường đến các chính sách hỗ trợ thực tế trong suốt quá trình mang thai và nuôi dạy con nhỏ.

Độ tuổi kết hôn lần đầu tại TP.HCM lên đến trên 30 tuổi

Theo báo cáo của Bộ Y tế, năm 2024 tuổi kết hôn trung bình lần đầu của nam là 29,4 tuổi và nữ là 25,2 tuổi. Trong đó TP.HCM là địa phương đầu tiên có tuổi kết hôn trung bình lần đầu trên 30 tuổi.

Đáng nói, sau 15 năm đạt và duy trì mức sinh thay thế thì giai đoạn 2021-2024, mức sinh toàn quốc liên tục giảm dưới mức sinh thay thế, giảm nhanh từ 2,11 con/phụ nữ (năm 2021) xuống còn 1,91 con/phụ nữ (2024). Đây là mức thấp nhất trong lịch sử và được dự báo sẽ tiếp tục giảm trong những năm tiếp theo.

Khi mức sinh thấp kéo dài sẽ tác động trực tiếp, sâu sắc đến quy mô, cơ cấu dân số và để lại nhiều hệ lụy như thiếu hụt lực lượng lao động, đẩy nhanh tốc độ già hóa dân số, suy giảm quy mô dân số, tăng các dòng di cư.

TS Nguyễn Thị Thu, trưởng phòng quy mô dân số và kế hoạch hóa gia đình Cục Dân số (Bộ Y tế), cho hay kết quả này phản ánh xã hội ngày càng hiện đại, càng phát triển con người càng có xu hướng trì hoãn kết hôn, sinh con và sinh ít con hơn. Dự báo trong tương lai khi mục tiêu trở thành một nước phát triển có thu nhập cao, xu hướng này sẽ ngày càng tiếp tục tăng cao.

Bộ Y tế lý giải điều kiện sống được cải thiện, học vấn được nâng cao khiến người trẻ, đặc biệt là phụ nữ, tập trung phát triển sự nghiệp, tìm kiếm thu nhập cao hơn, trải nghiệm bản thân, kết hôn và sinh con muộn, sinh ít hoặc không sinh con.

Bên cạnh đó chịu sức ép kinh tế đối với một gia đình trẻ như: chi phí sinh hoạt, chi phí nuôi dưỡng và giáo dục con cái từ khi sinh ra cho đến khi trưởng thành ngày càng cao khiến các cặp vợ chồng trẻ phải cân nhắc, chọn sinh con muộn, sinh ít con hoặc không sinh con.

Cần chi trả cho người nghỉ thai sản theo thu nhập thực tế

Bà Hoàng Thị Diễm Tuyết, giám đốc Bệnh viện Hùng Vương, cho rằng không thể chần chừ để đưa ra các chính sách khuyến khích người trẻ kết hôn sớm và sinh con trước 35 tuổi.

Theo bà Tuyết, để thực hiện điều này cần có sự can thiệp sớm từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Việc đợi đến khi đủ tuổi trưởng thành mới bắt đầu tuyên truyền có thể là quá muộn. Do đó cần đầu tư mạnh hơn vào giáo dục cho công dân trẻ, đặc biệt là giáo dục về giới tính, độ tuổi sinh sản và vai trò làm cha mẹ.

Bên cạnh đó, để khuyến khích người trẻ kết hôn cần thêm nhiều chính sách đồng bộ từ lúc mang thai đến quá trình nuôi dạy trẻ. Điển hình như đối với chính sách thai sản hiện nay đã có hỗ trợ nhất định, tuy nhiên vẫn chưa tạo được cú hích đủ mạnh, cần thêm chính sách đột phá hơn.

"Chính sách cho phụ nữ nghỉ thai sản sáu tháng là một ưu điểm lớn, tuy nhiên mức hưởng thai sản hiện nay chỉ dựa trên lương cơ bản, chúng ta cần xem xét chi trả theo thu nhập thực tế thay vì lương cơ bản để giúp phụ nữ yên tâm hơn khi sinh nở.

Ngoài ra cần nghiên cứu thêm chính sách khuyến khích các cặp vợ chồng sinh đủ hai con như: cộng điểm ưu tiên khi xét nâng lương, thăng chức hoặc ưu tiên học tập. Ví dụ nếu hai người có năng lực ngang nhau thì nên ưu tiên người có đủ hai con để tạo động lực phấn đấu và duy trì mức sinh hợp lý", bà Tuyết đề xuất.

Giám đốc Bệnh viện Hùng Vương cũng đánh giá một vấn đề quan trọng nữa là chi phí nuôi dạy con cũng là mối quan tâm lớn của các bậc cha mẹ. Cần có chính sách thiết thực hơn như hỗ trợ giảm giá các mặt hàng thiết yếu cho trẻ em, đặc biệt với trẻ dưới 12 tháng tuổi - giai đoạn mà cha mẹ gặp nhiều khó khăn nhất trong việc gửi con, chăm sóc con khi đi làm.

Bác sĩ Hồ Mạnh Tường, chủ tịch Hội Nội tiết sinh sản và vô sinh TP.HCM, cho rằng: "Lối sống và quan điểm sống của giới trẻ thay đổi rất nhanh, họ cho rằng việc có con trở nên quá bất lợi với gia đình, kinh tế. Do vậy nếu chính sách khuyến sinh tác động càng sớm, càng mạnh thì hiệu quả càng cao, không thể chần chừ vì sẽ gây tốn kém và không thể can thiệp", bác sĩ Tường nói.

Theo bác sĩ Tường, cần thay đổi quan niệm của giới trẻ về hình ảnh người phụ nữ, tăng cường truyền thông hình ảnh người phụ nữ có gia đình; thay vì chia vùng theo mức sinh cao hay thấp cần tập trung đầu tư vào các khu vực có tốc độ giảm sinh nhanh nhất, như các TP lớn (Hà Nội, TP.HCM).

Nếu giải quyết được vấn đề giảm sinh ở những "điểm nóng" này, chúng ta sẽ có kinh nghiệm áp dụng cho các tỉnh thành khác, vốn cũng sẽ sớm đô thị hóa và đối mặt với tình trạng tương tự.

Áp lực mua nhà khiến nhiều người trẻ TP.HCM chưa an tâm sinh con

Qua khảo sát nhanh, nhiều người trẻ tại TP.HCM cho biết áp lực mua nhà là một rào cản rất lớn, khiến người trẻ chưa thể an tâm sinh con.