Những ngày qua, Tổng thống Donald Trump đã tuyên bố Mỹ sẽ không cung cấp các bảo đảm an ninh cho Ukraine, thay vào đó thúc giục các lực lượng quân sự của châu Âu đảm nhận vai trò.

Ngày 3-3, báo New York Times dẫn các nguồn tin cho biết Tổng thống Trump vừa ra lệnh tạm dừng mọi viện trợ quân sự của Mỹ cho Ukraine, chỉ vài ngày sau khi ông và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đấu khẩu căng thẳng tại Nhà Trắng. Hoạt động viện trợ sẽ không được nối lại cho đến khi ông Trump xác định Ukraine đã cho thấy "cam kết đàm phán hòa bình" với Nga.

Lệnh này có hiệu lực ngay lập tức và ảnh hưởng đến hơn 1 tỉ USD vũ khí và đạn dược đang được sản xuất và đặt hàng. Câu hỏi hiện lên lúc này: Châu Âu có thể bảo đảm an ninh cho Ukraine nếu không có sự hỗ trợ của Mỹ?

Vai trò của Mỹ

Mỹ đã đóng vai trò trung tâm trong an ninh châu Âu kể từ sau Thế chiến 2, khi nước này giúp lập ra Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) và triển khai hàng trăm ngàn binh sĩ đến châu Âu để chống lại ảnh hưởng của Liên Xô.

Mỹ đã duy trì vị thế lãnh đạo an ninh như vậy kể từ đó, đồng thời mở rộng vị thế siêu cường toàn cầu của mình.

Theo Trung tâm Dữ liệu nhân lực quốc phòng của Chính phủ Mỹ, tính đến tháng 7-2024, Mỹ có khoảng 65.000 quân nhân đồn trú thường trực trên khắp châu Âu, cùng với vũ khí, hệ thống phòng thủ và các khí tài quan trọng khác đối với NATO.

Đồng thời Mỹ đã cung cấp phần lớn viện trợ quân sự trực tiếp cho Ukraine kể từ khi cuộc chiến Nga - Ukraine nổ ra vào tháng 2-2022, gửi khoảng 65 tỉ USD (theo Bộ Ngoại giao Mỹ). Khi tính đến các hình thức viện trợ khác, Mỹ đã phân bổ khoảng 183 tỉ USD để giúp Ukraine tính đến ngày 30-9-2024 (theo Ukraine Oversight, trang web do Chính phủ Mỹ lập ra để ghi lại viện trợ được gửi đến Ukraine).

Về phần mình, Liên minh châu Âu (EU) đã viện trợ tổng cộng 141 tỉ USD cho Ukraine, trong đó có 51 tỉ USD viện trợ quân sự (theo Ủy ban châu Âu).

Lấp đầy khoảng trống

Tuy nhiên Tổng thống Trump nói rằng đã đến lúc Mỹ phải rút lui khỏi châu Âu về mặt quân sự và muốn các đồng minh của mình tại cựu lục địa phải gánh vác trách nhiệm nhiều hơn.

Các nước thành viên của NATO tại châu Âu có tổng cộng 2 triệu quân nhân tại ngũ, với một phần nhỏ trong số đó được giao trực tiếp phục vụ dưới sự chỉ huy của liên minh. Thổ Nhĩ Kỳ và Ba Lan có nhiều quân nhân nhất, với lần lượt là 481.000 và 216.000 quân (theo ước tính mới nhất của NATO).

Tiếp theo là Pháp và Đức với lần lượt 205.000 và 186.000 quân. Anh - quốc gia đã đề nghị gửi lực lượng gìn giữ hòa bình đến Ukraine theo thỏa thuận hòa bình trong tương lai - có 138.000 quân. Bản thân NATO có lực lượng khoảng 40.000 quân trên khắp sườn phía đông của mình, trải dài từ Estonia, Latvia, Ba Lan, Slovakia, Hungary, Romania cho tới Bulgaria.

Theo trang Global Firepower, các thành viên ở châu Âu của NATO có tổng cộng khoảng 7.000 máy bay, 6.800 xe tăng, 2.170 tàu quân sự và 6 tàu sân bay.

Mặc dù có khí tài đáng kể, NATO vẫn phụ thuộc rất nhiều vào Mỹ để ngăn chặn các mối đe dọa ở châu Âu. Trong trường hợp xảy ra một cuộc tấn công lớn vào một trong các nước thành viên của họ, chẳng hạn do Nga tấn công, NATO có thể sẽ cần Mỹ nhanh chóng đưa thêm hàng trăm ngàn quân đến châu Âu, theo nhóm nghiên cứu Bruegel.

Bruegel ước tính nếu châu Âu không còn có thể dựa vào sự hỗ trợ này từ Mỹ - quốc gia cũng sở hữu công nghệ quân sự tiên tiến, thì châu Âu sẽ cần phải thành lập 50 lữ đoàn mới, mỗi lữ đoàn gồm hàng ngàn binh sĩ, để lấp đầy khoảng trống.

Về chuyện viện trợ quân sự cho Ukraine, châu Âu hiện được cho là không đủ sức bù đắp khoảng trống viện trợ vũ khí của Mỹ.

Hiện nay các quốc gia châu Âu đang đối diện với áp lực phải tăng chi tiêu quốc phòng.

Tuần trước Anh đã công bố sẽ tăng chi tiêu quốc phòng lên 2,5% GDP vào năm 2027. Thủ tướng Anh Keir Starmer cho biết điều này đồng nghĩa sẽ bổ sung thêm khoảng 16 tỉ USD mỗi năm vào ngân sách quốc phòng, hiện đang ở mức 68 tỉ USD.

"Chính phủ sẽ bắt đầu tăng chi tiêu quốc phòng liên tục lớn nhất kể từ khi Chiến tranh Lạnh kết thúc" - ông Starmer nói với Quốc hội Anh.

Sau khi chiến sự Nga - Ukraine bùng nổ vào năm 2022, Canada và các thành viên tại châu Âu của NATO đã tăng chi tiêu quốc phòng. Hiện tại 22 trong số 30 thành viên NATO ở châu Âu chi ít nhất 2% GDP của họ cho quốc phòng.

Tuy nhiên Tổng thống Trump cho rằng mức như vậy vẫn chưa đủ và kêu gọi các nước thành viên tăng chi tiêu quốc phòng lên ít nhất 5% GDP.

Tổng thư ký NATO Mark Rutte thừa nhận châu Âu cần đầu tư nhiều hơn. "Chúng ta đã không chi đủ trong 40 năm qua, đặc biệt kể từ khi Bức tường Berlin sụp đổ" - ông Rutte nói với báo Politico.

Mỹ dừng viện trợ quân sự cho Ukraine

Mỹ tạm dừng viện trợ quân sự cho Ukraine cho đến khi ông Trump xác định các nhà lãnh đạo Ukraine 'thể hiện cam kết thiện chí đối với hòa bình'.