Theo báo cáo của Bộ Giáo dục và Đào tạo về thu nhập năm 2024, thu nhập bình quân tháng của giáo viên mầm non, tiểu học, THCS lần lượt khoảng 6,6 triệu, 7,3 triệu và 7,1 triệu đồng. Thu nhập bình quân của viên chức trong toàn ngành giáo dục khoảng 7,7 triệu đồng/tháng, vẫn thấp hơn đáng kể so với nhiều nhóm viên chức ở các lĩnh vực khác.

Luật Nhà giáo tách biệt giữa lương và phụ cấp

Trong khi báo chí liên tục nhắc nhở lương nhà giáo phải cao nhất nhưng thực tế thì chưa phải như vậy.

Điểm a khoản 1 Điều 23 Luật Nhà giáo 2025 quy định lương nhà giáo được xếp cao nhất trong hệ thống thang, bảng lương trong đơn vị sự nghiệp công lập.

Đây không phải khẩu hiệu chung chung mà là quy phạm pháp luật có tính mệnh lệnh, Chính phủ ban hành nghị định thi hành. Để hiện thực hóa tinh thần này, Bộ Giáo dục và Đào tạo đề xuất áp dụng hệ số lương đặc thù trong dự thảo nghị định quy định chính sách tiền lương, chế độ phụ cấp đối với nhà giáo.

Tuy nhiên Bộ Nội vụ cho rằng việc quy định hệ số lương đặc thù đối với nhà giáo là không có cơ sở pháp lý, đồng thời đề nghị không phá vỡ thiết kế hệ thống tiền lương chung của viên chức ngành sự nghiệp.

Từ góc độ pháp lý, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật Việt Nam có thứ bậc rõ ràng. Luật do Quốc hội ban hành đứng cao hơn Nghị định của Chính phủ. 

Bộ Giáo dục và Đào tạo đã lập luận rằng chủ trương lương của nhà giáo được ưu tiên xếp cao nhất đã được xác định nhất quán qua 29 năm, từ các nghị quyết của Đảng đến Nghị quyết 71-NQ/TW ngày 22-8-2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục với nội dung có chính sách ưu đãi đặc thù, vượt trội cho nhà giáo.

Bộ Nội vụ lập luận rằng hiện nay nhà giáo được hưởng phụ cấp lương từ 25-70% (bao gồm phụ cấp thâm niên nghề và phụ cấp ưu đãi nghề) nên tổng tiền lương và các chế độ phụ cấp lương của nhà giáo đã cao nhất trong các ngành sự nghiệp.

Tuy nhiên Luật Nhà giáo tách biệt rõ ràng giữa lương và phụ cấp. Tại khoản 1 Điều 23 của Luật này, điểm a quy định về lương, điểm b quy định về phụ cấp. Khi Quốc hội nói lương được xếp cao nhất, đây là quy định về thang lương cơ bản, không liên quan đến phụ cấp.

Việc cộng phụ cấp vào lương để chứng minh nhà giáo đã được hưởng cao nhất là một cách diễn giải không phù hợp với văn bản luật.

Về cơ bản, thang bậc lương của nhà giáo vẫn sử dụng thang bậc lương chung cho viên chức, chỉ có thêm hệ số đặc thù để đảm bảo nguyên tắc lương cao nhất.

Lương giáo viên cần ở mức cao để thu hút người tài

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy các nước có nền giáo dục hàng đầu đều đặt lương giáo viên ở mức cao để thu hút nhân tài.

Tại Singapore, giáo viên được tuyển chọn từ nhóm sinh viên xuất sắc nhất, tất cả đều được đào tạo tại Viện Giáo dục Quốc gia và có hơn 100 giờ phát triển chuyên môn mỗi năm.

Ở Phần Lan, chỉ 6,8% ứng viên được nhận vào chương trình đào tạo giáo viên, tỉ lệ này thậm chí thấp hơn cả luật sư (8,3%) hay bác sĩ (7,3%). Việc tạo ra sự khan hiếm trong tuyển dụng đã nâng cao vị thế xã hội của nghề giáo.

Ngược lại tại Việt Nam, theo số liệu từ Bộ Giáo dục và Đào tạo, trước năm 2023, khoảng 10% giáo viên bỏ nghề hoặc chuyển nghề, trong đó 61% dưới 35 tuổi. Nhiều địa phương thiếu nguồn tuyển, các ngành như ngoại ngữ, tin học, mỹ thuật, âm nhạc thường xuyên khó tuyển.

Dù Luật Nhà giáo đã được ban hành và sắp có hiệu lực nhưng vẫn còn nhiều điểm chưa được xác định rõ ràng, cần nghị định hướng dẫn làm sáng tỏ.

Thứ nhất là cơ chế chuyển đổi từ bảng lương hiện tại sang bảng lương mới. Nếu áp dụng hệ số đặc thù, giáo viên hiện đang ở các bậc lương khác nhau sẽ được điều chỉnh như thế nào để đảm bảo công bằng?

Thứ hai là nguồn lực tài chính. Với 1,2 triệu nhà giáo, bất kỳ điều chỉnh nào cũng tác động lớn đến ngân sách. Làm thế nào để cân bằng giữa mong muốn nâng cao đãi ngộ và khả năng chi trả của ngân sách nhà nước, đặc biệt trong bối cảnh sắp xếp tổ chức bộ máy?

Thứ ba là cơ chế phối hợp giữa ngân sách trung ương và địa phương để tránh chênh lệch lớn giữa các vùng.

Thứ tư là lộ trình thực hiện, liệu chính sách sẽ được triển khai một lần hay theo lộ trình nhiều giai đoạn?

Tranh luận giữa hệ số lương đặc thù hay phụ cấp là cuộc tìm kiếm giải pháp tối ưu để thực thi nguyên tắc mà Luật đã đặt ra.

Trong quá trình đó, nguyên tắc thượng tôn pháp luật phải được tôn trọng. Khi Luật ghi rõ lương cao nhất, mọi nghị định, quy định đều phải xoay quanh việc thực thi nguyên tắc này, không phải tranh luận lại từ đầu.

Câu chuyện lương giáo viên không chỉ là con số trên bảng lương. Đó là thông điệp mà xã hội gửi đến những người cầm lái tương lai dân tộc. Đó là cách chúng ta trả lời câu hỏi: Liệu nghề giáo có thực sự được tôn vinh như lời tuyên bố hay chỉ là lời hứa pháp lý chưa được giữ trọn?

Bộ Nội vụ trả lời về đề xuất quy định hệ số lương đặc thù với giáo viên

Bộ Nội vụ nêu rõ hiện nay tổng tiền lương, các chế độ phụ cấp lương của giáo viên đã cao nhất, do vậy đề xuất của Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định hệ số lương đặc thù không có cơ sở pháp lý.