Chiều 1-12, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự thảo nghị quyết của Quốc hội quy định một số cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thi hành Luật Đất đai.

Nhóm vấn đề được đại biểu quan tâm thảo luận nhất vẫn là quy định trường hợp sử dụng đất để thực hiện dự án thông qua thỏa thuận về nhận chuyển quyền sử dụng đất đã thỏa thuận được trên 75% diện tích đất và trên 75% số người sử dụng đất thì hội đồng nhân dân (HĐND) các tỉnh xem xét thông qua việc thu hồi phần đất còn lại.

Đề nghị chỉ áp dụng các dự án trọng điểm, chiến lược, không áp dụng đại trà

Đại biểu Hà Sỹ Đồng (đoàn Quảng Trị) cho rằng đây là điểm mở quan trọng, nhưng cũng nhạy cảm nhất, tác động trực tiếp đến quyền tài sản của công dân được Hiến pháp bảo hộ. Nếu quy định chưa chặt, nguy cơ khiếu kiện kéo dài, mất đồng thuận, thậm chí tạo điểm nóng xã hội là hoàn toàn có thể xảy ra.

Vì vậy, ông Đồng đề nghị Quốc hội cân nhắc kỹ: hoặc nâng tỉ lệ này lên 80 - 85% để tăng độ an toàn pháp lý và sức thuyết phục xã hội, hoặc chỉ áp dụng đối với các dự án trọng điểm quốc gia, dự án hạ tầng chiến lược, dự án đã bồi thường kéo dài nhiều năm không xong, chứ không áp dụng đại trà.

Đại biểu cho rằng: "Điều quan trọng không nằm riêng ở tỉ lệ, mà nằm ở cơ chế xác định giá bồi thường, cơ chế đối thoại, cơ chế tái định cư, cơ chế giám sát độc lập".

Từ đó, ông Đồng đề nghị luật hóa rõ yêu cầu phải có hội đồng thương lượng độc lập, mời tổ chức định giá đất uy tín, công khai minh bạch toàn bộ hồ sơ, để người dân thấy chính sách không phải là ép buộc mà là cùng thỏa thuận trên nền công bằng.

"Một chính sách đất đai sẽ chỉ có giá trị khi người dân thấy mình được tôn trọng, quyền lợi của họ được bảo đảm trước khi Nhà nước thu lại đất cho mục tiêu phát triển", ông Đồng nhấn mạnh.

Cũng nói vấn đề này, đại biểu Trần Văn Tiến (Phú Thọ) nhận định quy định này rất khó khả thi, bởi đồng thời phải đáp ứng cả hai điều kiện (diện tích và số người).

Ông Tiến đặt vấn đề: "Cần làm rõ tại sao tỉ lệ là 75% mà không phải là 60%? Cần khảo sát, đánh giá xem còn bao nhiêu dự án đạt được hai tiêu chí hay một trong hai tiêu chí".

Đại biểu cũng đặt vấn đề, khi xác định tỉ lệ số người sử dụng đất trong trường hợp người được giao quyền sử dụng đất đã chết, việc xác định được tính như thế nào?

Giá bồi thường phải đảm bảo công bằng

Về giá bồi thường khi Nhà nước thu hồi phần đất còn lại, trong báo cáo giải trình ý kiến đại biểu thảo luận tại tổ, Bộ Nông nghiệp và Môi trường nêu hai phương án. Trong đó phương án 1, việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư được thực hiện như các trường hợp Nhà nước thu hồi đất quy định tại Luật Đất đai 2024.

Phương án 2, thực hiện như phương án 1 nhưng nếu tổng số tiền bồi thường, hỗ trợ được nhận trên một đơn vị diện tích thấp hơn trung bình của giá đất đã thỏa thuận trước đó, người có đất thu hồi được nhận thêm khoản tiền chênh lệch.

Nêu ý kiến, đại biểu Nguyễn Thị Thu Thủy (Gia Lai) thống nhất với phương án 2. Tuy nhiên, bà Thủy cũng đề nghị ban soạn thảo cần làm rõ căn cứ vì sao phải xác định là 75%, và làm rõ quy định này áp dụng cho các dự án như thế nào, vì bản chất các dự án sẽ khác nhau về quy mô, diện tích.

Theo bà Thủy: "Mục đích phải đảm bảo sự ổn định về mặt xã hội, an ninh trật tự tại địa phương, nhất là sự đồng thuận của người dân. Chính vì vậy, tỉ lệ 25% hộ dân không đồng thuận là tỉ lệ tiềm ẩn những vấn đề gây bất ổn về mặt xã hội, an ninh trật tự tại địa phương, tỉ lệ khiếu nại, khiếu kiện hành chính".

Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Hải Phòng) cũng đề xuất lựa chọn phương án 2. Theo bà Nga, phương án 1 tuy có ưu điểm là đơn giản về thủ tục và giảm bớt chi phí cho nhà đầu tư, nhưng lại tạo ra sự chênh lệch lớn giữa các hộ dân trong cùng một khu vực đất thu hồi.

75% diện tích đất thu hồi trước đó theo giá thỏa thuận (thông thường là giá thị trường), trong khi 25% diện tích thu hồi sau theo bảng giá đất Nhà nước công bố (thường thấp hơn). Sự so sánh về lợi ích này không tạo sự đồng thuận và dễ phát sinh khiếu kiện, dẫn tới chậm tiến độ giải phóng mặt bằng.

"Phương án 1 có thể trở thành quy định để nhà đầu tư lợi dụng trục lợi: sau khi đã thu hồi được 75%, nhà đầu tư có thể cố tình thỏa thuận chậm 25% diện tích còn lại để được áp dụng thu hồi theo bảng giá đất của Nhà nước nhằm tiết kiệm chi phí", bà Nga phân tích.

Trong khi đó, theo đại biểu, phương án 2 có sự hài hòa hơn giữa lợi ích của Nhà nước, người có đất bị thu hồi và chủ đầu tư.

"Phương án này cũng đảm bảo sự công bằng, bảo đảm người dân thuộc phần diện tích còn lại được hưởng mức bồi thường không thấp hơn mặt bằng giá trung bình đã thỏa thuận với các hộ dân trước đó. Điều này không chỉ bảo vệ quyền lợi chính đáng của người bị thu hồi đất mà còn giảm thiểu nguy cơ phát sinh tranh chấp, khiếu kiện", bà Nga nói.

Nhà nước thu hồi khi dự án đã thu 75% đất, đại biểu băn khoăn việc đảm bảo quyền lợi cho người dân

Đồng tình chủ trưởng Nhà nước xem sẽ thu hồi dự án đã thỏa thuận được trên 75% diện tích đất và trên 75% số lượng người sử dụng đất cho chủ đầu tư, nhưng đại biểu băn khoăn cơ chế nào đảm bảo quyền lợi người dân.