Phòng xét xử Tòa án nhân dân tỉnh Quảng Ngãi chật kín, hơn 60 người đại diện cho chính quyền địa phương ven biển và ngư dân có mặt theo dõi buổi xét xử hai bị cáo là ngư dân vì tội "tổ chức cho người khác xuất cảnh trái phép".

Tại vị trí dành cho bị cáo, hai ngư dân dạn dày kinh nghiệm biển khơi là ông Phạm Tiên (44 tuổi, phường Sa Huỳnh, Quảng Ngãi), và ông Nguyễn Văn Long (49 tuổi, quê TP.HCM) chốc chốc lại ngoái nhìn về sau - nơi có người thân, bạn thuyền và cả những cán bộ cơ sở từng tuyên truyền, dặn dò hai ông tuân thủ pháp luật khi ra biển đánh bắt.

Đây không chỉ là một phiên tòa thông thường. Nó được truyền hình trực tuyến đến tòa án hai cấp ở nhiều tỉnh thành cũng như các địa phương ven biển, thu hút hàng ngàn người theo dõi.

Hành trình liều lĩnh bắt đầu từ việc bỏ thủ tục xuất bến

Theo cáo trạng, ngày 10-8-2024, sau khi chuẩn bị nhiên liệu, đá lạnh và nhu yếu phẩm, hai tàu cá QNg 94909 TS và QNg 94990 TS do ông Tiên làm chủ tàu rời cảng Tiên Sa (Đà Nẵng). Họ không làm thủ tục xuất bến, cũng không khai báo xuất cảnh cho bất kỳ thuyền viên nào. Họ đã bỏ qua "lá chắn" pháp lý quan trọng nhất bảo vệ họ giữa biển khơi.

Bị cáo Tiên trực tiếp làm thuyền trưởng tàu QNg 94990 TS chở theo 13 thuyền viên. Tàu cá còn lại được giao cho Nguyễn Văn Long điều khiển cùng ba thuyền viên. Cả hai hướng thẳng ra vùng biển Quảng Trị để khai thác. Nhưng biển lặng mà lưới vẫn trống trơn. Không muốn trở về tay trắng, Tiên nảy ra ý định sang vùng biển Trung Quốc để đánh bắt trái phép.

Trước khi vượt ranh giới, cả hai ngắt toàn bộ thiết bị giám sát hành trình. Mọi kết nối bị "khóa chặt", và tình trạng rủi ro cũng bắt đầu.

Ngày 30-8-2024, tàu cá QNg 94990 TS bất ngờ bị một tàu hàng nước ngoài lao đến. Chỉ trong tích tắc, con tàu lật úp, kéo 13 con người xuống biển... Phía dưới phòng xử, nhiều ngư dân lặng người, họ quá hiểu cảm giác bị nhấn chìm giữa biển đáng sợ đến mức nào.

Tàu hàng chỉ kịp cứu được chín người. Bốn ngư dân còn lại mãi không tìm thấy, họ nằm lại ở vùng biển thăm thẳm. Không danh tính trên sổ sách xuất cảnh. Không một dòng thông báo chính thức nào gửi tới cơ quan chức năng trước khi họ mất. Sự ra đi của họ lặng lẽ y hệt cách con tàu rời bến "không thủ tục, không phép tắc".

Không chấp nhận bỏ cuộc, bị cáo Nguyễn Văn Long, thuyền trưởng tàu còn lại, đã nỗ lực tìm kiếm giữa mênh mông biển khơi. Khi hy vọng tắt dần, ông quay mũi tàu về cảng Thọ Quang (Đà Nẵng) trình báo toàn bộ sự việc.

"Đây là bài học lớn nhất đời bị cáo..."

Trong phần xét hỏi, ông Tiên và Long trả lời với giọng nhỏ đến mức chủ tọa phải yêu cầu nói lớn. Họ thừa nhận mọi hành vi và lý giải "nghề biển khó khăn, đi xa mong kiếm thêm". Nhưng lý do mưu sinh không thể xóa bỏ trách nhiệm pháp lý khi họ chủ động đưa thuyền viên vượt biên trái phép, bất tuân quy định chống khai thác IUU.

Lời sau cùng, ông Tiên nghẹn ngào: "Đây là bài học lớn nhất của đời bị cáo. Sự liều lĩnh của bị cáo đã khiến anh em gặp tai nạn thương tâm, lại làm ảnh hưởng đến hình ảnh đất nước trong chống IUU. Bị cáo mong ngư dân khác đừng đi vào vết xe đổ của mình...".

Phía cuối phòng, vài người đàn ông trạc tuổi bị cáo Tiên mắt đỏ hoe. Nghề biển là nghề của anh em, của tình làng nghĩa xóm. Và sự liều lĩnh của một người có thể kéo theo cái chết của nhiều người khác. Và kéo cả nỗ lực chống khai thác bất hợp pháp từ trung ương đến địa phương đi xuống.

Hội đồng xét xử nhận định hành vi của hai bị cáo đã đủ yếu tố cấu thành tội "tổ chức cho người khác xuất cảnh trái phép". Đây là hành vi đặc biệt nghiêm trọng trong bối cảnh Việt Nam đang nỗ lực gỡ thẻ vàng IUU, củng cố hình ảnh quốc gia trong cộng đồng quốc tế.

Tòa tuyên phạt bị cáo Phạm Tiên 5 năm tù giam, bị cáo Nguyễn Văn Long 2 năm tù nhưng cho hưởng án treo.

Một tiếng thở dài bật lên trong phòng xử khi bản án được chủ tọa tuyên. Nhưng phiên tòa không khép lại như một thủ tục pháp lý thông thường. Nó mở ra phần truyền đi thông điệp, điều được mong mỏi nhất từ vụ án, đó là ngư dân hãy tuân thủ pháp luật, không vì bất kỳ lý do gì mà vi phạm, để rồi có cái kết chẳng ai mong muốn.

Chủ tọa, thẩm phán Nguyễn Minh Thành, nói tại tòa cũng là nói cho hàng ngàn ngư dân khắp cả nước đang theo dõi trực tuyến rằng: Vụ án này là lời cảnh tỉnh. Ngư dân phải tuyệt đối tuân thủ quy định khi ra khơi, phải tôn trọng chủ quyền trên biển của các quốc gia lân cận, phải chấp hành các quy định xuất nhập cảnh, và phải tôn trọng các quy định quốc tế về khai thác hải sản.

Giọng ông trầm xuống: "Sau phiên xử này, chúng tôi hy vọng sẽ không còn phiên xử nào tương tự. Các cấp ngành tuyên truyền chống khai thác IUU, ngư dân nên nắm rõ và tuân thủ tuyệt đối. Đừng vì cái lợi trước mắt mà liều lĩnh, để rồi phải gánh hậu quả nặng nề".

Nghe những lời gan ruột của vị chủ tọa, hai bị cáo lặng lẽ cúi đầu, đôi mắt đỏ hoe. Đằng sau bản án là nỗi đau của bốn gia đình có người nằm lại đáy biển. Và là trách nhiệm nặng nề đặt lên vai những chủ tàu, thuyền trưởng - những người quyết định số phận của cả tàu mỗi khi rời bến.

Bắt tạm giam 2 thuyền trưởng đưa người vượt biển trái phép, 4 ngư dân mất tích

Công an tỉnh Quảng Ngãi vừa khởi tố, bắt tạm giam hai thuyền trưởng liên quan vụ đưa người xuất cảnh trái phép bằng đường biển ra vùng biển Trung Quốc, khiến 4 thuyền viên mất tích trong chuyến đi định mệnh.