Anne Lamott có một tuổi thơ “ngập tràn” với sách, khi cha là nhà văn, mẹ và các thành viên trong gia đình đều mê đọc sách. 

Bắt đầu từ đâu?

Từ nhỏ, Anne đã cảm thấy nghề viết văn có một sự cao quý và bí ẩn nào đó. Bà cho rằng, những người viết giỏi có khả năng tạo ra cả một thế giới, như thể họ là thần linh hoặc phù thủy; họ có khả năng thấu hiểu sâu sắc về cảm xúc và tâm lý của người khác; họ không chỉ giúp người đọc thoát ra khỏi bản thân mà còn có thể dẫn dắt người đọc quay về với chính mình.

Nhưng từ ước mơ đến thành công là một khoảng cách rất xa vời, đòi hỏi nhiều quyết tâm và thử thách. Anne Lamott đã tập tành sáng tác từ rất sớm theo lời chỉ dạy của cha, dù những sáng tác đầu đời đó theo bà là rất tệ.

Tuy vậy lời khuyên của cha đã hun đúc tinh thần cho Anne: “Hãy viết mỗi ngày một chút. Hãy viết như cách con tập các nốt nhạc trên phím đàn piano. Hãy viết theo kế hoạch đặt ra cho chính mình. Hãy viết như thể việc viết lách là một món nợ danh dự mà con phải trả. Và hãy cam kết hoàn thành những tác phẩm mà con đã bắt tay vào viết”.

Cuối cùng, qua nhiều thử thách, thất vọng, nỗ lực… Anne cũng có sách được xuất bản. Không chỉ viết sách, bà còn viết báo và trở thành người dạy viết cho rất nhiều người muốn theo đuổi và thành công trong lĩnh vực viết lách. 

Theo Anne, những gì bà trình bày trong Viết và sống gần như là tất cả những gì bà biết về việc viết. Vì vậy Viết và sống là cuốn sách rất đáng để tham khảo cho những ai đang học viết, muốn viết và muốn đạt được thành công trên con đường viết lách.

Tất cả những tâm huyết mà Anne đưa vào sách được trình bày sâu sắc, tỉ mỉ, duyên dáng và khá hài hước trong bốn phần: Viết lách, Tâm thế của nhà văn, Những hỗ trợ trên hành trình viết lách, Xuất bản và động lực viết.

Theo Anne, “Một bài viết hay là một bài viết nói lên sự thật”. Nhưng việc diễn đạt sự thật là một nhiệm vụ không hề dễ dàng hay vui vẻ chút nào. Với người học viết, những câu hỏi sẽ là: Bắt đầu viết từ đâu? Làm thế nào để thật sự viết được? Làm sao để sách được xuất bản?

Lời khuyên của Anne là: Hãy ngồi vào bàn làm việc. Cố gắng ngồi xuống vào cùng một thời điểm mỗi ngày. Nếu không biết bắt đầu từ đâu, hãy bắt đầu từ thời thơ ấu của mình. Hãy dũng cảm đối mặt và bắt đầu viết ra tất cả những ký ức một cách chân thực nhất có thể. Hãy bắt đầu bằng những đoạn viết ngắn, đừng để mình kiệt sức vì những ý tưởng lớn lao ngay từ đầu.

Anne cũng đã chỉ cách để người viết có thể ứng xử với những bản thảo dở tệ của chính mình. Tác giả cũng chia sẻ kinh nghiệm ứng xử với chủ nghĩa cầu toàn luôn làm khó người viết. 

Theo Anne “Cầu toàn là tiếng nói của kẻ áp bức, là kẻ thù của con người. Tính cầu toàn sẽ khiến bạn luôn cảm thấy tù túng và muốn phát điên, và nó cũng chính là rào cản lớn nhất khiến bạn không thể viết xong bản thảo đầu tiên”. Anne không quên chứng minh điều đó bằng những dẫn chứng thực tế thú vị.

Cứ thế, Anne trải lòng qua trang sách, với nhiều kinh nghiệm, kiến thức khác nhau về cách xây dựng nhân vật, về việc làm thế nào để ta có thể hiểu rõ nhân vật của mình. Về cách xây dựng cốt truyện sao cho người đọc thấy sự việc xảy ra một cách tự nhiên nhất chứ không bị tác giả áp đặt. Hay cách sắp đặt lời thoại sao cho lôi cuốn… 

Và còn nhiều kinh nghiệm quý báu khác chung quanh việc tìm kiếm bối cảnh, phác thảo cốt truyện, hoàn thành tác phẩm.

Tại sao bạn viết? Tại sao bạn tồn tại?

Theo Anne, nhà văn xác định tâm thế mình qua cách quan sát cuộc sống, qua việc xác lập quan điểm đạo đức của người cầm bút, và tin vào trực giác của mình. Anne phát biểu: “Tôi thật sự tin rằng để trở thành một nhà văn, bạn phải học cách trân trọng cuộc sống. Nếu không thì tại sao bạn lại viết? Tại sao bạn lại tồn tại?”.

Anne cho rằng: “Bạn cần đặt niềm tin, quan điểm và giá trị cá nhân của mình vào trọng tâm câu chuyện. Những khái niệm đạo đức cốt lõi mà bạn tin tưởng nhất chính là ngôn ngữ bạn đang viết. 

Anne dẫn lời một người bạn về chọn lựa của người cầm bút: “Chúng ta không cần thêm quyển sách nào cảnh báo về việc thế giới sắp sụp đổ nữa, vì thực tế là chuyện đó đã và đang xảy ra rồi. Vấn đề bây giờ là chúng ta làm thế nào để chăm sóc nhau trong bối cảnh khó khăn hiện tại”. Và theo Anne, người đọc cần người viết viết nhiều hơn về điều đó.

Quan điểm của Anne rất rõ ràng: Một quan điểm đạo đức không đơn thuần là một thông điệp, mà là một sự quan tâm sâu sắc bên trong bạn. Trong thời đại ngày nay, khi chúng ta đang phải đối mặt với rất nhiều thử thách mới, bạn chỉ nên thu hút sự chú ý của người khác nếu bạn có điều gì đó quan trọng và tích cực để chia sẻ.

Tác giả cũng không quên nhắc chúng ta tìm kiếm sự hỗ trợ ở những thời khắc khó khăn. Đó có thể là giấy ghi chú, giúp nhà văn không bỏ sót điều gì. Hay đó có thể là những cuộc điện thoại, để bạn có thể tìm kiếm sự chia sẻ về ý tưởng, kiến thức, và nhiều thứ cho công việc viết lách. 

Anne cũng khuyên người viết nên tham gia những nhóm viết lách, tìm người đọc giúp bản thảo. Bà chia sẻ: hầu hết các nhà văn tôi từng biết điều tìm được một người vừa là bạn vừa là người phê bình. Theo thời gian, bạn sẽ cảm thấy bạn và người đó dần trở thành mảnh ghép hoàn hảo của nhau trong hành trình sáng tạo.

Tất nhiên, cũng sẽ có những lúc bạn gặp “khủng hoảng sáng tạo”, khi bạn ngồi nhìn chăm chăm vào trang giấy vô hồn, cảm nhận trí óc mình như đang đông cứng lại, cảm thấy như tài năng mình đang tụt dần xuống chân và chảy vào trong vớ”. Bạn sẽ làm gì khi rơi vào trạng thái khủng hoảng như vậy? Tin rằng, đọc Viết và sống, bạn sẽ nhận được những lời khuyên tinh tế và sâu sắc từ Anne.

Tất nhiên, những lời khuyên, những chia sẻ kinh nghiệm từ người khác không bao giờ là đủ. Yếu tố quyết định vẫn là bạn có thật sự muốn trở thành một người viết với nhiều khao khát và cống hiến. Khi đó, Viết và sống có thể trở thành “người bạn đồng hành” của bạn. Nếu không muốn trở thành nhà văn, đọc Viết và sống cũng sẽ mang đến cho bạn những cảm nhận thật sự mới mẻ và sâu lắng.

Sống chậm cuối năm

Thế giới năm 2022 với nhiều người, trong đó có tôi, đầy hỗn loạn và bất an. Chiến tranh Nga - Ukraine bùng nổ vào tháng 2-2022 đang tiếp diễn, gây ra những hậu quả thảm khốc, kéo đến hàng loạt hệ lụy toàn cầu.