So với kịch bản được Bộ Công Thương đưa ra vào cuối năm 2024, với mức tăng thấp nhất từ 11 - 12%. Tuy nhiên tăng trưởng tiêu thụ điện năm nay chưa bằng 50%, chỉ đạt 4,9% - Ảnh: N.AN
Tổng sản lượng điện thương phẩm năm 2025 của EVN chỉ tăng 4,9% so với năm 2024 trong khi mức tăng GDP ước đạt hơn 8%. Vì sao có nghịch lý tăng trưởng GDP gần gấp đôi mức tăng tiêu thụ điện, trong khi thông thường tăng trưởng tiêu dùng điện luôn cao hơn tăng GDP?
Thông tin được Tập đoàn điện lực Việt Nam (EVN) công bố tại hội nghị tổng kết công tác năm 2025, triển khai nhiệm vụ năm 2026 cho thấy sản lượng điện thương phẩm năm 2025 toàn tập đoàn ước đạt 287,9 tỉ kWh, tăng 4,9% so với năm 2024, thấp hơn nhiều so với mức tăng 9,24% trong năm 2024 (so với năm 2023).
Đặc biệt, nếu so với tốc độ tăng trưởng GDP của năm nay, được dự báo sẽ vào khoảng trên 8%, mức tăng trưởng tiêu thụ điện đang đi ngược lại quy luật thường thấy.
Nghịch lý tiêu dùng điện
Trao đổi với Tuổi Trẻ, một chuyên gia kinh tế cho biết hệ số đàn hồi điện/GDP (tức là tỉ lệ giữa mức tăng trưởng về nhu cầu điện - sản lượng điện thương phẩm và mức tăng trưởng GDP) trên thế giới thường ở mức dưới 1. Tại Việt Nam, trong khi giai đoạn 2016 - 2020, hệ số này giao động ở mức trung bình là 1,67.
Điều đó có nghĩa, cứ 1% GDP được tạo ra, ngành điện cần tăng trưởng ở hệ số cao hơn, tức là 1,4 - 1,7 lần mới đáp ứng đủ năng lượng cho nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội. Giai đoạn gần đây, hệ số đàn hồi điện/GDP ở Việt Nam đã có xu hướng giảm, nhưng vẫn ở mức 1,2 lần. Như vậy, nếu tăng trưởng kinh tế ở mức hơn 8%, tăng trưởng điện phải tăng tối thiểu từ 9 - 10%.
Bức tranh tăng trưởng tiêu thụ điện sẽ phản ánh trực tiếp tăng trưởng kinh tế, khi điện là năng lượng là nguồn đầu vào cho nhiều hoạt động sản xuất, kinh doanh và đời sống sinh hoạt của người dân.
"Khi tiêu thụ điện lớn, đồng nghĩa với việc nhiều nhà máy sản xuất, hộ tiêu thụ lớn trong lĩnh vực công nghiệp, dịch vụ, tiêu dùng được đẩy mạnh và phát triển sôi động", vị này khẳng định.
Do vậy, theo vị này, mức tăng trưởng điện thương phẩm chỉ đạt 4,9% cho thấy nhiều bất ngờ. Theo EVN, với mức tăng của tổng sản lượng điện thương phẩm, khu vực miền Bắc có đóng góp tăng trưởng lớn nhất với 6,6%. Trong khi đó, miền Trung và miền Nam tăng thấp, tương ứng 3% và 2,5%.
Đáng chú ý là trong cơ cấu điện thương phẩm, tốc độ tăng trưởng của các hoạt động khác (gồm các đơn vị hành chính sự nghiệp, chiếu sáng công cộng, đơn vị y tế, giáo dục...) ở mức cao nhất với 11,52%. Trong khi đó, mức tăng thấp nhất là ngành nông, lâm nghiệp và thủy sản với 1,14% và quản lý, tiêu dùng điện của dân cư chỉ tăng 1,10%.
Hai hộ tiêu thụ lớn là công nghiệp và xây dựng tăng 7,22% trong khi các ngành thương nghiệp và khách sạn, nhà hàng có mức tăng 4,77%.
Kết quả này là khác xa so với những dự báo và kịch bản hồi đầu năm được Bộ Công Thương đưa ra, khi kịch bản tăng trưởng kinh tế tối thiểu là 8%, nhu cầu điện được dự báo sẽ tăng trưởng khoảng 12%.
Dự báo chưa sát?
Tại cuộc tọa đàm "Bảo đảm điện cho tăng trưởng: Yêu cầu và giải pháp" diễn ra hồi tháng 5-2025, Phó Cục trưởng Cục Điện lực Đoàn Ngọc Dương cho rằng tăng trưởng cao, nhu cầu điện dự báo cũng sẽ cao hơn, nên Bộ Công Thương đã đưa ra kịch bản điều hành để đảm bảo cung ứng điện trong mọi trường hợp.
Và trong 6 tháng đầu năm, công suất tiêu thụ lớn nhất của hệ thống điện quốc gia đạt 51.672MW ghi nhận vào ngày 2-6-2025, cao hơn 5,7% so với cùng kỳ năm 2024 (tính riêng miền Bắc công suất tiêu thụ lớn nhất tăng 2.632MW lên 26.495MW). Kịch bản điều hành đảm bảo cung ứng điện lại được Bộ Công Thương đặt ra do lo ngại có thể thiếu điện vào mùa khô.
Số liệu cập nhật của Công ty TNHH MTV Vận hành hệ thống điện và thị trường điện Quốc gia (NSMO) đưa ra tại thời điểm nêu trên cũng dự kiến tổng sản lượng điện sản xuất và nhập khẩu trong cả năm 2025 ước đạt 331,4 tỉ kWh, tăng trưởng 7,39% so với năm 2024, ước đạt 95,4% so với kế hoạch năm 2025. Như vậy, con số dự báo này vẫn cao hơn so với kết quả thực hiện trong năm nay được EVN công bố.
Lý giải về mức tăng thấp của sản lượng điện thương phẩm trong năm nay, một đại diện của ngành điện cho hay với tiêu dùng điện trong dân cư, dù chưa có thống kê đầy đủ song ước tính tổng sản lượng điện tự sản tự tiêu được người dân lắp đặt tự dùng đạt khoảng 10 tỉ kWh, chiếm khoảng gần 4% tổng sản lượng điện thương phẩm năm 2025.
Cộng thêm với yếu tố thời tiết năm nay "dễ chịu", mưa nhiều và mát mẻ, việc sử dụng máy lạnh giảm mạnh khiến cho tăng trưởng tiêu dùng điện trong dân cư chỉ ở mức thấp. Đối với lĩnh vực nông nghiệp, tác động của thời tiết và thiên tai cũng khiến cho nhu cầu sử dụng điện cho tưới tiêu phục vụ sản xuất nông nghiệp giảm - trong khi đây vốn là yếu tố chủ đạo tác động đến tiêu dùng điện.
Dù vậy, các lĩnh vực công nghiệp và xây dựng, thương mại và khách sạn, nhà hàng vẫn duy trì mức tăng trưởng so với năm trước, cũng như nhiều nhà máy đầu tư tiết giảm tiêu dùng sử dụng năng lượng, lắp đặt thêm hệ thống điện mặt trời mái nhà, cải tiến máy móc nên giảm tiêu thụ năng lượng cho mỗi đơn vị sản phẩm.
Cần rà soát yếu tố đầu vào để dự báo tốt hơn
Trao đổi với Tuổi Trẻ, TS Nguyễn Huy Hoạch thành viên Hội đồng khoa học thuộc Hiệp hội Năng lượng Việt Nam, cho rằng bức tranh tăng trưởng tiêu thụ điện thấp hơn GDP là điều khó hiểu bởi cầu tiêu thụ điện thấp hơn đồng nghĩa với mức tiêu dùng điện giảm.
Điều này có thể do nhu cầu sử dụng điện tương đối bão hòa hoặc có thể đầu tư tăng chậm, nền kinh tế gặp khó khăn, gây suy giảm đầu tư và việc tăng tiết kiệm, thắt chặt chi tiêu khiến cho nhu cầu sử dụng điện không cao.
Do đó, ông Hoạch cho rằng thực trạng này đặt ra những vấn đề lớn, cần đánh giá tổng thể, toàn diện bức tranh sản xuất, kinh doanh của người dân, doanh nghiệp.
Theo ông Hoạch, mức tiêu thụ điện của các hộ tiêu dùng điện lớn dù có tăng so với trước, nhưng vẫn ở mức thấp so với dự báo là từ 10 - 12% và nhu cầu phát triển của ngành. Do đó, cần đánh giá lại tổng thể các dữ liệu đầu vào, nhu cầu đầu tư, kinh doanh và sử dụng điện, cũng như tiêu dùng điện của từng ngành để có phương án vận hành hệ thống sát thực tế hơn.
"Thực tế này đặt ra câu hỏi: Liệu có thừa điện hay không? Nhu cầu tiêu thụ điện có phù hợp với Quy hoạch điện 8 điều chỉnh hay không? Dù năm qua chỉ mới một số nhà máy đi vào vận hành nhưng chỉ số tăng trưởng điện thương phẩm trên cho thấy cần rà soát, đánh giá lại kỹ lưỡng hơn để có công tác dự báo, vận hành hệ thống tốt hơn", TS Hoạch khuyến cáo.
Cũng theo ông Hoạch, cần khuyến khích doanh nghiệp và người dân lắp đặt hệ thống điện tự sản tự tiêu để bổ sung thêm nguồn điện, giảm áp lực cho hệ thống, đầu tư các trang thiết bị sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, đặc biệt với những hộ tiêu dùng điện lớn như công nghiệp, xây dựng.
Kết quả khác xa các kịch bản dự báo
Vào cuối năm 2024, Bộ trưởng Bộ Công Thương đã yêu cầu chuẩn bị sẵn sàng kịch bản ứng phó để đảm bảo không xảy ra tình trạng mất cân đối cung - cầu.
Theo đó, ba kịch bản được đưa ra. Trong đó, với kịch bản cơ sở, tăng trưởng điện năng phải đạt từ 11 - 12%, các tháng mùa khô phải đạt từ 13% trở lên.
Với kịch bản cao, tăng trưởng từ 12 - 13% trở lên, các tháng mùa khô phải đạt 14% trở lên. Với kịch bản cực đoan, tăng trưởng phải đạt từ 14 - 15% trở lên, các tháng mùa khô phải đạt 16% trở lên.
Như vậy, so với kịch bản thấp nhất - kịch bản cơ sở với tăng điện năng phải đạt từ 11 - 12% - kết quả thực hiện trong năm 2025 vẫn thấp hơn nhiều, khi chỉ tăng 4,9%.
Tối đa: 1500 ký tự
Hiện chưa có bình luận nào, hãy là người đầu tiên bình luận