Công nhân thi công trên công trường đường sắt Trung Quốc - Lào, một dự án thuộc BRI - Ảnh: Xinhua

Tại Indonesia, dự án đường sắt cao tốc 6 tỉ USD nối Jakarta và Bandung phải hoạt động cầm chừng khi việc vận chuyển vật tư từ Trung Quốc bị hoãn lại do đại dịch. 

Các dự án thuộc Hành lang kinh tế Trung Quốc - Pakistan trị giá hơn 60 tỉ USD cũng bị đóng băng trong 8 tuần vì các lệnh hạn chế đi lại.

Trung Quốc hết tiền cho BRI?

Điều các chuyên gia và nhiều nước lo ngại nhất lúc này là năng lực giải ngân của Trung Quốc cho các dự án trong BRI sau dịch bệnh. 

Ngay cả trước khi COVID-19 bùng phát, dự án đầy tham vọng này đã quay cuồng vì tăng trưởng kinh tế chậm lại ở Trung Quốc, sự chỉ trích từ một số quốc gia đi vay và các nước phương Tây.

Virus corona đã khiến tổng sản phẩm quốc nội (GDP) của Trung Quốc trong quý đầu 2020 giảm 6,8% - mức giảm kỷ lục lần đầu tiên trong nhiều thập kỷ. 

Viết trên tạp chí The Diplomat, chuyên gia Plamen Tonchev thuộc Viện Quan hệ kinh tế quốc tế (Hi Lạp) nhận định kịch bản xấu nhất là Trung Quốc sẽ hết tiền cho các dự án trong BRI. 

Mặc dù hiện tại nền kinh tế số 2 thế giới cho thấy nhiều tín hiệu tích cực hơn phần còn lại của thế giới, khả năng tăng trưởng vọt trở lại là điều không thể với Trung Quốc. 

Theo ông Tonchev, với tỉ lệ thất nghiệp ở đô thị là 6,2%, các nhà lãnh đạo Trung Quốc sẽ phải cân nhắc kỹ lưỡng giữa việc đổ tiền ra bên ngoài và duy trì ổn định xã hội trong nước.

"Trung Quốc sẽ không thực hiện các khoản vay khổng lồ mà chúng ta đã thấy trong quá khứ, ví dụ như cho một dự án đường sắt lớn, một dự án cảng biển lớn hoặc một dự án đập thủy điện khổng lồ.

Các ngân hàng Trung Quốc đang đối mặt với bất ổn trong nước và có thể không có nhiều thanh khoản để tạo ra các khoản vay mới, lớn đáng kể cho các nước đang phát triển. 

Bên cạnh đó, họ có thể bị dư luận trong nước chỉ trích vì đã chuyển các nguồn lực rất quan trọng của đất nước ra nước ngoài trong bối cảnh khó khăn" - chuyên gia Agatha Kratz nhận định trong một báo cáo về BRI vừa mới được công bố.

Tuy nhiên, bà Kratz đã đưa ra một suy đoán mà nhiều chuyên gia đã bỏ qua: Trung Quốc có thể "chịu đấm ăn xôi" tại một số nước mà họ cần tạo ảnh hưởng và giữ quan hệ tốt đẹp. 

Nói cách khác, Bắc Kinh có thể sẵn sàng chi tiền cho vài dự án trong BRI nếu chúng đem lại lợi ích ngoại giao và chiến lược đáng kể.

"Trong bối cảnh căng thẳng vì dịch COVID-19, mọi sự hỗ trợ của Trung Quốc sẽ dễ nhận được sự hoan nghênh hơn. Cái giá để đóng vai vị cứu tinh chưa bao giờ rẻ như lúc này với Bắc Kinh" - bà Kratz nhận định.

Sẽ có BRI 2.0?

Truyền thông Trung Quốc vẫn tiếp tục ca ngợi BRI, nhấn mạnh đến việc các quốc gia tham gia sáng kiến đã nhận được sự giúp đỡ của Bắc Kinh ra sao trong COVID-19. Trên mặt học thuật, một số học giả có quan điểm ủng hộ Trung Quốc cũng bắt đầu viết bài bảo vệ.

Ji Xianbai, chuyên gia có nhiều bài viết trên truyền thông Nhà nước Trung Quốc, khẳng định Bắc Kinh sẽ không từ bỏ BRI và hồi sinh tham vọng này bằng trình tự hai bước để tạo ra "BRI 2.0".

Bước đầu tiên là tập trung vào các khía cạnh phi vật lý của BRI như Con đường tơ lụa sức khỏe (HSR) và Con đường tơ lụa kỹ thuật số (DSR). 

Mặc dù bắt đầu muộn vào năm 2016, HSR đang thu về lượng ngoại tệ đáng kể nhờ vào sự bùng nổ của COVID-19, khi nhu cầu đối với khẩu trang và các thiết bị y tế tăng vọt trên toàn cầu.

Về DSR, chuyên gia Ji cho rằng nhiều nước đã lấy cảm hứng từ cách Trung Quốc sử dụng công nghệ để chống dịch ra sao. 

Thêm vào đó, COVID-19 đã làm thay đổi cách người dân mua hàng, từ trực tiếp sang trực tuyến nên DSR chắc chắn "có đất diễn".

Trong bước thứ hai, theo ông Ji, Trung Quốc sẽ thúc đẩy mạnh mẽ việc đa phương hóa BRI, nhất là về tài chính. Cho đến nay, gần như toàn bộ các dự án trong BRI đều vay vốn từ các ngân hàng Trung Quốc. 

Do đó, để hạn chế các chỉ trích không minh bạch từ phương Tây và để giảm bớt áp lực cho các ngân hàng Trung Quốc, chuyên gia Ji nhận định Bắc Kinh nhiều khả năng sẽ lên tiếng mời các tổ chức tài chính quốc tế khác tham gia BRI như Ngân hàng Phát triển châu Á, Ngân hàng Thế giới hay ngân hàng của các quốc gia nhóm BRICS.

Mỹ nói tiền của IMF, World Bank sẽ không trả nợ cho Vành đai - Con đường của Trung Quốc

TTO - Bộ Tài chính Mỹ đang làm việc với hai tổ chức tiền tệ thế giới để tiền từ đây không được dùng để trả nợ cho sáng kiến Vành đai - Con đường của Trung Quốc.