Trước tính chất cấp bách, dự án được Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính yêu cầu hoàn thành trước năm 2025, là một phần trong tổng số 3.000km đường bộ cao tốc phải "về đích" đúng hẹn. 

Chính phủ, UBND TP.HCM đã liên tục có chỉ đạo đôn đốc, tháo gỡ vướng mắc. Sở Giao thông vận tải (nay là Sở Xây dựng) cũng có nhiều văn bản tham mưu, nhận diện vấn đề để đưa công trình bám sát mục tiêu đề ra. Tuy nhiên trong 10 gói thầu trên 76km qua địa phận TP.HCM vẫn còn nhiều gói đáng lo về tiến độ. Lý do vì sao?

Thời gian đã trôi qua 60%, có gói thầu mới đạt 24%

Theo dữ liệu dự án qua từng giai đoạn được Tuổi Trẻ thống kê, hiện tại gói thầu XL1 đến XL5 (cầu cạn đi qua TP Thủ Đức) đang là điểm sáng của dự án, gói XL3 đạt tiến độ cao nhất với 54,4%. Lý do vì phần lớn là cầu cạn, ít phụ thuộc vào nền đất yếu nên không bị ảnh hưởng nhiều vì thiếu cát gia tải.

Ngược lại, các gói thầu thuộc khu vực phía tây TP.HCM rất đáng lo ngại. Tại các huyện Củ Chi, Hóc Môn, Bình Chánh, nhiều đoạn tuyến mới chỉ làm được các công việc chuẩn bị, thi công cầm chừng vì thiếu vật liệu đắp nền. 

Đặc biệt, hai gói thầu XL8 và XL10 có tiến độ chậm nhất toàn dự án qua TP. Gói thầu XL10 do liên danh Công ty cổ phần 479 Hòa Bình - Công ty cổ phần Tập đoàn Cienco4 - Công ty cổ phần Dịch vụ và thương mại 68 - Công ty TNHH thương mại và dịch vụ vận tải xây dựng T&T - Công ty cổ phần Đầu tư và xây dựng 515 thi công, đến nay mới đạt 21,9% khối lượng dù đã trôi qua 44,1% thời gian.

Còn gói thầu XL8 do liên danh Công ty cổ phần Tập đoàn Cienco 4 - Công ty TNHH thương mại và dịch vụ vận tải xây dựng giao thông T&T - Công ty cổ phần Công trình giao thông Sài Gòn - Công ty cổ phần Đầu tư và xây dựng số 18 thi công, hiện có tiến độ 24,1%. Gói thầu này có thời gian thực hiện 1.080 ngày, tức 60,7% thời gian thực hiện hợp đồng.

Theo ghi nhận của Tuổi Trẻ, những ngày giữa tháng 5 công trường đường vành đai 3 đoạn qua các huyện Bình Chánh, Hóc Môn, Củ Chi khá đìu hiu, trái ngược với kỳ vọng về một đại công trình trọng điểm quốc gia.

Trên nhiều đoạn tuyến, cỏ dại mọc um tùm, lấn cả vào khu vực thi công. Xe cơ giới, máy móc chuyên dụng, công nhân... lác đác. Không có không khí của một công trường chạy nước rút. Dọc tuyến, một số đoạn mặt bằng vẫn nguyên vẹn lớp đất yếu, chưa có dấu hiệu san ủi. 

Những ụ cát nhỏ nằm rải rác lẻ tẻ, không đủ để hoàn thiện nền đường bài bản. Các gói thầu thi công nền đường tại đây đang ì ạch vì thiếu vật liệu gia tải, đặc biệt là cát. Có đoạn gần như không hề có hoạt động thi công nào trong suốt nhiều tuần qua.

Tiến độ trì trệ tại đây đang là điểm nghẽn lớn nhất, đe dọa mục tiêu hoàn thành đường vành đai 3 đoạn qua TP.HCM đúng cam kết vào năm 2025.

Đã trễ "thời gian vàng", thay giải pháp thi công sẽ tăng chi phí?

Theo thiết kế, dự án thành phần 1 đường vành đai 3 TP.HCM đoạn qua TP cần khoảng 6,6 triệu m³ cát để xử lý nền đất yếu bằng phương pháp gia tải. Tuy nhiên mới chỉ huy động được khoảng 2,15 triệu m³, còn thiếu gần 3,75 triệu m³. 

Trong đó, phần nhiều là cát thương mại (1,2 triệu m³), cát từ Campuchia (0,65 triệu m³). Trong khi đó cát từ các mỏ ở một số tỉnh tại miền Tây dù được kỳ vọng nhiều nhưng chỉ mới khoảng 0,3 triệu m³.

Theo các chuyên gia xây dựng, 3,75 triệu m³ cát chưa có là con số rất lớn và đường vành đai 3 TP.HCM đã trễ "thời gian vàng". Bởi khi có cát phải cần khoảng 10 tháng đến một năm để nền đất ổn định mới thi công lớp tiếp theo. Vì vậy, nếu không thay đổi biện pháp thi công, mục tiêu cơ bản hoàn thành dự án vào cuối năm nay là thách thức quá lớn.

Để đáp ứng tiến độ, các chuyên gia cho rằng cần có các giải pháp thay thế như hút chân không hoặc dùng cọc xi măng đất thay cho giải pháp bấc thấm kết hợp đắp cát truyền thống. Ưu điểm của các giải pháp này là rút ngắn thời gian xử lý nền. 

Đối với giải pháp cọc xi măng đất, một máy có thể làm 500 - 700m/ngày, làm đến đâu có thể thi công ngay lớp trên của bề mặt nền đường. Đổi lại, chi phí lại cao hơn nhiều, ước tính việc thực hiện giải pháp cọc xi măng đất sẽ tăng 40 - 50 tỉ đồng/km tùy theo điều kiện địa chất.

Trong khi đó, một cán bộ đang làm tại một dự án cao tốc ở phía Nam cho hay nếu muốn đưa giải pháp kỹ thuật thay thế đòi hỏi các thủ tục phê duyệt phải được đẩy nhanh. Đặc biệt, công tác giải ngân của chủ đầu tư phải khẩn trương và trên tinh thần là hỗ trợ tối đa, vì cái chung. Nếu giải ngân chậm trễ, nhà thầu sẽ gặp khó khăn về huy động nguồn lực, khi đó dự án khó đảm bảo tiến độ.

Trong bối cảnh cấp bách, suốt hai năm qua UBND TP.HCM đã nhiều lần ra văn bản yêu cầu chủ đầu tư, nhà thầu phải chủ động, tập trung đẩy nhanh tiến độ. 

Đơn cử như văn bản kết luận tại buổi làm việc với các nhà thầu chậm tiến độ dự án thành phần 1 đường vành đai 3 TP.HCM (cuối tháng 4-2025), UBND TP.HCM nhấn mạnh dự án phải đảm bảo các mốc thời gian, tiến độ. 

Ban Giao thông được yêu cầu phải chủ động phối hợp hướng dẫn, hỗ trợ nhà thầu trong tổ chức xây dựng nghiệm thu, thanh toán, đảm bảo tiến độ giải ngân. Đồng thời quản lý chặt tiến độ, nhanh chóng xem xét, giải quyết sớm cách xây dựng do nhà thầu đề xuất...

Ngoài ra, UBND TP.HCM cũng yêu cầu Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình giao thông TP.HCM (Ban Giao thông - chủ đầu tư) phải có biện pháp chế tài đối với các nhà thầu yếu kém (gửi lên hệ thống đấu thầu quốc gia, chấm dứt hợp đồng, thu hồi tạm ứng...). 

Bên cạnh đó, TP.HCM yêu cầu các nhà thầu khẩn trương, tăng cường nguồn lực, máy móc, tổ chức thi công 3 ca, 4 kíp... phương án huy động vật liệu cát đắp, đất đắp, xử lý nền đất yếu... bù lại tiến độ đã bị chậm.

Cỏ xanh um trên nhiều công trường vành đai 3 TP.HCM, nhà thầu nào đang chậm tiến độ?

Tại dự án đường vành đai 3 TP.HCM, bên cạnh các nhà thầu nỗ lực bứt tốc, vẫn còn một số nhà thầu làm rất chậm, ảnh hưởng đến tiến độ chung.