Hiện có 3 nhà máy điện mặt trời tại Ninh Thuận với tổng công suất 216,22 MW chưa có giá mua bán điện - Ảnh: TRUNG NAM

Quyết định 13 quy định mức giá mua bán điện cố định trong 20 năm (giá FIT) cho các dự án điện mặt trời vận hành thương mại trước ngày 1-1-2021, riêng các dự án tại Ninh Thuận được hưởng mức giá ưu đãi 9,35 cent/kWh nếu tổng công suất tích lũy không quá 2.000 MW. Do đó, những dự án điện mặt trời "lố" công suất 2.000 MW tại Ninh Thuận hoặc dự án ở các tỉnh khác hoàn thành trong 2021 đã rơi vào "khoảng trống" chính sách.

Điều này dẫn đến nhà đầu tư chưa được thanh toán tiền mua điện, hiện nhà đầu tư chỉ biết… chờ đợi chính sách mới sau gần 365 ngày chính sách cũ hết hiệu lực.

Vượt "room" 2.000 MW, không có giá mua điện

Các nhà đầu tư năng lượng tái tạo ở khu vực miền Trung đã cấp tốc xây dựng các dự án điện mặt quy mô lớn để kịp hưởng giá FIT trong năm 2020 nhưng một số dự án đã không về kịp tiến độ như nhà đầu tư kỳ vọng.

Tại tỉnh Ninh Thuận, các nhà đầu tư đã thi công ngày đêm để hoàn thành dự án song có những dự án "lố" ngưỡng công suất 2.000 MW, có chủ trương đầu tư sau ngày 23-11-2019 nên không đủ điều kiện để được hưởng mức giá 7,09 cent/kWh như Quyết định số 13. Cụ thể, hiện có 3 nhà máy điện mặt trời tại Ninh Thuận với tổng công suất 216,22 MW không thỏa mãn các điều kiện trên.

Do đó, chỉ một phần công suất dự án đã hoàn thành đáp ứng các tiêu chí giá điện 9,35 cent/kWh, được thanh toán tiền mua bán điện. Phần công suất còn lại, dù đã phát điện lên lưới, được bên mua là EVN xác nhận vận hành thương mại nhưng lại chưa được thanh toán khi các cơ quan ban hành chính sách chưa gỡ vướng dù một năm qua đã có nhiều cuộc họp được tổ chức giữa các bên.

Mới đây, EVN có văn bản số 7620 báo cáo Thủ tướng, Bộ Công thương về việc sẽ "dừng khai thác phần công suất chưa có cơ chế giá" của các nhà máy điện mặt trời Trung Nam, Thiên Tân 1.2 và Thiên Tân 1.3 từ ngày 1-1-2022 vì "chưa đảm bảo đầy đủ cơ sở pháp lý". Theo văn bản này, EVN đề xuất dừng mua điện các dự án này cho đến khi có Quyết định của Thủ tướng về cơ chế giá điện cho phần công suất nằm ngoài 2.000 MW.

Trước đó, Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công thương) cũng đã có văn bản trả lời đề xuất của EVN, trong đó "đề nghị EVN thực hiện theo hợp đồng mua bán điện đã ký và phù hợp với các quy định của pháp luật hiện hành".

Như vậy, EVN dự kiến thực hiện dừng khai thác công suất chưa có cơ chế giá của các dự án điện mặt trời tại tỉnh Ninh Thuận, trong đó có 172,12 MW của Trung Nam, công suất còn lại thuộc về dự án Thiên Tân.

Sớm có chính sách giá mới để gỡ khó

Trong số các dự án dự kiến bị dừng khai thác công suất tại Ninh Thuận, dự án của Trung Nam rơi vào một "thế khó" khi đây là dự án đầu tư "có điều kiện", nhà đầu tư xây dựng dự án điện mặt trời công suất 450 MW đồng thời đầu tư hệ thống trạm biến áp 500kV, đường dây truyền tải 500kV, 220kV (gọi tắt dự án 450 MW).

Hệ thống trạm biến áp 500kV, đường dây truyền tải 500kV, 220kV do tư nhân đầu tư tại Ninh Thuận đã vận hành hơn 1 năm - Ảnh: TRUNG NAM

Trong bối cảnh các dự án năng lượng tái tạo ở tỉnh này gặp khó về giải tỏa công suất khi tiến độ đầu tư các dự án truyền tải chưa phát triển đồng bộ, tỉnh Ninh Thuận đã đề xuất bổ sung quy hoạch VII (điều chỉnh) dự án 450 MW để thu hút tư nhân đầu tư.

Đến ngày 9-1-2020, Thủ tướng đã có văn bản đồng ý đề xuất bổ sung quy hoạch dự án này, trong đó yêu cầu trạm biến áp và các đường dây truyền tải phải đưa vào vận hành đồng bộ trong năm 2020 "để truyền tải, giải tỏa hết công suất các nhà máy điện mặt trời này và các nhà máy điện năng lượng tái tạo khác trong khu vực vào hệ thống điện quốc gia".

Theo lý giải của ông Nguyễn Tâm Tiến - tổng giám đốc Trung Nam - do ưu tiên hoàn thành trạm biến áp và đường dây truyền tải 500kV đúng đúng tiến độ nên nhà máy điện mặt trời 450 MW đã không thể hoàn thành sớm hơn dự kiến dù phía doanh nghiệp đã nỗ lực thi công ngày đêm.

Theo ông Tiến, doanh nghiệp này đã bỏ ra gần 2.000 tỉ đồng để xây dựng dự án truyền tải và hiện truyền tải hộ cho nhiều dự án trên địa bàn Ninh Thuận, trong tương lai sẽ truyền tải cho nhà máy nhiệt điện BOT Vân Phong với tổng công suất 1.200 MW.

Đến nay, phía nhà đầu tư vẫn tự bỏ kinh phí, nhân sự để vận hành dự án trạm biến áp, đường dây 500kV này, góp phần truyền tải 2 tỉ kWh. Trong khi đó, nhà máy điện mặt trời 450 MW của Trung Nam chỉ chiếm tỉ trọng 8% trong quy mô truyền tải.

Ông Tiến cho hay dù tự đầu tư đường dây truyền tải, sau này sẽ bàn giao cho EVN với giá 0 đồng, song phía doanh nghiệp này được hưởng giá FIT theo quyết định 13 chỉ 277,88 MW, số công suất còn lại vẫn chưa được thanh toán bởi chưa có chính sách mới cho các dự án tại Ninh Thuận và tới đây đối diện nguy cơ bị ngưng huy động phần công suất còn lại này.

"Trung Nam sẽ hoàn trả các khoản vay từ tổ chức tín dụng để đầu tư dự án bằng nguồn doanh thu duy nhất là bán điện của nhà máy 450 MW theo phương án tài chính. Do đó, nếu dừng khai thác công suất 172,12 MW chưa xác định được giá sẽ phá vỡ cam kết của nhà đầu tư với các tổ chức tài trợ vốn, gia tăng áp lực trong chi trả nợ vay, ảnh hưởng đến uy tín, hình ảnh và hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp" - ông Tiến khẳng định.

Trung Nam cho hay đã bỏ gần 2.000 tỉ đồng để xây dựng dự án truyền tải 500kV tại Ninh Thuận - Ảnh: TRUNG NAM

Trước đó, tại báo cáo số 51 ngày 28-7, Bộ Công thương từng gỡ khó cho doanh nghiệp khi đề xuất các dự án nằm ngoài công suất 2.000 MW tại Ninh Thuận được hưởng cơ chế giá 7,09 cents/kWh.

Bộ Công thương cũng nhận định "nếu không có cơ chế giá điện để các chủ đầu tư sớm ký hợp đồng bán điện với EVN thì chủ đầu tư các dự án này sẽ rất khó khăn trong đảm bảo dòng tiền và trả nợ ngân hàng, đồng thời cũng không có cơ sở thực hiện nghĩa vụ thuế với địa phương".

Do đó, vấn đề được các nhà đầu tư kỳ vọng hiện nay là cần sớm có cơ chế, hành lang chính sách mới về mua bán điện đối với các dự án điện mặt trời nói riêng và các dự án năng lượng tái tạo nói chung để thay thế các cơ chế đã hết hiệu lực. Điều này sẽ giúp giải quyết những vấn đề tồn tại cũng như thu hút các nguồn lực đầu tư tư nhân, không chỉ doanh nghiệp nội mà còn thu hút các nguồn lực quốc tế.

Vì sao các tỉnh đồng loạt gửi kiến nghị, nơi nào cũng muốn xây điện gió?

TTO - Các tỉnh đồng loạt gửi kiến nghị bổ sung hàng loạt dự án điện vào quy hoạch, trong đó các tỉnh đều đề nghị bổ sung hàng ngàn MW điện gió trong thời điểm Chính phủ tiếp tục hoàn thiện quy hoạch điện 8.