Nhiều người gốc Á đến Tổng lãnh sự quán Trung Quốc ở Houston sau thông tin nơi này bị đóng cửa - Ảnh: AFP

Theo giới phân tích, việc đóng cửa lãnh sự quán ở Houston, bang Texas chỉ là bước đầu mang tính cảnh cáo buộc Bắc Kinh suy nghĩ lại cách thức vận hành các cơ quan lãnh sự và ngoại giao trên đất Mỹ.

Việc lựa chọn lãnh sự quán Trung Quốc tại Houston còn mang ý nghĩa khác liên quan lịch sử. Chuyến thăm Houston năm 1979 của nhà lãnh đạo Trung Quốc Đặng Tiểu Bình đã mở đường cho việc thiết lập cơ quan lãnh sự đầu tiên của Bắc Kinh trên lãnh thổ Mỹ.

Nhưng cần biết rằng ngày 23-7, Tổng thống Mỹ Donald Trump lại tuyên bố không loại trừ khả năng đóng cửa tiếp các lãnh sự quán khác của Trung Quốc tại nước này.

Mỹ có bằng chứng?

Các thông cáo của Bộ Ngoại giao Mỹ trong ngày 22-7 nêu rõ lãnh sự quán Trung Quốc ở Houston bị đóng cửa để "bảo vệ tài sản trí tuệ Mỹ và thông tin cá nhân của người Mỹ". Trong khi Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị cùng nhiều tờ báo khác của Bắc Kinh phủ nhận những cáo buộc này, giới quan sát nhận định khả năng cao Mỹ thực sự đã có bằng chứng trong tay.

Trợ lý ngoại trưởng Mỹ đặc trách Đông Á, ông David Stilwell, khẳng định lãnh sự quán ở Houston là "trung tâm" các hoạt động gián điệp kinh tế của Trung Quốc với các binh sĩ đội lốt sinh viên tới Mỹ học tập và đánh cắp các nghiên cứu về nước. 

Tờ New York Times, không rõ bằng cách nào, đã thu thập được một tài liệu dài 7 trang liệt kê các cuộc điều tra của Cục Điều tra liên bang Mỹ (FBI) có liên quan đến lãnh sự quán Trung Quốc ở Houston. 

Giám đốc FBI, ông Christopher Wray, hồi đầu tháng này cho biết cứ cách 10 tiếng cơ quan này lại mở một cuộc điều tra phản gián liên quan Trung Quốc và trong các ví dụ ông đưa ra, có bốn trường hợp nằm trong khu vực phụ trách của lãnh sự quán Houston.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, TS Nguyễn Tăng Nghị (khoa quan hệ quốc tế, ĐH KHXH&NV TP.HCM) nhận định lý do khiến Mỹ "xuống tay" với Trung Quốc có thể xuất phát từ việc các nhà ngoại giao Trung Quốc đang tiến hành các hoạt động thu thập tin tức tình báo, vốn không nằm trong những việc viên chức lãnh sự có thể làm theo thỏa thuận song phương. 

Theo ông Tăng Nghị, khả năng cao Mỹ sẽ không công bố cụ thể các hành vi của Trung Quốc vì liên quan an ninh quốc gia. Tuy nhiên, Washington có thể sẽ gửi một vài thông tin đến Bắc Kinh để thể hiện "chúng tôi biết rõ chuyện quý vị đang làm".

Nguồn: DUY LINH (theo Global Times) - Đồ họa: Tấn Đạt

Phù hợp luật định

TS Tăng Nghị khẳng định việc Mỹ yêu cầu đóng cửa lãnh sự quán Trung Quốc là không sai, chiếu theo Công ước Vienna năm 1963 về quan hệ lãnh sự và thỏa thuận lãnh sự song phương giữa hai nước năm 1981. 

Tuy nhiên, truyền thông Trung Quốc đã không đề cập những điều này và cho rằng chính quyền Trump đang tập trung "xử" Bắc Kinh vì muốn kiếm phiếu trong bầu cử.

Theo Công ước Vienna 1963, việc thực hiện chức năng lãnh sự sẽ do hai nước tự thỏa thuận, miễn là không trái công ước quốc tế. 

Trong thỏa thuận lãnh sự song phương được ký năm 1980 ở Washington, Trung Quốc và Mỹ đều đồng ý rằng việc thực hiện các chức năng lãnh sự và dịch vụ lãnh sự "dựa trên nguyên tắc có đi có lại". Việc mở thêm hay điều chỉnh số lượng nhân viên ngoại giao phải nhận được sự đồng ý của nước tiếp nhận.

Ngoài thúc đẩy giao lưu văn hóa, thương mại và tăng cường hữu nghị song phương, Mỹ và Trung Quốc cũng đồng ý lãnh sự quán có thể "bằng các biện pháp hợp pháp, tìm hiểu tình hình và diễn biến trong đời sống thương mại, kinh tế, văn hóa và khoa học nước sở tại" và báo cáo về nước. 

Từ khóa cần nhấn mạnh ở đây là "hợp pháp". Tuy nhiên, theo Bộ Ngoại giao Mỹ, các nhà ngoại giao Trung Quốc không chỉ vi phạm luật sở tại mà còn can thiệp vào công việc nội bộ của nước này.

Công kích Trung Quốc lợi dụng, quấy nhiễu trật tự thế giới, Mỹ kêu gọi đồng minh tăng sức ép

TTO - Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo khẳng định Mỹ sẽ không dung thứ cho sự quấy nhiễu trật tự thế giới của Trung Quốc.