Mới đây, một nghiên cứu với quy mô toàn cầu về tác động tiêu cực của việc trẻ em dưới 13 tuổi sử dụng điện thoại thông minh đã được công bố trên tạp chí Phát triển và Năng lực con người (Journal of the Human Development and Capabilities). Nhiều cảnh báo và khuyến nghị đã được đưa ra.

Trẻ em nghiện điện thoại: Nghiêm trọng hơn cả lâu nay vẫn nghĩ

Nghiên cứu phân tích dữ liệu từ hơn 100.000 người trẻ tại 163 quốc gia, kết quả cho thấy trẻ sở hữu smartphone trước 13 tuổi có nguy cơ cao gặp các vấn đề sức khỏe tâm thần nghiêm trọng như lo âu, trầm cảm, lòng tự trọng thấp, cảm xúc dễ bị tách rời, ý nghĩ tự hại, hành vi hung hăng, cảm giác xa rời thực tế...

Nguyên nhân chính, theo nhóm tác giả, là do trẻ em tiếp xúc với mạng xã hội quá sớm, kéo theo hệ quả như mất ngủ, bị bắt nạt trên mạng và gia tăng mâu thuẫn trong mối quan hệ gia đình.

Nghiên cứu khuyến nghị trẻ nên được tiếp xúc smartphone muộn hơn tuổi 13, đồng thời nhấn mạnh nên chọn thời điểm phù hợp với sự trưởng thành cảm xúc, nhận thức của trẻ, khuyến nghị hạn chế cho trẻ sử dụng mạng xã hội ít nhất đến 16 tuổi...

Trong khi đó, theo tờ The Times of India, Sở Y tế TP Ghaziabad (Ấn Độ) ngày 8-7 vừa qua đã ban hành một thông cáo về chứng "nghiện điện thoại di động", nêu rõ rằng đã có ghi nhận trẻ em có những vấn đề về hành vi ngày càng gia tăng và việc sử dụng điện thoại di động quá mức là một trong những nguyên nhân chính. 

Y tế trưởng, tiến sĩ Akhilesh Mohan, viết: "Việc sử dụng quá mức các thiết bị di động có liên quan đến một loạt bệnh lý thể chất, bao gồm mỏi mắt, béo phì, đau đầu và đau lưng do ngồi lâu. 

Ngoài ra nó còn làm gián đoạn thói quen ăn uống và ngủ nghỉ, góp phần gây ra một loạt vấn đề sức khỏe".

Tiến sĩ Akhilesh Mohan cho biết thêm rằng chứng "nghiện điện thoại" này dẫn đến việc trẻ em sao nhãng trách nhiệm, tránh các tương tác xã hội, biểu hiện các dấu hiệu căng thẳng, lo lắng và bỏ qua các nhiệm vụ khác.

Những vấn đề về hành vi ở trẻ em có thể dẫn đến những tình huống nguy hiểm, chẳng hạn như kiểm tra tin nhắn khi đang lái xe và có thể góp phần vào sự sa sút trong học tập, vi phạm các quy tắc xã hội, tăng nguy cơ lạm dụng chất gây nghiện và tội phạm mạng. Đáng báo động, cũng có một sự gia tăng đáng chú ý về xu hướng tự tử có liên quan đến những vấn đề này.

Các cảnh báo này được đưa ra trong bối cảnh số lượng phụ huynh bày tỏ lo ngại về những thay đổi hành vi ở con cái của họ ngày càng tăng vì sử dụng điện thoại quá nhiều. 

"Thông cáo này cũng được phổ biến để tận dụng tối đa số điện thoại đường dây nóng Tele Manas 14416, nơi mọi người có thể nhận được sự trợ giúp và tư vấn về sức khỏe tâm thần" - tiến sĩ Mohan cho biết.

Các khuyến nghị bao gồm giảm dần thời gian sử dụng màn hình, khuyến khích chơi các hoạt động ngoài trời và cho trẻ tham gia các hoạt động xã hội. Các bậc phụ huynh cũng được khuyên nên làm gương trong việc sử dụng điện thoại di động một cách có trách nhiệm và dành thời gian chất lượng cho con cái.

Trong khi đó, giáo sư Gloria Mark - khoa tin học tại Đại học California Irvine - chia sẻ với tờ The Guardian rằng trẻ em có một bộ não đang trong quá trình phát triển và một trong những phần quan trọng nhất là vùng đảm nhiệm chức năng điều hành, khu vực giúp chúng ta kiểm soát sự chú ý, lọc bỏ các yếu tố gây sao nhãng. 

Tuy nhiên chức năng này chưa hoàn thiện cho đến khi trẻ bước vào độ tuổi vị thành niên. Điều đó có nghĩa là trẻ em chưa có khả năng tự điều chỉnh sự tập trung tốt như người lớn.

Bên cạnh đó, trẻ em dễ hình thành thói quen từ những hành vi lặp đi lặp lại. Khi sử dụng điện thoại thường xuyên, những thói quen này có thể nhanh chóng ăn sâu và rất khó thay đổi. 

Nếu thay vì ra ngoài chơi đùa cùng bạn bè, trẻ dành phần lớn thời gian tương tác với màn hình, các em có thể đánh mất sự phát triển cảm nhận của bản thân. 

Việc tham gia các hoạt động vận động như chạy nhảy, leo trèo hay chơi thể thao là vô cùng cần thiết để phát triển khả năng phối hợp và nhận thức thể chất. Thế nhưng điện thoại và máy tính lại không mang đến những cơ hội quý giá đó...

Khuyến nghị: cha mẹ hãy làm gương

Tiến sĩ Tara Thiagarajan, vị sáng lập và giám đốc khoa học Tổ chức Sapien Labs, có quan điểm rõ ràng rằng cần hành động ngay để có giải pháp hạn chế trẻ em phụ thuộc điện thoại thông minh.

Điều đặc biệt cần quan tâm là trong khi trước đây nhiều nghiên cứu tập trung vào hệ lụy của điện thoại thông minh với trẻ em là sức khỏe thể chất và các chứng trầm cảm, lo âu thì nghiên cứu sau này đã làm rõ khả năng điều tiết cảm xúc và lòng tự trọng của trẻ. 

Nhà xã hội học Jonathan Haidt, trong cuốn sách ông viết Thế hệ bất an: Cách mạng tái lập thời thơ ấu gây ra đại dịch sức khỏe tâm thần, đã đề xuất trẻ trước 16 tuổi không nên phụ thuộc vào mạng xã hội. 

Nhà xã hội học này trích dẫn nhiều nghiên cứu, trong đó có nghiên cứu tại Vương quốc Anh, cho thấy sự phụ thuộc mạng xã hội ở giai đoạn trẻ em dậy thì có thể dẫn đến sự giảm mạnh thái độ hài lòng cuộc sống. Đây là một vấn đề rất phức tạp mà xã hội cần quan tâm.

Tuy nhiên các bậc phụ huynh cũng không nên hoảng hốt hay quá căng thẳng việc trẻ sớm bị phụ thuộc vào điện thoại.

Hầu hết chuyên gia đều cho rằng vấn đề này có thể giải quyết được khi phụ huynh đi đầu làm gương trong việc cai "nghiện" mạng xã hội. 

Họ hãy thẳng thắn nói với con cái rằng chính cha mẹ cũng bị tình trạng đó nhưng họ đã nhận thức được hệ quả không tốt và đang tìm cách thoát ra. Họ cũng mong muốn con cái như vậy.

Khi được hỏi làm sao để con người có thể rời xa chiếc điện thoại khi mọi khía cạnh của cuộc sống, từ các mối quan hệ, công việc cho đến đời sống cá nhân đều gắn liền với nó, tiến sĩ Amy Orben - nhà tâm lý học hiện đang đứng đầu nhóm nghiên cứu sức khỏe tâm thần kỹ thuật số tại Đơn vị khoa học nhận thức và não bộ MRC, Đại học Cambridge - chia sẻ trên The Guardian: "Tất cả chúng ta đều sống trong cùng một hệ thống như vậy, mỗi người lại có những cách trải nghiệm khác nhau. Với điện thoại cũng vậy, điều quan trọng là ta cần hiểu rõ động cơ sử dụng, biết tự nhìn lại bản thân để xác định điều gì phù hợp và điều gì không".

Khi cha mẹ làm gương hạn chế chiếc điện thoại lúc nào cũng khư khư trên tay, con cái sẽ noi theo. 

Ở Việt Nam, thạc sĩ tâm lý Đặng Hoàng An - nguyên giảng viên Trường ĐH Sư phạm TP.HCM - cho rằng trong thời đại số mọi thông tin diễn ra rất nhanh, vai trò của cha mẹ càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. 

Cha mẹ không thể chỉ là người giám sát một chiều mà phải đồng hành và định hướng. Không nên trao cho điện thoại một vị trí quyền lực trong cuộc sống của trẻ. Thay vào đó phụ huynh cần cùng con xem, phân tích nội dung clip để nói rõ đâu là giải trí, độc hại, đâu là giáo dục nghiêm túc, giá trị nhân văn, tử tế.

Đặc biệt theo ông An, phụ huynh cần đưa con vào thế giới tương tác thật như vui chơi, trò chuyện, học kỹ năng sống như bơi lội. Có thể đặt ra tình huống giả định về rủi ro, nguy hiểm xảy ra rồi giáo dục con cách phản ứng, xử lý thế nào trong bối cảnh đó, kể cả lúc có cha mẹ ở đó hay không. Cha mẹ và con có thỏa thuận rõ ràng về thời gian và nội dung sử dụng màn hình, chỉ xem nội dung tích cực.

Thế giới thực bên ngoài chiếc điện thoại có rất nhiều điều thú vị, tốt đẹp cần khám phá, trải nghiệm và rèn luyện. "Nhưng quan trọng nhất cha mẹ phải là tấm gương. Nếu người lớn hay lướt mạng, con cũng học theo. Việc giảm thời gian dùng điện thoại không chỉ vì con mà vì bản thân mình trước" - ông An nói.

Trẻ em 'nghiện' điện thoại - Kỳ 1: Để trẻ xài điện thoại cho 'đỡ quậy'?

Tình trạng trẻ em sử dụng điện thoại xem các chương trình mạng và chơi game đang phổ biến khắp thế giới, thậm chí nhiều trẻ như "nghiện" cái màn hình nhỏ trên tay với các hệ lụy xấu nặng nề đến tâm sinh lý.