Tranh dân gian Đông Hồ chính thức là di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp

THIÊN ĐIỂU

Chiều nay 9-12, Ủy ban Liên chính phủ Công ước 2003 đã thông qua quyết định ghi danh di sản nghề làm tranh dân gian Đông Hồ vào danh sách Di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp.

Quyết định được đưa ra trong kỳ họp lần thứ 20 của Ủy ban Liên chính phủ Công ước 2003 về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể của UNESCO đang diễn ra tại Ấn Độ.

Đây là di sản thứ 17 của Việt Nam được UNESCO ghi danh vào các danh sách di sản văn hóa phi vật thể của UNESCO, di sản thứ 37 được UNESCO ghi vào các danh sách của UNESCO (gồm 9 di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới, 17 di sản văn hóa phi vật thể và 11 di sản tư liệu).

Chỉ còn vài hộ gia đình làm tranh dân gian Đông Hồ

Theo Ủy ban Liên chính phủ Công ước 2003 về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể, hồ sơ đề cử di sản văn hóa phi vật thể nghề làm tranh dân gian Đông Hồ của Việt Nam đáp ứng các tiêu chí ghi danh vào danh sách Di sản văn hóa phi vật thể cần bảo vệ khẩn cấp.

Đó là, tranh dân gian Đông Hồ gắn bó mật thiết với các lễ tiết quan trọng như Tết Nguyên đán và Tết Trung thu, cũng như các nghi lễ thờ cúng tổ tiên và thần linh.

Tuy nhiên ngày nay số lượng nghệ nhân lành nghề đã giảm mạnh (theo hồ sơ đề cử, chỉ còn vài hộ gia đình duy trì nghề), do thế hệ trẻ ít quan tâm, nghề khó bảo đảm sinh kế, và nhu cầu sử dụng tranh in khắc gỗ trong các dịp lễ truyền thống giảm sút.

Số người có tay nghề cao và tâm huyết theo đuổi nghề đã quá ít để duy trì việc truyền dạy và làm tranh, nên nghề cần được bảo vệ khẩn cấp.

500 năm nghề làm tranh dân gian Đông Hồ

Theo Cục Di sản văn hóa, nghề làm tranh dân gian Đông Hồ ở khu phố Đông Khê, phường Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh, ra đời cách đây khoảng 500 năm.

Cộng đồng thực hành nghề đã tạo ra những bức tranh có đặc trưng riêng về chủ đề, kỹ thuật in, màu sắc và đồ họa bằng kỹ thuật in khắc gỗ.

Các chủ đề của tranh thường bao gồm tranh thờ, chúc tụng, tranh lịch sử, tranh sinh hoạt, tranh phong cảnh, gắn với tập tục treo tranh vào ngày Tết Nguyên đán, Tết Trung thu, thờ cúng tổ tiên và thờ thần.

Các công đoạn sáng tác mẫu, khắc ván in, làm màu, in tranh đều bằng tay. Mẫu tranh được vẽ bằng bút lông, mực nho trên giấy bản và khắc trên ván gỗ thị.

Các màu được chế biến từ nguyên liệu tự nhiên: màu xanh từ lá chàm, màu đỏ từ sỏi son, màu vàng từ hoa hòe và quả dành dành, màu trắng từ bột sò điệp bị phong hóa, màu đen từ tro lá tre, rơm nếp.

Tranh được in úp ván với 5 màu cơ bản trên giấy dó đã được phủ một lớp hồ điệp. Các màu được in theo nguyên tắc màu đỏ in trước, tiếp đến màu xanh, vàng, trắng. Ván nét màu đen in cuối cùng để hoàn thiện bức tranh.

Bắc Ninh có 6 di sản được UNESCO ghi danh

Tính đến nay, cả nước đã có 37 di sản được ghi vào các danh sách của UNESCO.

Trong đó, tỉnh Bắc Ninh có các di sản tiêu biểu được UNESCO công nhận, ghi danh gồm: 5 di sản văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại (quan họ Bắc Ninh, nghề làm tranh dân gian Đông Hồ, ca trù, tín ngưỡng thờ Mẫu, kéo co Hữu Chấp); một di sản văn hóa thế giới liên tỉnh (quần thể Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc).

Trong đó có các di tích quan trọng như chùa Vĩnh Nghiêm; mộc bản kinh Phật chùa Vĩnh Nghiêm được đưa vào danh mục Ký ức thế giới khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

UNESCO đánh giá cao hồ sơ bảo vệ khẩn cấp nghề làm tranh Đông Hồ

Trợ lý tổng giám đốc phụ trách văn hóa của UNESCO đánh giá cao việc chuẩn bị hồ sơ công nhận nghề làm tranh Đông Hồ là di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp.