Tỉ phú Jack Ma, sở hữu tài sản trị giá 27,7 tỉ USD, từng bị ĐH Harvard đánh trượt 10 lần - Ảnh: Reuters

Có thể dễ nhận thấy quan điểm đó qua khẩu khí của các quan chức Mỹ như Peter Navarro, lãnh đạo Hội đồng thương mại quốc gia mới thành lập, hay ứng viên đại diện thương mại Mỹ Robert Lighthizer.

Họ mạnh mẽ đòi phản ứng với việc Bắc Kinh bất tuân thỏa thuận khi gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), hay mới đây ứng viên Bộ trưởng Thương mại Wilbur Ross gọi Trung Quốc là quốc gia bảo hộ nhất thế giới.

Người đứng đầu, Tổng thống Mỹ Donald Trump cũng khẳng định việc làm trong ngành công nghiệp của Mỹ thất thoát vào tay các nước như Trung Quốc, Mexico và dọa áp thuế cao đối với các sản phẩm nhập khẩu từ Trung Quốc.

Theo Bloomberg, đã có nhiều phản ứng từ phía Trung Quốc, như nhà tỉ phú kinh doanh mạng Jack Ma chỉ ra rằng kinh tế Mỹ đi xuống bởi hàng loạt cuộc chiến ở nước ngoài mà Washington tham gia từ năm 2001 chứ không phải bị Bắc Kinh cướp việc làm.

Về cơ bản, ông chủ của trang kinh doanh trên mạng Alibaba cho rằng Mỹ đã lãng phí quá nhiều cho các cuộc chiến “vô nghĩa” này thay vì đầu tư vào kinh tế.

Tiên trách kỉ

“Trong 30 năm qua, người Mỹ có 13 cuộc chiến và chi 40,2 ngàn tỉ USD - ông Ma từng công khai phát biểu tại Diễn đàn kinh tế thế giới ở Davos vừa qua - Sẽ ra sao nếu họ chi một phần tiền xây dựng hạ tầng, giúp các lao động cổ cồn trắng và cổ cồn xanh?”.

Thực tế là ngân sách quốc phòng của Mỹ năm 2015 vào khoảng 596 tỉ USD, cao nhất thế giới.

Theo vị tỉ phú Trung Quốc, khi còn trẻ, ông thường nghe danh các công ty lớn của Mỹ như Ford, Boeing nhưng thời gian qua Mỹ chỉ còn Phố Wall, thung lũng Silicon.

“Chuyện gì đã xảy ra? Cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008 quét sạch 19,2 ngàn tỉ USD riêng ở Mỹ và làm biến mất 34 triệu việc làm toàn cầu. Nếu các khoản chi vào Trung Đông, Phố Wall được dành cho miền Trung - Tây nước Mỹ, phát triển công nghiệp ở đó, mọi chuyện có thể khác rất nhiều”, vị tỉ phú Trung Quốc nêu vấn đề.

Trong khi đó, các công ty đa quốc gia của Mỹ như IBM, Microsoft, Cisco... kiếm bộn tiền từ quá trình toàn cầu hóa nhưng không rõ lợi nhuận đã đi về đâu.

“Vì vậy các nước khác không cướp việc làm của các anh, mà là chiến lược của các anh, các anh đã không chi tiền đúng cách” - nhà tỉ phú giàu thứ hai Trung Quốc lập luận.

Ông cũng cho rằng người Mỹ không giỏi chuyện học hành. “Họ lẽ ra nên dành tiền cho chính người dân của mình. Không phải ai cũng đậu ĐH Harvard, như tôi chẳng hạn” - người có đến 10 lần không vào được ĐH Harvard gợi ý.

Ông Ma - nhà sáng lập công ty bán lẻ trực tuyến lớn nhất thế giới Alibaba năm 1999 - cũng cho rằng các tổ chức như WTO chỉ thiết kế riêng cho các nước phát triển.

Cơn khát quân sự

Trong khi đó, theo chuyên gia kinh tế chính trị Trung Quốc Douglas Bulloch phân tích trên tạp chí Forbes, quan điểm xuyên suốt của WTO là hạn chế sự can thiệp gián tiếp của chính phủ vào kinh tế mà để thị trường tự đưa ra các quyết định đầu tư và đây cũng là điểm căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc. Tuy nhiên “nếu mở rộng qua điểm của ông (Ma) ra một chút, ông có thể đang gợi ý rằng Mỹ có thể đơn giản là cướp lại việc làm”.

Bình luận sâu hơn, ông Bulloch cũng đề cập đến giai đoạn phớt lờ kinh tế của Mỹ những năm 1960, 1970 được gọi là sự “chèn lấn”, khi các chi tiêu của chính phủ - cho quân sự - lấn các khoản đầu tư, dẫn đến việc phải vay mượn nước ngoài để bù đắp thâm hụt những năm sau 1980.

Nhiều nhà sản xuất nước ngoài như Nhật Bản, Đài Loan... sẵn sàng mua đồng USD và trái phiếu Mỹ để kiểm soát tiền tệ và giữ vững xuất khẩu. Những khoản tiền mà những nhà xuất khẩu này kiếm được từ Mỹ được cho vay ngược lại Mỹ khiến nợ của Washington tăng chưa từng thấy.

“Nói cách khác, nếu Mỹ không có cơn khát chi tiêu quân sự, họ đã không phải phát hành một lượng lớn trái phiếu kho bạc, Trung Quốc vì vậy sẽ không thể tự do đầu tư vào những trái phiếu đó” - ông Bullock viết.