Ủy ban Thường vụ Quốc hội vừa cho ý kiến và thống nhất trình Quốc hội thông qua dự án nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều nghị quyết số 98 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP.HCM tại kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV.

Mục tiêu nghị quyết nhằm tiếp tục hoàn thiện cơ sở pháp lý, đảm bảo cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội, khả thi, hiệu quả hơn, đáp ứng yêu cầu cấp thiết trong thu hút nhà đầu tư chiến lược, huy động nguồn lực trong và ngoài nước cho đầu tư phát triển TP.HCM sau hợp nhất. 

Quan trọng hơn là khắc phục những khó khăn, vướng mắc, bất cập phát sinh trong quá trình thi hành nghị quyết 98 để xây dựng, phát triển TP.HCM trở thành siêu đô thị lớn nhất tại Đông Nam Á với vị trí, vai trò là đầu tàu dẫn dắt, hạt nhân, động lực tăng trưởng của vùng Đông Nam Bộ và Tây Nam Bộ.

Tập trung vào 2 nhóm cơ chế, chính sách lớn

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế - Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi cho biết việc sửa đổi nghị quyết 98 sẽ tạo hành lang thể chế mới, đủ mạnh để TP.HCM phát triển tiên phong trong bối cảnh không gian đô thị được mở rộng sau sáp nhập. Theo ông, TP.HCM không chỉ tăng về diện tích và dân số mà còn nâng tầm vai trò, vị thế, hướng đến nhóm 100 TP hàng đầu thế giới.

Theo ông Mãi, lần sửa đổi này, nghị quyết tập trung vào hai nhóm cơ chế, chính sách lớn, trong đó chính sách thu hút nhà đầu tư chiến lược được mở rộng đáng kể. 

Dự thảo cho phép TP.HCM linh hoạt lựa chọn, ưu đãi các dự án quy mô lớn, với danh mục ưu tiên lên tới 11 nhóm lĩnh vực như: du lịch, nghỉ dưỡng cao cấp, y tế chuyên sâu, văn hóa và thể thao, môi trường, logistics, hạ tầng đô thị và các dự án thuộc khu thương mại tự do (FTZ). Ngưỡng vốn dự án trải từ 2.000 - 75.000 tỉ đồng.

Tiêu chí xác định nhà đầu tư chiến lược cũng được đổi mới theo hướng thực chất hơn là bỏ yêu cầu về vốn điều lệ, tổng tài sản và chuyển sang đánh giá tỉ lệ vốn chủ sở hữu và khả năng huy động vốn. Các nhà đầu tư chiến lược sẽ được hưởng ưu đãi mạnh về thuế, hoạt động R&D, cùng cơ chế giải ngân linh hoạt, những yếu tố giúp TP.HCM tăng sức cạnh tranh trong thu hút tập đoàn lớn.

Điểm đột phá quan trọng nhất là chính sách về FTZ. Trước đây phải trình Thủ tướng, nay TP.HCM được trao quyền quyết định thành lập, mở rộng, điều chỉnh ranh giới và quy định thủ tục thành lập FTZ. Mô hình quản lý "một đầu mối" giao Ban quản lý Khu chế xuất - khu công nghiệp đảm nhiệm cả chức năng hành chính công lẫn hỗ trợ doanh nghiệp, giúp rút gọn mạnh quy trình đầu tư.

FTZ còn được áp dụng cơ chế đất đai linh hoạt, cho phép giao hoặc cho thuê đất không qua đấu giá đối với các dự án trong khu; đồng thời có ưu đãi vượt trội về thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân cho chuyên gia, nhà khoa học, lao động chất lượng cao. 

Với các cơ chế này, FTZ được kỳ vọng trở thành không gian thử nghiệm thể chế mới, đưa TP.HCM tiến gần hơn mục tiêu trở thành trung tâm tài chính, thương mại và logistics của khu vực.

Tạo điều kiện phát triển Trung tâm tài chính quốc tế ở TP.HCM

Đại biểu Hoàng Văn Cường, Hà Nội, cho rằng nghị quyết 98 năm 2023 ban hành cơ chế đặc thù cho TP.HCM, tuy nhiên đến nay TP có thay đổi về tổ chức không gian lãnh thổ. Hơn nữa TP.HCM đang xây dựng Trung tâm tài chính quốc tế, nên cần phải có những cơ chế để thích nghi với những không gian mới như Vũng Tàu hoặc khu vực Bình Dương.

"Khi mở rộng không gian như thế, không gian phát triển đô thị, không gian phát triển những công trình tập trung sẽ tăng lên. Vì vậy chính sách huy động các nguồn lực cho đầu tư phát triển cũng phải thay đổi. Đặc biệt chính sách làm sao khai thác hạ tầng, khai thác quỹ đất để huy động nguồn lực từ đất đai vào đầu tư phát triển các công trình công cộng", ông Cường nói.

Theo ông Cường, TP.HCM mở rộng ra khu vực như Vũng Tàu, nơi có những cơ sở mang tính liên thông quốc tế, cảng quốc tế và Trung tâm tài chính quốc tế. Như vậy, giao lưu của TP.HCM với quốc tế hiện nay rất rộng. 

"Với điều kiện giao lưu rộng như thế, tôi nghĩ rằng đề xuất hình thành FTZ để huy động tối đa các nhà đầu tư bên ngoài và tăng kết nối giữa trong nước với quốc tế nhanh hơn, gần hơn, không phải qua khâu trung gian khác. Cần phải có một cơ chế thực sự vượt trội, ưu đãi, nhưng cũng phải có cơ chế quản lý thật chặt chẽ để phân định rõ ràng giữa FTZ và các khu vực thương mại trong nước", ông Cường gợi ý.

Đại biểu Nguyễn Hải Nam, ủy viên thường trực Ủy ban Kinh tế - Tài chính của Quốc hội, cho rằng khi TP.HCM cần huy động thêm nguồn lực khổng lồ 1,8 triệu tỉ đồng, tương đương 8 - 12 tỉ USD/năm, đòi hỏi phải có các giải pháp đột phá, trong đó có việc thành lập các FTZ để thu hút nguồn lực đầu tư.

Theo ông Nam, điểm đáng chú ý là những chính sách đưa ra như thiết lập khung pháp lý đầy đủ cho mô hình FTZ, bao gồm vị trí, cơ cấu khu chức năng, cơ chế quản lý, thẩm quyền, chính sách đất đai, ưu đãi đầu tư, đơn giản hóa thủ tục hành chính và cơ chế hải quan đặc thù. 

Việc bổ sung này nhằm tạo không gian thể chế đặc thù, vượt trội cho FTZ tại TP.HCM tương tự Hải Phòng và Đà Nẵng để thu hút đầu tư chất lượng cao, phát triển dịch vụ hiện đại và thúc đẩy đổi mới sáng tạo.

Ông Nam cho rằng để triển khai mô hình này hiệu quả, cần phải đẩy mạnh phân cấp, phân quyền và tăng tính tự chịu trách nhiệm. Nhiều quy định tại dự thảo nghị quyết về nội dung này là những điều kiện rất quan trọng để thực hiện phân cấp phân quyền hiệu quả, giúp cho TP được chủ động quyết định các nội dung liên quan đến quy hoạch, quản lý, giao đất, thu hút nhà đầu tư được thuận tiện hơn. 

Đi kèm với đó, ông Nam cho rằng cần tăng tính chịu trách nhiệm, gắn với sự giám sát của Trung ương trong việc thực hiện xây dựng mô hình này.

"Khi một TP phát triển năng động gắn với FTZ phát triển sôi động, thu hút nhiều nhà đầu tư, dòng luân chuyển hàng hóa được thường xuyên, liên tục, cơ chế vận hành minh bạch, hấp dẫn và đảm bảo hiệu quả đầu tư, thì lúc đó sẽ phát huy được nguồn lực tối ưu của siêu độ thị sau hợp nhất", ông Nam nói.

Động lực tăng trưởng bền vững cho TP.HCM: Cải thiện môi trường kinh doanh

Có rất nhiều động lực để TP.HCM tăng trưởng hai con số, trong đó, có một động lực chúng ta đã làm lâu rồi và còn có thể làm tốt hơn: cải thiện môi trường kinh doanh.