Vì vậy việc cấp bản điện tử cho sổ hồng vừa là mục tiêu vừa là sự thay đổi phương thức quản lý có ý nghĩa nhằm bảo đảm minh bạch và phục vụ người dân tốt hơn.

Đây cũng là nội dung cốt lõi mà Viện Kinh tế Tài nguyên và Môi trường TP.HCM đã đề xuất đến Thủ tướng và bộ ngành liên quan về việc số hóa giấy chứng nhận sổ hồng (quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản khác gắn liền với đất) nhận được nhiều quan tâm của dư luận.

Sổ điện tử: minh bạch, tiết kiệm

Theo Viện Kinh tế Tài nguyên và Môi trường TP.HCM, việc chuyển đổi số với sổ hồng được xem là một bước cụ thể hóa theo nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

TS Phạm Viết Thuận, viện trưởng viện này, cho rằng hiện nay hàng triệu sổ hồng cấp bằng giấy qua nhiều thời kỳ. Các thủ tục chỉnh lý đất đai của người dân đang được thực hiện thủ công, làm việc trực tiếp tại các văn phòng đăng ký đất đai quận huyện với dữ liệu lưu trữ nội bộ, chưa có tính liên thông toàn diện.

Để làm được thủ tục, người dân có thể chờ hàng tuần đến cả tháng và có khi phải đi lại nhiều lần. Điều này không chỉ gây tốn kém chi phí, mất thời gian đi lại và chờ đợi cho người dân mà còn khiến cơ quan quản lý gặp nhiều khó khăn trong xử lý hồ sơ và quản lý tập trung.

Do vậy, chuyển đổi số trong lĩnh vực đất đai là xu thế tất yếu, không thể chậm trễ. Để đáp ứng chuyển đổi số toàn diện theo chủ trương nghị quyết của Bộ Chính trị, trước mắt ngành tài nguyên cần chuyển đổi sổ hồng của toàn dân sang sổ điện tử.

Mục tiêu chuyển đổi là tạo sự minh bạch, công bằng và thuận tiện. Người dân có thể thao tác và theo dõi hồ sơ trên hệ thống điện tử và sẽ được giải quyết thủ tục chỉ sau ít phút hoặc trong ngày (tùy vào từng thủ tục) thay vì phải chờ đợi nhiều ngày như hiện nay.

Ngoài ra, nguồn dữ liệu tập trung và liên thông này sẽ tạo thuận lợi cho công tác quản lý nhà nước và phục vụ cho quản lý quy hoạch, xây dựng và thu thuế bất động sản khi chuyển dịch hoặc thậm chí tránh làm giả giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Việc này cũng phù hợp quy định Luật Đất đai.

Cấp sổ hồng điện tử như thế nào?

Luật sư Bùi Quốc Tuấn (Đoàn luật sư TP.HCM) cho rằng việc cấp sổ điện tử là hoàn toàn có cơ sở pháp lý vì đã được quy định rõ tại Luật Đất đai 2024 và các văn bản hướng dẫn.

Cụ thể, Luật Đất đai 2024 đã quy định cụ thể về hệ thống thông tin quốc gia về đất đai, trong đó có cơ sở dữ liệu quốc gia về đất đai được xây dựng để phục vụ công tác quản lý nhà nước về đất đai, cải cách hành chính, chuyển đổi số trong lĩnh vực đất đai; kết nối, chia sẻ dữ liệu với các cơ sở dữ liệu quốc gia, cơ sở dữ liệu của các bộ, ngành, địa phương tạo nền tảng phát triển Chính phủ điện tử, hướng tới Chính phủ số, nền kinh tế số và xã hội số.

Luật đất đai có quy định về dịch vụ công trực tuyến về đất đai được cung cấp cho tổ chức, cá nhân trên môi trường mạng. Giao dịch điện tử về đất đai được thực hiện bằng phương tiện điện tử. Nghị định 101/2024 cũng hướng dẫn việc cấp sổ hồng bằng phương tiện điện tử đối với trường hợp cấp sổ lần đầu, đăng ký biến động.

"Hiện nay mẫu sổ hồng đã có thêm mã QR chứa các thông tin liên quan phục vụ nhu cầu truy cập, kiểm tra về nhà đất là một trong những phương tiện để tiến tới cấp sổ hồng điện tử. Khi hệ thống thông tin quốc gia về đất đai xây dựng được hoàn thiện thì sổ hồng điện tử chỉ là một ứng dụng, một trong những kết quả số hóa dữ liệu đất đai.

Tương tự như khi đến thời điểm chín muồi thì sổ hộ khẩu giấy được thay bằng hộ khẩu điện tử với phương thức quản lý dân cư số", luật sư Tuấn nói.

Về cách cấp sổ hồng điện tử, ông Thuận cho rằng thông qua việc định danh từng thửa đất, từng tờ bản đồ sau đó được tích hợp vào số căn cước công dân của chủ sở hữu trên cả nước để quản lý, xác lập quyền sở hữu và cấp sổ điện tử (theo mẫu sổ hồng hiện hành) trên không gian số, trên nền tảng của trí tuệ nhân tạo (AI) để quản lý và lưu trữ dữ liệu toàn bộ thông tin về tài nguyên quốc gia.

Khi chuyển đổi số sang sổ điện tử, người đã được tích hợp vào căn cước công dân của mình có thể xem và tự quản lý sử dụng, khi cần thiết người dân có thể tự in ra hoặc nhờ trung tâm hành chính công phường xã in ra với xác nhận của chính quyền và muốn in ra bao nhiêu bản cũng được.

Trường hợp nhà đất mang đi giao dịch, thế chấp... thì thông qua văn phòng công chứng thực hoặc trung tâm hành chính công phường xã xác nhận, nội dung cũng sẽ hiển thị trên sổ điện tử và lưu trữ trên không gian số về việc đã giao dịch, thế chấp, đăng ký biến động...

Thí điểm, chờ chuẩn hóa toàn hệ thống

PGS.TS Đinh Trọng Thịnh, chuyên gia kinh tế, cho rằng hoạt động quản lý đất đai đã phát triển mạnh mẽ trong những năm qua từ quy hoạch đến dữ liệu từng thửa đất, biến động giao dịch, đặc biệt là khu vực đô thị, bởi vậy nên tiến tới tích hợp với căn cước công dân thì rất tiện lợi.

Người dân, doanh nghiệp mỗi khi cần làm sổ hồng hay tra cứu sẽ rất nhanh chóng, cắt giảm chi phí cũng như thủ tục hành chính và thời gian đi lại như trước đây.

Tuy vậy, những khu vực dữ liệu chưa cập nhật đầy đủ hay vùng sâu vùng xa nơi có đông bà con đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống thì cần nghiên cứu kỹ lưỡng. "Nếu triển khai đại trà mà không đi vào thực tế được sẽ dễ thất bại, cần cân nhắc khi chính sách quan trọng có ảnh hưởng đến số đông người dân", ông Thịnh nói.

Cùng quan điểm trên, TS Lê Đăng Doanh - nguyên viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương - cho hay số hóa trong đất đai là xu thế chung của phát triển kinh tế số; Chính phủ điện tử nhưng việc bảo mật ra sao, an toàn với người dân như thế nào... có lẽ là những câu hỏi lớn.

"Người dân dùng căn cước công dân đi giao dịch, sử dụng các dịch vụ như nhà hàng, khách sạn mà không may lộ lọt thông tin thì sẽ xảy ra rất nhiều phức tạp, hệ lụy, có thể gặp phải lừa đảo về sau.

Để làm thành công trên phạm vi cả nước, nên tiến hành một bước thí điểm ở một khu vực nhất định, trên cơ sở đó xem xét những ưu điểm và nhược điểm, sau đó rút ra kinh nghiệm để hoàn chỉnh các quy định pháp luật của Nhà nước để bịt những lỗ hổng, đặc biệt là khâu bảo mật vì sổ đỏ là tài sản", ông Doanh nói.

GS Đặng Hùng Võ, chuyên gia quản lý tài nguyên, cho rằng trước khi triển khai cấp sổ đỏ điện tử cần phải làm tốt dữ liệu đất đai. Muốn số hóa theo định hướng chuyển đổi số thì phải có hạ tầng quản lý rất chặt chẽ, chắc chắn, đầy đủ, không có sai lệch và đã được số hóa hoàn toàn.

"Chuyển đổi số với đất đai chúng ta phải tích cực triển khai, đến mức không có sai sót vì nó chính là nền tảng để làm sổ hồng điện tử", ông Võ phân tích.

Ông MAI VĂN PHẤN (phó cục trưởng Cục Quản lý đất đai - Bộ Nông nghiệp và Môi trường):

Bộ đang nghiên cứu sổ hồng điện tử

Định hướng về việc ứng dụng dữ liệu đất đai để cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất điện tử thì bộ đã có các chỉ đạo và đang thực hiện.

Hiện bộ phải giải quyết hàng chục triệu giấy chứng nhận đã cấp tồn đọng nên đang phối hợp với Bộ Công an để chuẩn hóa, số hóa lại toàn bộ các giấy đã cấp đưa vào cơ sở dữ liệu.

Đồng thời số hóa giấy chứng nhận cũng được bộ thể chế hóa vào Luật Đất đai 2024 và các văn bản hướng dẫn.

Bên cạnh đó, để áp dụng cấp giấy chứng nhận điện tử thì bộ cũng triển khai giao cho đơn vị nghiên cứu về giấy chứng nhận điện tử. Đơn vị triển khai nhóm nghiên cứu ngay thời điểm Luật Đất đai 2024 trình Quốc hội. Hiện nhóm đang nghiên cứu thay dạng phôi giấy chứng nhận thay cho dạng giấy.

TS NINH THỊ HIỀN (trưởng Văn phòng công chứng Ninh Thị Hiền):

Thuận tiện cho quản lý và phục vụ dân

Pháp luật có quy định rõ về "bản gốc văn bản" và "bản chính văn bản giấy".

Đối chiếu kinh nghiệm tại các nước thì sổ hồng điện tử là bản gốc, do cơ quan nhà nước cấp và quản lý.

Nhà nước giữ bản gốc chứ không đưa cho người dân (là chủ nhà đất) mà chỉ đưa bản trích sao (quen gọi là bản chính - PV) để người dân chứng minh về quyền sử dụng, sở hữu nhà đất của mình.

Tương tự như hiện nay Nhà nước giữ bản gốc khai sinh, khai tử và chỉ cấp cho người dân bản trích sao.

Ở các quốc gia đã áp dụng sổ điện tử thì Nhà nước thường thông qua đơn vị công chứng để cung cấp thông tin cho người dân thực hiện các giao dịch. Mạng lưới các đơn vị công chứng (cung cấp dịch vụ công) được phép truy cập vào thông tin dữ liệu gốc của sổ hồng điện tử cung cấp, xác thực thông tin bất động sản, chứng nhận giao dịch cho người dân và doanh nghiệp.

"Việc quản lý bằng sổ hồng điện tử sẽ mang rất nhiều thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp. Vừa tránh được việc giả mạo, đánh cắp sổ hồng, minh bạch thông tin tài sản, dễ xác thực, thuận tiện cho giao dịch, đỡ tốn kém tiền in ấn, bảo quản...", bà Hiền phân tích.

Hơn 6.500 hồ sơ cấp sổ hồng ở TP.HCM chưa có chứng từ đóng thuế trước bạ

Trong 5 tháng qua, cơ quan chức năng đã phát hành phiếu chuyển thuế đối với 11.860 hồ sơ cấp sổ hồng tại các dự án ở TP.HCM, trong đó có 6.507 hồ sơ người mua nhà chưa cung cấp chứng từ đã đóng thuế trước bạ.